Morgunblaðið - 07.08.1982, Qupperneq 19

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1982
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Frétíastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 120 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 8 kr. eintakið.
Skrípaleikur
— fjörbrot?
Arla morjíuns síðastliðinn þriðjudag var forsvars-
mönnum atvinnuvega og launþega safnað saman í
ráðherrabústaðnum við Suðurgötu og kunngjört það,
sem þeir vissu fyrir, að verðbólga stefndi í 80%, að öllu
óbreyttu, um mitt næsta ár, og að togarafloti okkar hefði
verið rekinn með 19—30%; halla fyrstu fimm mánuði
þessa árs, enda er útvegur á barmi stöðvunar.
Tveimur dögum síðar var þessum stjórnarboðskap
fylgt eftir með tilkynningu frá Verðlagsráði, sem heyrir
undir Tómas Árnason, viðskiptaráðherra, einn af hönn-
uðum niðurtalningarinnar, þar sem heimilaðar eru til-
teknar hækkanir á benzíni, gasolíu og svartolíu. Talið er
að þessi olíverðshækkun auki 60 m.kr. á taprekstur út-
gerðar.
Undanfarið hefur sjávarútvegsráðherra barið á dyr
hjá viðskiptabönkum, sem þegar eru í erfiðri skulda-
stöðu gagnvart Seðlabanka, og mælzt eindregið til þess,
að þeir lánuðu útgerðinni til olíukaupa, svo fiskiskipa-
stóllinn stöðvaðist ekki, unz efnahagsúrræði ríkisstjórn-
arinnar, sem væru í burðarliðnum, kæmu til með betri
tíð og blóm í haga. Þessum tilmælum var síðan fylgt
eftir „vel og viturlega" með 60 m.kr. kostnaðarauka á
útgerðina. Olían hefur nú hækkað um 75% frá því í
ágúst á fyrra ári en fiskverð hinsvegar um 45%.
Kristján Ragnarsson, formaður LIÚ, segir í viðtali við
Mbl.: „Þessi olíuverðshækkun er með eindæmum. Olían
hækkar kringum 8,4% að jafnaði á sama tíma og
Steingrímur Hermannsson, sjávarútvegsráðherra, legg-
ur til í ríkisstjórn, að olía til útgerðar verði greidd niður
um 20%. Það er eins og sjávarútvegsráðherra fái engu
ráðið, en hann er nýbúinn að tilkynna okkur, að aðgerðir
vegna vanda togaraútgerðarinnar yrðu birtar í síðasta
lagi 15. ágúst nk. ... Það virðist vera markmið ríkis-
stjórnarinnar að reyna að stöðva allan rekstur í landinu
— og er reynt að stöðva útgerðina fyrst“.
Þegar annarsvegar eru höfð í huga orð sjávarútvegs-
ráðherra varðandi niðurgreiðslu á olíu til fiskiskipa og
gjörðir viðskiptaráðherra, þ.e. heimild hans til hækkun-
ar á olíuverði, vaknar sú spurning, hvort samskipta-
tengsl þessara tveggja framsóknarráðherra séu af bág-
ara taginu? Vissi sjávarútvegsráðherra, sem segist vilja
lækka þennan kostnaðarlið hjá útgerðinni, ekkert um
verðhækkunaráform viðskiptaráðherra?
Þegar málið er betur skoðað kemur í ljós, að Stein-
grímur Hermannsson, sjávarútvegsráðherra, er jafn-
framt settur viðskiptaráðherra í fjarveru Tómasar
Árnasonar, þegar verðhækkunarheimild á olíu til fiski-
skipa er kunngjörð! Annað tveggja hlýtur því að koma
til, að Tómas hafi, haldandi á farseðli til útlanda, kort-
lagt olíuhækkunina svo, að hún bæri upp á setu Stein-
gríms í stól viðskiptaráðherra, eða að sá síðarnefndi er
heldur betur tvöfaldur í roðinu.
Sjávarútvegur, undirstöðuatvinnuvegur okkar, hefur
átt við tvíefldan vanda að etja undanfarið, sem leitt
hefur til hallarekstrar, þann veg, að atvinnuöryggi í
sjávarplássum landsins hangir á þöndum bláþræði
skuldasöfnunar í bankakerfinu. Þessi vandi á annarsveg-
ar rætur í minnkandi afla og harðnandi sölusamkeppni
en hinsvegar í innlendri efnahagsþróun, tilkostnaðar-
hækkunum langt umfram söluverð framleiðslunnar er-
lendis, og ráðvilltri ríkisstjórn, sem leggst á vandmálin í
stað þess að leysa þau. Sá hráskinnsleikur — milli
tveggja ráðherra — í vanda útvegsins, sem hér hefur
verið rakinn, er sýnishorn af fjörbrotum lánlausrar rík-
isstjórnar.
