Morgunblaðið - 02.10.1982, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 1982
27
um grunnskólans. Það er frum-
skilyrði.
En jafnframt þurfa skólabðrn
að læra matreiðslu, ekki síst pilt-
arnir. Kennsluna á auðvitað að
miða við að elda holla fæðu á
skömmum tíma, en ekki íburð-
armikinn veislumat.
Sú bábylja að fínunnar verk-
smiðjuafurðir séu alltaf hand-
hægari í matreiðslu en nýmetið á
ekki stoð í veruleika og um mis-
muninn á hollustugildi þarf ekki
að fjölyrða.
En um leið þarf matvælaiðnað-
urinn að koma til móts við neyt-
endur og leggja áherslu á hollar
vörur sem unnt er að matreiða á
skömmum tíma með lítilli fyrir-
höfn.
Þetta er brýnt fyrir þá sök að
þær fæðutegundir sem eru óholl-
astar, sykur og fita, eru ódýrastar
og því stórlega ofnotaðar í fiestum
greinum matvælaiðnaðar.
En jafnvel þetta dugir ekki til.
Því miður er ekki lengur hægt að
komast hjá því að taka upp heit-
ar máltíðir í skólum a.m.k. á höf-
uðborgarsvæðinu ef ekki víðar.
Og meira þarf til. Það verður
að reyna að auka samvinnu milli
kynslóða, m.a. með því að börn
fái að njóta samvista við aldr-
aða, og öfugt, eftir því sem við
verður komið.
Ekki er heldur seinna vænna
að auka fræðslu í félagsfræði.
Gera börnunum grein fyrir því
að þau eru — eins og við — fórn-
arlömb byltingar sem við ráðum
ekki lengur við.
En umfram allt þurfum við að
vakna upp og átta okkur á því að
fjölskyldan verður aldrei söm aft-
ur. Aðeins ef við bregðumst
skjótt við á hún enn lífsvon ... í
nýrri mynd.
Fræðsluþáttur Cieðhjálpar..
Klúbbar — leið út úr einangrun?
Einangrun
Margar hugmyndir hafa verið
á lofti um á hvern hátt draga
megi úr einangrun þeirra, sem
lengi hafa dvalið á geðsjúkra-
húsum og hvernig hægt væri að
koma í veg fyrir að þeir, sem
eiga við geðræn vandamál að
stríða, þurfi að dvelja á slíkum
stofnunum til langframa.
Geðsjúkrahús eru ekki einung-
is heimili vistmanna þar sem
þeir nærast og sofa. Þeir stunda
þar einnig vinnu, ef um slíkt er
að ræða og eyða þar frítíma sín-
um. Þetta er í algjörri andstöðu
við það, sem gerist utan veggja
stofnunarinnar. Þar stunda
menn í flestum tilfellum vinnu
utan heimilis og blanda geði við
annaðfólk. Frítímum eyða menn
síðan með margvíslegum hætti
utan heimilis eða innan að eigin
geðþótta.
Margir sjúklingar hafa verið
með annan fótinn inni á
geðsjúkrahúsi árum saman.
Stofnunin er því orðin mið-
punktur lífs þeirra.
Talið er að afleiðingarnar af
dvöl á slíkri stofnun geti orðið
margvíslegar. Hægfara og oft
tæplega merkjanleg aðlögun að
lífinu á stofnuninni gerir vist-
manninn illa hæfan til að lifa í
samfélaginu utan hinna ósýni-
legu múra, sem með tímanum
hlaðast upp í kringum hann.
Þessi mótun er talin almenn
einkum ef dvalið er langdvölum
á geðsjúkrahúsi. Sjúklingarnir
verða sinnulausir, áhugalausir,
undirgefnir, ósjálfstæðir og til-
einka sér á tíðum ákveðnar lík-
amshreyfingar. Orsök slíkrar
Fyrri hluti
mótunar má m.a. rekja til eftir-
farandi atriða:
a) tengsl við umheiminn rofna
b) lífið á stofnuninni einkennist
af athafna- og tilgangsleysi
c) vinir fjarlægjast
d) langvarandi lyfjameðferð
e) samstaða myndast á deildun-
um, þannig að einstakl-
ingarnir verða háðir hver
öðrum
f) engar áætlanir eru gerðar um
lífið utan stofnunarinnar.
Talið er að þó hinn uppruna-
legi sjúkdómur læknist verði
þessi einkenni eftir.
Þessar lýsingar koma vel heim
og saman við reynslu margra
þeirra, sem reyjit hafa að ryðja
sér braut út fyrir veggi
geðsjúkrahúsa hér á landi. Þó
þeim takist að búa utan stofnun-
arinnar þá einangrast þeir þar í
allflestum tilvikum. Sá vinahóp-
ur, sem þeir áttu ef til vill ein-
hverntímann, er horfinn. Vin-
áttu og jafnvel vinnu leita þeir
enn á sjúkrahúsinu þótt þeir búi
utan þess.
Klúbbar
Eitt af því sem reynt hefur
verið að gera til að auka félags-
leg tengsl þessa hóps er að koma
á klúbbum fyrir fyrrverandi
geðsjúklinga. Slíkir klúbbar
þjóna mikilvægum tilgangi, því
fyrsta skrefið út úr einangrun-
inni getur verið samskipti við
fólk með sama vandamál. Klúbb-
ur er hugsaður sem miðstöð þar
sem einstaklingar með svipaða
reynslu og vandamál geta skilið
og umborið hver annan.
