Morgunblaðið - 15.09.1982, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. SEPTEMBER 1982
29
öðrum trúnaðarstörfum. Var hún
m.a. í stjórn Sjúkrahúss Akureyr-
ar í 20 ár, frá 1942—1962, og hafði
orð á sér fyrir röskleika og hæfni í
því starfi. Þá var hún formaður í
Akureyrardeild Menningar- og
friðarsamtaka íslenskra kvenna í
12 ár og tókst jafnan að halda
uppi góðu og fjölþættu félags-
starfi.
Sigríður hafði „heillahendur"
eins og það er orðað. Var hún því
oft kvödd til hjálpar ef gera þurfti
að sárum, t.d. vegna bruna eða
opinna berkla og jafnvel bein-
brota. Einkum átti þetta sér stað
meðan hún dvaldi í sveitinni. Voru
dæmi þess að læknar vísuðu til
hennar fólki er svona stóð á um.
Atti Sigríður ekki langt að sækja
þessa hæfileika, því Matthías Ein-
arsson, læknir, var náfrændi
hennar og hún talin töluvert lík
honum að gerð. Margir leituðu til
Sigríðar alla tíð með margvísleg-
ustu vandamál og lagði hún sig
jafnan fram um að leysa vanda
þeirra, væri þess nokkur kostur.
Hún átti óskorað traust og trúnað
samferðamanna sinna er ætíð
reyndu hana að góðvild og hæfni.
Sigríður Þorsteinsdóttir var
kona stórrar gerðar og ágætlega
vel lesin og fróð um margt. Hún
var að eðlisfari nokkuö skaprík og
jafnvel ráðrík en hafði tamið
þessa eiginleika betur en flestir
aðrir hefðu gert. Hún hafði næm-
an skilning á mikilvægi þeirra
margþættu starfa er maður henn-
ar, Tryggvi Helgason, tók að sér
og gegndi á langri starfsævi, og
studdi hann með ráðum og dáð.
Einn þáttur hamingju þeirra var
að skoðanir beggja og áhugamál
féllu í líkan farveg og höfðu því
ómetanlegan stuðning hvort af
öðru.
Tryggvi og Sigríður bjuggu
lengi framan af sambúð sinni við
fremur þröngan kost og tæpa af-
komu þar sem félagsmálastörf
húsbóndans voru lítt eða ekki
launuð. Allt bjargaðist þetta samt
og var þó mikil gestanauð á heim-
ili þeirra. Stóð hún að sjálfsögðu
að verulegu leyti í sambandi við
forustustörf Tryggva, sem m.a.
var formaður Alþýðusambands
Norðurlands í tvo áratugi auk
áratugaforustu í samtökum sjó-
manna á Akureyri. Oft komu
menn til gistingar með litlum eða
engum fyrirvara og fengu jafnan
hinar hlýjustu og bestu móttökur.
Sigríður var rausnarkona að allri
gerð og það hefði síst verið að
hennar skapi að leggjast gegn
greiðasemi og höfðingslund
Tryggva. Ég get sjálfur um þetta
borið af eigin reynd þar sem ég
var árum saman tíður gestur á
heimili þeirra og mætti þar jafnan
slíkri umhyggju og elskusemi að
ekki gleymist.
Sigríður náði háum aldri og var
lengst af heilsuhraust. Síðustu ár-
in voru henni þó erfið vegna hrak-
andi heilsu sem ekki var unnt að
fá bót á. Lengst af dvaldi hún þó á
heimili sínu í umsjá Tryggva sem
annaðist hana af þeirri alúð sem
fágæt er. Má segja að Tryggvi hafi
ekki frá henni vikið árum saman
meðan hið langa lokastríð var háð.
f dag verður þessi greinda at-
orkukona lögð til hinstu hvíldar.
Ég votta Tryggva vini mínum
innilega samúð við þessi umskipti,
svo og sonum Sigríðar og fjöl-
skyldum þeirra og öðrum ástvin-
um hennar. Minningin um mæta
og mikilhæfa konu mun lifa þótt
lífsgöngunni sé lokið.
Guðmundur Vigfússon
í dag verður frú Sigríður Gróa
Þorsteinsdóttir borin til moldar á
Akureyri. Er þar lokið merkum
æviferli, sem vert er að minnast.