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1982
19
Hamrahlíðarkórinn fær
góðar móttökur í Belgíu
Ilamrahlíðarkórinn hefur fengið
mjög góðar viðtökur í Belgíu, að
sögu I'orgerðar Ingólfsdóttur,
stjórnanda hans, en þar tekur kór-
inn þátt í hátíð evrópskra æskukóra,
sem haldin er þriðja hvert ár.
Aðaltónleikar kórsins voru í
menningarhöllinni í Namur síð-
astliðinn laugardag, þar sem kór-
inn flutti dagskrá sem samanstóð
af íslenskum þjóðlögum, að við-
stöddu fjöimenni og var meðal
gesta íslenski sendifulltrúinn í
Belgíu, Þórður Einarsson og frú.
Tónleikunum var mjög vel tekið og
tókust svo vel að kórinn var valinn
ásamt 6 öðrum til að syngja á sér-
stökum tónleikum, sem haldnir
voru síðastliðið þriðjudagskvöld,
en þar söng kórinn ásamt full-
trúum Japans og Búlgaríu. I milli-
tíðinni hélt kórinn útitónleika á
sunnudeginum, að viðstöddum
fleiri þúsund manns.
Velgengni kórsins má marka af
því, að það eru 80—100 kórar sem
þátt taka í hátíðinni, alls staðar
að úr heiminum, frá Suður-
Ameríku, Bandaríkjunum og Asíu,
svo eitthvað sé nefnt, að frátöld-
um kórunum frá Evrópu. Þá hafa
myndir af kórnum birst í blöðum.
Þýska sjónvarpið hefur verið að
kvikmynda kórinn við ýmis tæki-
færi, en hann ásamt kór frá ísrael
var valinn í það hlutverk, því
þýska sjónvarpið hyggst gera
mynd um ferðir og þátttöku kór-
anna í þessari hátíð. Hefur það
valdið kórfélögum talsverðri
aukavinnu, en mikil hitabylgja
gengur nú yfir Belgíu, hitinn aldr-
ei farið undir 30 stig að sögn Þor-
gerðar. Kórinn er væntanlegur
heim á mánudag, án stjórnanda
síns, Þorgerðar Ingólfsdóttur, sem
verður eftir í Belgíu, en henni hef-
ur verið boðið að gerast aðili að
Alþjóðasambandi kórstjóra, sem
stofnað verður þar á mánudag.
Þjóðhátíð hófst í
Vestmannaeyjum í gær
ÞJÓÐHÁTÍÐ hófst í Vestmanna-
eyjum í gærdag og mun hún standa
fram á sunnudagskvöld, að sögn
Friðriks Karlssonar í mótstjórn.
Undirbúningur fyrir hátíðina gekk
með ágætum í gærdag, nema hvað
þoka setti nokkuð strik í reikning-
inn. Ekkert var hægt að fljúga milli
lands og Eyja frá því klukkan 9 í
gærmorgun.
Mikill fjöldi heimamanna kom
sér fyrir inni á dal í gærdag og
Herjólfur kom troðfullur af að-
komumönnum í gærkvöldi. Frið-
rik Karlsson sagði, að mannskap-
urinn væri í hátíðarskapi, þegar
Mbl. ræddi við hann í gærkvöldi,
þegar kvölddagskráin hófst.
Dansað var fram eftir nóttu.
— Dagskrá verður haldið
áfram í dag og hápunkturinn
verður síðan mikil flugeldasýning
í kvöld, sagði Friðrik Karlsson
ennfremur.
7.000—8.000 lestir af fiskimjöli í landinu:
Þjóðir A-Evrópu
hafa ekki lengur efni
á að kaupa mjölitV4
Verksmiðjur segja upp fastráðnu starfsfólki
MJOG alvarlegt ástand ríkir nú á
mjöl- og lýsismörkuðum í heimin-
um og hefur verð á afurðum ekki
verið jafn lágt um 30 ára skeið. Nú
eru til í landinu 7000—8000 tonn
af fiskimjöli, sem ekki hefur tekist
að selja og er óvíst hvort það tekst
á nætunni. Vegna þessa óvissuást-
ands hafa einstaka verksmiðjur
gripið til þess ráðs að segja upp
fastráðnu starfsfólki.