Uppbygging og rekstur slíkra
klúbba getur verið margvísleg.
Sumir eru aðeins fyrir fyrrver-
andi sjúklinga frá ákveðnu
geðsjúkrahúsi, aðrir fyrir sjúkl-
inga frá fleiri geðsjúkrahúsum
og enn aðrir fyrir hvern þann,
sem einhvern tímann hefur átt
við geðræn vandamál að stríða,
hvort sem sá hefur þurft að
leggjast inn á sjúkrahús eða
ekki.
I sumum klúbbanna er mest
áhersla lögð á meðferðarlegu
hliðina, en í öðrum er félags-
starfsemin í fyrirrúmi.
Þrátt fyrir augljóst gildi
slíkra klúbba er nokkur ágrein-
ingur um rekstur þeirra og
gagnsemi.
Spurt er hvort þar sé verið að
gera einstaklingana of háða hver
öðrum, sem síðar geri þeim erf-
itt um vik að blandast öðrum
hópum í samfélaginu. Sem félag-
ar slikra klúbba gangi þeir inn í
hlutverkið „fyrrverandi sjúkl-
ingur“ og því betur sem þeim líði
í slíkum félagsskap því örðugra
geti það orðið að slíta sig í burtu
síðar. Að auki geti þátttaka í
slíkum hópum leitt til stimplun-
ar af þei^n sem fyrir utan eru.
Þetta geti leitt til þess að þeir,
sem þjást af minniháttar geð-
rænum erfiðleikum, vilji ekki
taka þátt í starfsemi klúbbanna.
Hinsvegar hefur einnig verið
bent á að ef þátttaka í klúbbum
væri opin öllum sem áhuga
hefðu á slíkum vanda, án tillits
til þess hvort þeir sjálfir hefðu
átt við hann að stríða, myndi
„sjúklings“stimplunin hverfa.
Fyrrverandi sjúklingar öðlist
nýja reynslu í samskiptum við
fleiri en þá sem eiga við svipað-
an vanda að stríða og finni um
leið áhuga annarra á málefnum
þeirra.
Þá er það álitamál hvort sér-
fræðingar eða félagarnir sjálfir
eigi að stjórna klúbbunum.
Talað er um að mikilvægt sé
að hafa sérfræðinga til aðstoðar
við mat á því hvort sjúklingar
séu tilbúnir til slíkrar starfsemi.
Þá gætu sérfræðingarnir tekið á
þeim vanda sem upp kemur, að-
stoðað félaga við að nýta sér sem
best það sem klúbburinn hefur
upp á að bjóða og verið með í
allri uppbyggingu hans.
Hins vegar er bent á að ef slík-
um klúbbum sé stjórnað af sér-
fræðingum sé meiri hætta á að
einstaklingarnir verði háðari
hver öðrum. Ef félagarnir sjálfir
stjórni þeim stuðli það að meira
frumkvæði, sjálfstæði og ábyrgð.
Að auki sé siíkur rekstur fjár-
hagslega hagkvæmari.
Einnig hefur verið rætt um að
skynsamleg lausn væri að fara
bil beggja þ.e. að í upphafi séu
sérfræðingar til aðstoðar við
uppbyggingu og rekstur en síðan
kæmu félagarnir meira og meira
inn í myndina og taki að lokum
að sér stjórnunina sjálfir. Hlut-
verk sérfræðinganna þá sé
ráðgjöf og eingöngu ef klúbbfé-
lagarnir óska eftir henni.
I öðrum þætti verður rætt um
Fountain-house í New York, sem
er dæmi um klúbba eins og þá,
sem hér hefur verið fjallað um.
SS. — UVI.
aagurinn
Næstkomandi sunnudag þann 3. okt. er árlegur
merkja- og blaðsöludagur SÍBS,
en hann er haldinn til ágóða fyrir starfsemi SÍBS.
Óskum eftir sölubörnum til starfa kl. 10 árdegis. Sölulaun eru 20%.
Merki dagsins kostar 20 krónur og blaðið Reykjalundur kostar 30 krónur.
Merkin eru númeruð og gilda sem happdrættismiði.
Vinningurinn er vöruúttekt fyrir 25,000 krónur.
Foreldrar, hvetjið börnin til að leggja góðu málefni lið.
AFGREIÐSLUSTAÐIR MERKJA OG BLAÐA í REYKJAVÍK OG NÁGRENNI:
SÍBS, Suöurgötu 10, sími 22150 Mýrarhúsaskóli Melaskóli Austurbæjarskóli Hlíðaskóli Álftamýrarskóli Hvassaleitisskóli Breiöagerðisskóli Vogaskóli Árbæjarskóli Fellaskóli Breiðholtsskóli Hólabrekkuskóli Ölduselsskóli Seljaskóli Laugateigur 26, s. 85023
KÓPAVOGUR: GARÐABÆR: HAFNARFJÖRÐUR:
Kársnesskóli Flataskóli Breiðvangur 19
Kópavogsskóli Lækjarkinn 14
Digranesskóli Reykjavíkurvegur 34
Þúfubarð 11