Þessari ágætu konu á ég líka
þakkarskuld að gjalda. Á ungl-
ingsárum mínum á Akureyri, og
raunar löngu eftir það, naut ég
vináttu hennar og tryggðar og
heimili hennar stóð mér alltaf
opið. Þó að fjarlægðir hindruðu
fundi okkar síðar, vissi ég að hug-
ur hennar í minn garð var ávallt
hinn sami. Með þakklátum huga
minnist ég hennar því nú og mun
ávallt gera.
Sigríður var Reykvíkingur að
uppruna. Þar fæddist hún 31. ág-
úst 1891. Foreldrar hennar voru
Margrét Sigurðardóttir og Þor-
steinn Þórðarson. Einn bróður átti
Sigríður, Guðjón að nafni. Hann
féll frá í blóma lífsins árið 1914.
Ekki naut Sigríður skólagöngu
umfram það sem alþýðubörn áttu
kost á á þeim árum. En ágætum
gáfum var hún gædd, var fróð-
leiksfús og las góðar bækur alla
ævi, og reyndist það henni drjúgt
til góðra mennta. Á unglingsárum
réðist hún í vist til danskra hjóna
í Reykjavík, Trolle kafteins og
konu hans. Þau reyndust henni
ágæta vel, og með þeim fluttist
hún til Danmerkur, þar sem hún
dvaldist síðan í tvö ár. Vistin á
heimili Trolle-hjónanna og Dan-
merkurdvölin varð henni ómetan-
legur skóli.
Eftir að Sigríður kom aftur
heim til Reykjavíkur rak hún um
skeið matsölu að Ingólfsstræti 4.
Voru þar m.a. skólapiltar í fæði.
Þar hófust kynni Sigríðar og eins
skólapiltsins, og urðu þau örlaga-
valdur í lífi beggja. Þessi skóla-
piltur átti síðar eftir að verða
þjóðkunnur maður, presturinn og
rithöfundurinn Gunnar
Benediktsson.
Sigríður og Gunnar gengu í
hjónaband í Reykjavík, en árið
1920 lá leið þeirra norður, því að
þá var Gunnar vígður til prests-
þjónustu í Grundarþingum í Eyja-
firði með aðsetur í Saurbæ. Með
þeim hjónum var jafnræði á
margan hátt, bæði gædd ágætum
gáfum, gjörvuleik og starfsvilja.
Um þau var sjaldan logn eða
kyrrstaða. Þau eignuðust þrjá
syni, sem allir hafa komist til
mennta og manndóms: Þorstein,
kennari, Benedikt, verkfræðingur,
og Styrmi, skipstjóri.
Af þeim Saurbæjarhjónum fór
brátt mikið orð, þótt umdeild
væru þau stundum. Séra Gunnar
þótti snemma mikill orðsins mað-
ur, þótt ekki færi hann alltaf
troðnar slóðir í prédikun sinni og
boðun. Eftir að hann haslaði sér
völl sem rithöfundur voru þeir fáir
í þessu landi, sem ekki könnuðust
við nafn hans. Starf Sigríðar var á
þrengri og hljóðlátari vettvangi,
en þar lét hún einnig að sér kveða.
Kom það t.d. fljótt í ljós að hún
var hinn ágætasti læknir, þótt
ólærð væri. Hjúkraði hún oft sjúk-
um og gerði að sárum manna með
góðum árangri. Hafði hún alltaf
einhver lyf undir höndum til
hjálpar í sjúkdómstilfellum. Þótti
jafnan gott til hennar að leita. Það
bar og til tíðinda á þeim árum að
leikritið Tengdamamma eftir
Kristínu Sigfúsdóttur var sett á
svið í Saurbæ og var það ekki lítill
menningarviðburður. Lék Sigríður
þar eitt aðalhlutverkið og þótti
gera það með afbrigðum vel. Má af
þessu ráða hve fjölþættir hæfi-
leikar Sigríðar voru.
Fljótlega kom í ljós, að þessi
glæsilegu prestshjón áttu ekki
skap saman, og skildu því leiðir
þeirra að fullu árið 1931. Þessi
reynsla hafði mikil áhrif á líf
þeirra beggja. Ég átti þess kost að
kynnast þeim báðum síðar og eiga
trúnað þeirra. Var mér það gleði-
efni að finna hve mikið þau virtu
og mátu hvort annað, þótt þeim
hefði ekki verið skapað nema að
skilja.