„Verð á mjöli og lýsi er nú svo
lágt, að ég man ekki eftir öðru
eins,“ sagði Jónas Jónsson fram-
kvæmdastjóri Síldar- og fiski-
mjölsverksmiðjunnar hf. þegar
Mbl. ræddi við hann. „Auðhring-
urinn Unilever keypti fyrir
skömmu lýsi á 285 dollara tonn-
ið, en tímaritið Oil World telur
að meðalverð sé í kringum 300
dollarar tonnið. Nú fást ekki ekki
meira en 5 dollarar fyrir hverja
proteineiningu af mjöli. Sjálfum
tókst mér að selja smávegis af
mjöli fyrir nokkrum vikum á 5,70
dollara og síðan aftur fyrir
skömmu , til Frakklands, fyrir
5,16 dollara, en nú fást ekki
meira en 5 dollarar fyrir protein-
eininguna, það er að segja ef
hægt er að selja mjölið."
Um ástæðuna fyrir hinu lága
markaðsverði sagði Jónas: „Perú
og Chile framleiða nú mikið af
fiskimjöli og þar sem þessum
löndum hefur ekki tekist að losna
við það á markaðina í Austur-
Evrópu, þá beina þeir því inn á
v-evrópsku markaðina. Svo virð-
ist sem þjóðir A-Evrópu og fleiri
landa hafi nú ekki efni á að
kaupa fiskimjöl í fóður. Vissu-
lega á staða dollarans á gjaldeyr-
ismörkuðunum vissan þátt í því
hvernig komið er, en ástandið er
nú hörmulegt og ég veit ekki
hvernig komið væri, ef loðnu-
veiðar væru í fullum gangi."
Jón Reynir Magnússon fram-
kvæmdastjóri Síldarverksmiðja
ríkisins sagði þegar rætt var við
hann, að SR hefðu ekki þurft að
segja upp fólki. Fastur kjarni
manna væri í verksmiðjum SR og
í þeim væru nú möluð bein og
annar úrgangur frá fiskvinnslu-
stöðvunum. „Við erum með
vinnslu í Siglufirði, á Húsavík og
Raufarhöfn. Á Seyðisfirði starfa
menn við verksmiðjuna og sinna
þeir eðlilegu viðhaldi, en annars
er allur okkar rekstur í algjöru
lágmarki."
„Það sést engin breyting til
batnaðar á mjölmörkuðunum og
núverandi ástand getur varað út
allt þetta ár eða lengur. Sem
stendur er gjörsamlega útilokað
að framleiða afurðir úr loðnu. Ef
það ætti vera hægt þyrftu að
koma inn háar fjárhæðir til að
styrkja þennan rekstur og ég veit
ekki hvaðan slíkar fjárhæðir
ættu að koma. Það má því segja,
að vel fari saman nú, hvíld á
loðnuveiðunum og lágt verð á af-
urðurn," sagði Jón Reynir.
Árni Gíslasson hjá Lýsi og
mjöl hf. i Hafnarfirði sagði að
þeir hefðu sagt upp fastráðnu
starfsfólki, alls 8 mönnum.
„Þessir menn vinna enn hjá
okkur, en við þorum ekki annað
en hafa mennina lausráðna. Við
vitum ekki hvort einhverjar
efnahagsráðstafanir verða gerð-
ar, né hverjar þær verða. Þá ríkir
mikil óvissa á mjölmörkuðunum
og enginn veit hvenær verð á
mjöli og lýsi hækkar á ný.“
Mikill fjöldi fólks fór með langferðabílum frá BSl í gærdag áleiðis til Þorlákshafnar, þar sera Herjólfur flutti fólkið síðan til Eyja,
en vegna veðurs var rajög lítið hægt að fljúga í gærdag milli lands og Eyja.
Ljósmynd Mbl. KÖE.
Verðlagsstofnun:
Tölur um þurrefnis-
innihald stefndu ekki
V ERDLAGSSTOFNUN hefur sent frá
sér eftirfarandi athugasemd vegna
verðkönnunar á utanhússmálningu,
sem birt var fyrir skömmu: „í verð-
könnun Verðlagsstofnunar á utan-
hússmálningu sem út kom nýlega var
höfuðáherzla lögð á verðsamanburð
þurrefnislítraverðs, enda gefur sá sam-
anburður raunhæfa mynd af verði
málningar eins og skýrt var frá í verð-
könnuninni. Tölur um rúmmálsþurr-
efnisprósentu voru byggðar á upplýs-
ingum frá viðkomandi framleiðendum
eða innflytjendum og var þeim gerð
grein fyrir að upplýsingarnar yrðu not-
aðar í verðsamanburði sem hugsanlega
yrði birtur opinberlega. Ekki var talin
ástæða til að efast um réttmæti þeirra
talna, sem fyrirtækin gáfu upp.
Iðntæknistofnun íslands hefur nú
mælt rúmmálsþurrefnisinnihald 5
þeirra vörutegunda sem í könnun-
inni voru og eru uppgefnar tölur
fyrirtækjanna í öllum tilvikum
hærri en mælingar stofnunarinnar
sýna og er munurinn í sumum tilfell-
um allnokkur. Þessar mælingar gefa
til kynna, að niðurstöður verðkönn-
unarinnar séu ekki í öllum tilvikum
réttar.
Þessi mál eru nú í nánari athugun
og mun Verðlagsstofnun gera grein
fyrir niðurstöðum þegar þær liggja
fyrir“.
Lfémmjmó MbL Sigurgeir.
„Vandi landhelgisgæzl-
unnar orðum aukinn“
Kaupin á Einari Benediktssyni:
Skýrsla RLR í athugun
hjá ríkissaksóknara
Niöurlæging íslensku Landhelg-
isgæslunnar er slík, að olía fæst
ekki keypt til skipanna, en meiri-
hluti þeirra hefur legið í höfn nær
því alfarið frá 1978.“
Friðjón Þórðarson, dómsmála-
ráðherra sagði einnig: „Ég fagna
þessum áhuga og stuðningi af
hálfu sjómanna við okkur sem
höfum þessi mál á okkar könnu og
skil það mæta vel að þeir vilji hafa
þessa gæslu sem öflugasta og í
góðu lagi. Það má vel vera að hún
sé ekki nægilega öflug eins og er,
en ég vil benda á það, að það er
ekki langt síðan að núverandi for-
stjóri tók við sínu starfi. Hann er
ágætur og vel hæfur maður og ég
treysti honum vel til þess að
byggja gæsluna upp í samráði við
Kannsóknarlögregla ríkisins
hefur sent ríkissaksóknara
skýrslu um rannsókn á kaupum á
skipinu Einari Benediktssyni, en
embætti ríkissaksóknara óskaði
rannsóknarinnar.
Samkvæmt upplýsingum,
sem Morgunblaðið fékk hjá
Þóri Oddssyni, vararann-
sóknarlögreglustjóra, fólst
rannsóknin í því að athuga
eignarheimild kaupenda Einars
Benediktssonar á tveimur bát-
um, Sæhrímni og Fálkanum,
sem koma áttu á móti hinu nýja
skipi. Málið er nú í athugun hjá
ríkissaksóknara.
Undirbúningur i fullum gangi.
segir Friðjón Þórðarson dómsmálarádherra um
ályktun aðalfundar Sjómannafélags Reykjavíkur
„Ég vil mótmæla því að hér í ráðu-
neytinu ríki ekki góður skilningur á
málum Landhelgisgæslunnar," sagði
Friðjón Þórðarson, dómsmála-
ráðherra, í samtali við Mbl. í gær
þegar leitað var álits hans, sem
æðsta yfirmanns Landhelgisgæsl-
unnar, á ályktun sem aðalfundur
Sjóntannafélags Rcykjavíkur gerði
um aðbúnað Landhelgisgæslunnar
og birtist i Mbl. í gær. I ályktuninni
er farið hörðum orðum um aðbúnað
l^ndhelgisgæslunnar og skilnings-
leysi stjórnvalda í hennar garð og
lýst mikilvægi hennar fyrir islensku
þjóðina.