Eftir að Sigríður fór frá Saurbæ
var hún eitt sumar með sonum
sínum ungum í Hrísey, en eftir
það átti hún alltaf heimili á Akur-
eyri með seinni manni sínum,
Tryggva Helgasyni. Lengst var
heimili þeirra að Eyrarvegi 13.
Kynni okkar Sigríðar hófust er
ég var nemandi í 1. bekk Mennta-
skólans á Akureyri. Þá var Styrm-
ir, yngsti sonur Sigríðar, bekkj-
arbróðir minn, og varð okkur
fljótt vel til vina. Með honum átti
ég fyrst leið inn á heimili móður
hans og stjúpa. Þetta leiddi svo til
þess að ég varð þar heimagangur
öll mín menntaskólaár og raunar
miklu lengur. Þangað var gott að
koma, og þar var ég alltaf jafn
velkominn.
Á heimili Sigríðar og Tryggva
ríkti menningarlegt andrúmsloft í
besta skilningi. Á þeim árum
starfaði Tryggvi mikið að félags-
málum, bæði stjórnmálum og
verkalýðsmálum. Sviptivindar
þeirra viðkvæmu baráttumála
þrengdu sér því stundum inn á
heimilið, enda var þar æði gest-
kvæmt, m.a. af vinum og
baráttufélögum þeirra hjónanna.
Þó vakti mér furðu hve baráttu-
málin voru oft skilin eftir utan
dyra. Þar átti skaplyndi Tryggva
drjúgan hlut að máli, því að aldrei
vissi ég hann bregða ró sinni eða
jafnlyndi heima fyrir hversu mjög
sem um hann gustaði á öðrum
vettvangi. Þau hjón áttu líka fleiri
áhugamál svo að aldrei varð þurrð
á umræðuefnum í þeirra garði.
Margar ógleymanlegar stundir
átti ég með Sigríði við eldhúsborð-
ið að Eyrarvegi 13. Og alltaf fór ég
af þeim fundum fróðari en ég kom
og með eitthvert umhugsunarefni
í veganesti. Umræður okkar gátu
snúist um allt milli himins og
jarðar, vandamál mannlífsins,
bókmenntir og lisir eða trúmál.
Áhugamálum Sigríðar var ekki
skorinn þröngur stakkur, enda
átti hún skarpa hugsun og dóm-
greind. Þessar stundir voru mér
oft eins og annar skóli. Það mátti
raunar furðulegt heita að svona
náin vinátta gæti myndast milli
þroskaðrar konu á sextugsaldri og
ómótaðs unglings eins og ég var
þá. Eitt er víst: Til Sigríðar gat ég
alltaf komið með það sem mér lá á
hjarta, og sem ráðgjafi og sálu-
sorgari reyndist hún mér sem
besta móðir.
Sigríður var sterkur persónu-
leiki til geðs og ytri gerðar. Skap
átti hún mikið, sem agaðist með
árum og reynslu. Fremur var hún
smávaxin, en yfir henni var ein-
hver reisn, sem vakti ósjálfráða
virðingu. Höfðingi var hún í lund,
og höfðingsskapur mótaði fram-
komu hennar. Um leið var hún al-
þýðukona. Málstaður þeirra, sem
Fædd 12. júní 1905
Dáin 6. september 1982
l>ú gjördir löngum bjart á vegum vorum,
þú vmrsl í kvennahópnum prýói sönn,
sem liljur greri hió góóa í þínum sporum,
af göfgi, (ign og þýðri kærleiksönn.
(St Th.)
Agnes Gísladóttir var fædd á
Hæðarenda í Grímsnesi 12. júní
1905. Hún var dóttir hjónanna
Ásbjargar Þorkelsdóttur og Gísia
Gíslasonar, bónda í Hæðarenda.
Hún var næstyngst níu systk-
ina, fimm þeirra komust til full-
orðinsára. Þegar Agnes var 5 ára
fluttist fjölskyldan til Reykjavík-
ur. Þar ólst hún upp hjá ástríkum
foreldrum í glöðum systkinahóp,
þar sem góðvild og samheldni
ríkti. Það veganesti reyndist þeim
vel á lífsleiðinni.
Föður sinn missti hún árið 1921.
Systkinin veittu þá móður sinni
mikla aðstoð. Á þeim tíma var
lífsbarátta alþýðufólks hörð, en
systkinin skorti hvorki dugnað né
vinnusemi.
Hinn 22. júní 1940 giftist Agnes
Magnúsi Pálssyni, stýrimanni, en
hann lést af slysförum 28. janúar
1941. Þau áttu þá níu mánaða
gamla dóttur, Guðrúnu Ásbjörgu.
harðasta heyja lífsbaráttuna, átti
stuðning hennar einlægan og
óskiptan. _
Margt fékk hún að reyna um
dagana, því að lífið fór ekki alltaf
um hana mjúkum höndum. En
andlegan styrk átti hún nógan til
þess að láta hvorki erfiðleika né
andblástur smækka sig.
Síðustu árin var hún farin að
heilsu og kröftum. Þá naut hún í
ríkum mæli aðhlynningar og ást-
ríkis Tryggva, sem helgaði sig
hjúkrun hennar af því æðruleysi,
sem ávallt hefur einkennt hann.
Vinur hennar og félagi var hann
þannig uns stríðinu lauk.
í dag leitar hugur minn norður
til Akureyrar og rekur þar slóðir
minninga í þakklæti og virðingu.
Ég sendi Tryggva, sonum Sigríðar
og fjölskyldum þeirra mínar bestu
kveðjur.
Svo vel þekkti ég hug Sigríðar
að ég veit að hún vænti sér ein-
hvers áframhalds á ævintýri lífs-
ins, þegar því jarðneska sleppir.
Þessum orðum mínum var ætlað
að vera þakklætisvottur fyrir
forna vináttu. Um leið fylgja þeim
bænir um fararheill á framtíðar-
leið.
Kristján Róbertsson
Frú Sigríður Gróa Þorsteins-
dóttir andaðist að morgni 6. sept.
sl. rösklega 91 árs að aldri. Hún
hafði átt við langvarandi heilsu-
leysi að stríða og nú seinustu
mánuði lá hún á Akureyrarspít-
ala, að mestu án rænu. Líkn var
því að komu dauðans og lausn frá
þrautum.
Eiginmaður hennar, Tryggvi
Helgason, annaðist hana í veik-
indum af einskærri umhyggju og
fórnfýsi, sem og hans var von.
Fyrir nær 47 árum rak mig á fjör-
ur hjá frú Sigríði og manni henn-
ar Tryggva. I þann tíð bjuggu þau
i Hafnarstræti 3, „gamla sýslu-
mannshúsinu", sem kallað var.
Þar ólu þau upp þrjá syni frú Sig-
ríðar, þá Þorstein, Benedikt og
Styrmi, en hún var fyrr gift séra
Gunnari Benediktssyni, rithöfundi
og presti í Saurbæ í Grundarþing-
um. Leiðir þeirra skildu, en bræð-
urnir fylgdu móður sinni.
Heimili frú Sigríðar og Tryggva
var einstaklega hlýtt og aðlaðandi
og því mikils virði uppburðarlitl-
um sveitapilti, sem auk þess var
fremur ráðvilltur og feiminn, að
eignast þar heimagangsréttindi.
Þorsteinn og Benedikt stunduðu
nám í Menntaskólanum á Akur-
eyri og vorum við Benedikt bekkj-
arbræður.
Enn eru mér ferskar minningar
frá þessu góða heimili. Það er sem
Hið sviplega fráfall Magnúsar var
mikið áfall, en þá og jafnan sýndi
Agnes mikinn styrk, enda var hún
trúuð kona og vitur. Hún sá þeim
mæðgum farborða. Guðrún aflaði
sér góðrar menntunar og reyndist
móður sinni sérstaklega vel, sýndi
henni umhyggju og hjálpsemi.
Hún er starfsmaður í Landsbanka
Islands.
Agnes og Magnús höfðu stofnað
heimili að Vatnsstíg 12 og þar bjó
Agnes með dóttur sinni til ævi-
loka. Eftir að Magnús dó bjó Sig-
urbjörg systir Agnesar hjá henni,
en hún lést árið 1970. Sigurbjörg
sýndi Guðrúnu ást og umhyggju,
sem væri hún hennar barn. Það
fékk hún launað þegar heilsa
hennar tók að bila.