í ályktuninni segir m.a.: „Aðal-
fundurinn lýsir undrun sinni yfir
því vítaverða skilningsleysi sem
núverandi stjórnvöld hafa á gildi
öflugrar landhelgisgæslu fyrir ey-
og fiskveiðiþjóð sem ísland er.
mig og aðra sem bera ábyrgð á
þessum málum. Mér var það alltaf
ljóst og hef tekið það fram, að nú
er visst millibilsástand í málum
Landhelgisgæslunnar. Ég vil
benda á, að það er þingkjörin
nefnd starfandi að því að grand-
skoða þessi mál öll og sú nefnd er
komin nokkuð áleiðis í sínum
störfum að ég hygg. Ég vænti álits
hennar sem fyrst þannig að það sé
hægt að skapa og tryggja nægi-
legan stuðning við þessi mál á Al-
þingi, í fjárveitingum og á annan
hátt. Ég tel að vandi Landhelgis-
gæslunnar sé orðum aukinn í þess-
ari ályktun, ég minnist þess ekki
að það hafi komið til mín kvörtun
um að ekki hafi fengist olía á skip-
in, hafi svo verið, hefur verið
greitt strax úr því.“
Friðjón Þórðarson
Hrólfur Sveinsson:
GALLERI PISSA
Ekki alls fyrir löngu setti ég
ofan í við Helga vin minn og
fermingarbróður Hálfdanarson
fyrir hótfyndni um íslenzkt mál;
en sú er hans árátta. Þá spáði ég
því, að allt það sem hann fann
máli íslendinga til foráttu í það
sinn, myndi aukast og margfald-
ast eftir ádrepu hans; og vænt-
anlega hefur hann veitt því at-
hygli, að sú varð raunin á, eins
og jafnan fyrr, þegar lærðir eða
leikir hafa reynt að stýra tungu
náungans. Eigi að síður er hann
enn kominn á kreik og heldur sig
við sama heygarðshornið.
Grein sína í Morgunblaðinu 6.
þ.m. nefnir hann Uppblástur, og
er það réttnefni að því leyti, að
greinarhöfundur er upp blásinn
af sjálfbirgingi og þjóðrembu.
Nú lætur hann svipuna dynja á
tökuorðum, sem hann kallar orð-
leysur og þeim til vanvirðu sem
leggi sér þvílíkan óþverra til
munns. I þetta sinn er honum
sérstaklega upp sigað við orðin
„gallerí", „pizza" og „karbora-
tor“.
Hvernig er það, er H.H. búinn
að gleyma því að íslenzkt mál
hefur lifað á orðtöku frá upp-
hafi? Og dettur honum í hug, að
feðratungan dýr og há verði
fremur sjálfbjarga framvegis en
til þessa?
Ekki skil ég hvers vegna H.H.
lætur það óátalið, að sjálfir ís-
lenzkukennarar Háskóla íslands
kalla sig lektora, dósenta og
prófessora. Er „karborator"
nokkru verra en „prófessor"? Ég
bara spyr. í grein sinni lætur
H.H. að því liggja, að sumir
menn brúki orðin „karborator"
og „sílunder“ af einhvers konar
tilgerð, því allir viti að til séu
góð íslenzk orð um þessa hluti.
Ég vona bara að H.H. sé ekki að
senda kennurum háskólans
ósmekklegan tón fyrir tilgerð,
því eins og allir vita, hefur ís-
lenzkt mál aldrei verið í orða-
hraki um fólk sem stundar
kennslu.
Og hví skyldi „pissa" vera lak-
ari heiti á mat en „kæfa“? Ég
man ekki betur en H.H. hafi ein-
hvern tíma sjálfur sett fram
reglur um það, hvenær erlent
orð geti talizt gott og gilt töku-
orð og hvenær ótæk sletta. Ef ég
man rétt, átti orðið að falla að
íslenzku hljóðkerfi, íslenzkri
stafsetningu og íslenzku beyg-
ingakerfi. Ekki vantar að „pizza"
fullnægi öllum þessum skilmál-
um, þegar stafsetning hefur ver-
ið leiðrétt samkvæmt gildandi
reglum; og um hvað er þá að sak-
ast?
Orðinu „gallerí" vísar H.H.
norður og niður, þar sem það eigi
sér enga hliðstæðu í málinu. Eg
leyfi mér þó að minna á orðið
„fyllirí", sem margur góður
landinn hefur í hávegum haft,
enda séu 1-in í „gallerí" borin
fram eins og þar. Og hvernig
gæti svo snoturt orð hlaupið
fyrir brjóstið á þjóð, sem smjatt-
ar á orðum eins og „biskup" án
þess að verða flökurt? Ekki er
mér kunnugt um neina hlið-
stæðu þess orðs, og var það þó
tekið til að spóka sig í málinu
löngu áður en Snorri Sturluson
drukknaði í sýrukerinu á Berg-
þórshvoli sællar minningar.