Á heimili þeirra var ánægjulegt
að koma, þar sat myndarskapur og
smekkvísi í fyrirrúmi. Agnes var
skemmtileg heim að sækja, gest-
risin og glaðvær. Hún kunni góð
skil á þjóðmálum, fylgdist vel með
og var bókhneigð.
Það einkenndi Agnesi hversu
mjög hún lagði sig fram við að
rétta þeim hjálparhönd sem áttu í
erfiðleikum. Þeir sem minna
máttu sín áttu samúð hennar vísa.
Hún var sannur mannvinur, verk
Agnes Gísladóttir
Minningarorö
ljúfur blær frá morgnum lífsins
leiki enn þá um vanga og ég greini
svo glöggt umhyggju frú Sigríðar,
móðurhlýju, sem hún sýndi mér og
þá leiðsögn sem hún veitti mér.
Það hefir reynst mér dýrmætt
veganesti.
Á þessum árum var ekki um
stóran veraldarauð hjá verka-
manna- eða sjómannafjölskyldum
að ræða. Stopul vinna og léleg eft-
irtekja. Þannig var einnig ástatt
um þessa fjölskyldu. Það var víst
oft úr litlu að spila og krappir sjó-
ar sigldir. En hversu svo sem
þröngt var í búi og vandséð oft um
framfærslueyri til næsta dags,
skyldi ævinlega tekið á móti mer á
þann veg að margur í konungs-
ranni mátti mig öfunda. Slík var
höfðingslund, reisn og gestrisni
frú Sigríðar og fjölskyldu hennar.
Þangað var því ljúft að leita
fanga fyrir ungling, sem eins og
aðrir á þessum tímum komst
kannski í bíó einu sinni í hálfum
mánuði og átti ekki nema ein föt,
sem varð þá að pressa og bletta-
hreinsa í snatri, ef hægt var að
komast á skólaball.
Mörg áhugamál voru rædd og
krufin í stofunni hennar, músiklíf
stundað af miklum krafti, því frú
Sigríður átti eitt forláta orgel,
sem þanið var óspart og sungið
með. Þetta veitti okkur félögunum
ómældar ánægjustundir og ekkert
síður Sigríði og Tryggva. Það var
dýrmætt að eiga athvarf hjá fólki,
sem kunni að meta og taka þátt í
tilraunum okkar við að ieita lífs-
fyllingar í saklausum leikjum og
tilraunalistum af ýmsu tagi. Allt
þetta rúmaðist í lífsstefnu frú Sig-
ríðar. Hún var svo víðsýn, gagn-
menntuð og hleypidómalaus. For-
dómar fundust ekki á hennar
stundatöflu.
Ég veit að margir skólafélagar
bræðranna hafa notið gistivináttu
frú Sigríðar og Tryggva og eiga
sínar góðu minningar um hana,
ekki síður en ég. Bræðurnir voru
vinmargir, þótt færri kæmust í
þann flokk en vildu. Ég var einn af
þeim lánsömu og þakklæti mitt er
sprottið af innstu rót.
Fjöldi ára er runninn í hafsjó
tímans, síðan spor min lágu um
garð frú Sigríðar í Hafnarstræti 3
á Akureyri. Yfir 39 ár hafa þau
Tryggvi búið að Eyrarvegi 13, en
ég vanrækti þá skyldu að líta við
og þakka fyrir mig.
Nú sendi ég kveðju út yfir gröf
og dauða, með þökk fyrir ljúfa
handleiðslu og minningar um góða
konu.
Tryggva og sonum hennar votta
ég dýpstu hluttekningu í söknuði
þeirra.
Sindri Sigurjónsson
hennar báru vott um hógværð og
trúmennsku.
Hin síðari ár átti Agnes þess
kost að ferðast erlendis með Guð-
rúnu dóttur sinni og hafði hún af
því mikla ánægju. Nú hefur hún
tekið sér lengri ferð á hendur.
Ferð sem hún kveið ekki, því hún
var sannfærð um að við brottför
héðan af jörðinni tæki við áfram-
haldandi iíf og starf, þá myndi
hún hitta fyrir ástvini og skyld-
menni.
Ég og fjölskylda mín vottum
Guðrúnu dóttur Agnesar, Þórdísi
systur hennar og öðrum ættingj-
um okkar dýpstu samúð.
Agnesi óska ég guðs blessunar á
nýju tilverustigi.
Aðalheiður Jónsdóttir