Morgunblaðið - 24.10.1982, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. OKTÓBER 1982
37
einn þáttur og fjöldamargir ein-
staklingar eiga við misnotkun ró-
andi lyfja að stríða. „Það væri
álíka skynsamlegt að afnema
bann við fíkniefnum og að afnema
umferðarlögin," segir í skýrslu Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunar-
innar, þar sem segir að hvorki hafi
dregið úr neyslu fíkniefna né
glæpastarfsemi, tengdri þeim, í
löndum þar sem slakað hefur ver-
ið á klónni. Hitt er svo auðvitað að
mannkynið hefur alltaf ásælst
vímu í einhverju formi og haft
einhver ráð með að verða sér úti
um hana. Spurningin snýst því í
og með um það hvaða efni yfirvöld
ákveða að skuli vera hinum al-
menna borgara aðgengileg. „Þau
geðhrifalyf, sem fyrir eru á heims-
markaðnum, eru svo umfangsmik-
il að það er einfaldlega ekki pláss
fyrir fleiri. Þess vegna er kanna-
bis bannað þó að allt bendi til að
það sé mun hentugra efni en t.d.
áfengi ...“ segir einn viðmælenda
Mbl. Sá hinn sami telur hassreyk-
ingar reyndar hafa forðað sér frá
alkóhólisma og það kom fram í
mörgum viðtalanna, að það virðist
nokkuð algengt að fólk noti hass í
stað áfengis eftir að það hefur gef-
ið drykkjuna upp á bátinn.
Þegar fyrrgreind fullyrðing var
borin undir alkóhólista, sem verið
hefur óvirkur í tæplega eitt ár og
var vanur að reykja töluvert magn
af kannabis með drykkju, sagði
hann: „Maður endar alltaf, fyrr
eða síðar, í sínum gamla vímu-
gjafa. Ef maður, sem hefur verið
alkóhólisti, hættir að drekka en
heldur áfram að reykja hass þá er
aðeins tímaspurning hvenær hann
er kominn í sitt „uppáhaldsstöff",
sem í mínu tilfelli var hass og
brennivín, hjá öðrum er það e.t.v.
pillur og vín. En einn vímugjafi
leiðir af sér ásókn í annan og það
er sjálfsblekking að ætla að forða
sér frá því að misnota einn vímu-
gjafa með því að hella sér út í
annan."
Sami aðili sagði einnig að sam-
kvæmt því sem hann hefði orðið
vitni að, þá fengju „virkilegir
hassistar", þ.e. þeir, sem um langt
skeið hefðu neytt mikils af efninu,
afar slæm fráhvarfseinkenni þeg-
ar þeir hættu. „Oft bæði verri og
langvinnari en hjá samsvarandi
alkóhólistum," sagði hann og
bætti því við, að sá hópur færi
vaxandi, sem væri í meðferð hjá
AA-samtökunum og líkum sam-
tökum, fyrst og fremst vegna þess
að hassreykingar hefðu vaxið
þeim yfir höfuð.
„Engin hólf sem hægt er að
stinga inní sitt á hvað“
Jóhannes Bergsveinsson yfir-
læknir, svaraði hins vegar neit-
andi, er hann var spurður hvort
eitthvað væri um það að fólk væri
lagt inn á meðferðarstofnanir
ríkisins vegna kannabis-neyslu
eingöngu. „Hingað leitar fólk þeg-
ar misnotkun þess á vímugjöfum
er farin að hafa í för með sér rösk-
un á heilsufari og félagslegum að-
stæðum, stundum svo mikla að
það er búið að tapa heimili, stöðu
og fjármunum," segir Jóhannes.
„Hins vegar er oftast um marg-
þætta misnotkun vímugjafa að
ræða; það eru engin hólf, sem
hægt er að stinga inn í sitt á hvað
og aðgreina hvert frá öðru. Ég hef
unnið að þessum málum síðan
1969 og á þeim tíma hefur sú
breyting orðið á, að þeir sem áður
misnotuðu einungis áfengi, hafa
vikið fyrir þeim sem eiga við
„blandaða" misnotkun að stríða.
Við verðum því ekki eins varir við
sveiflur í neyslu einstakra lyfja.
Kannabis-efni eru í sókn en það er
mjög óalgengt að fólk komi ein-
göngu vegna hassreykinga. En
hingað koma ekki allir af fúsum
og frjálsum vilja og öfugt við
áfengisneyslu, sem leynir sér ekki
og gerir fólk uppivöðslusamt, ger-
ir hass fólk yfirleitt friðsamt og
rólegt og því er síður að það sé
lagt inn í þannig vímu. Svo getur
auðvitað verið að til sé hópur, sem
við erum ekki farin að fá inn enn-
þá,“ sagði hann. Aðspurður hvað
væri vitað með vissu um áhrif
kannabis, sagði Jóhannes: „Það
sem við vitum af reynslu annarra
og höfum sjálfir reynslu af, er að
kannabis gerir neytendur sljóa,
kærulausa og framtakslitla. Þetta
eru þekktustu truflanirnar af völ-
dum kannabis-reykinga, en við hö-
fum eki krafta hér til að fylgja
eftir rannsóknum á áhrifum hinna
ýmsu efna — til þess skortir okkur
fjármagn og aðstöðu. Það er
margt sem skiptir máli þegar
kannabis er annars vegar; m.a.
mismunandi styrkleiki efnisins
kannabinols, sem talið er valda
vímunni; þ.e. Delta 9 Thetra
Hydro Cannabinol. Það er að
finna í harpikskvoðunni sem
plantan cannabis sativa gefur frá
sér og er u.þ.b. fimm sinnum
sterkara en marijúana, sem er
blómhluti kvenjurtarinnar.
Síðan skiptir miklu máli hve
mikið menn reykja og hve gamlir
þeir eru. Því eldri og fastmótaðri
sem neytandinn er, því minni
hætta er á að hann brotni niður,"
sagði Jóhannes Bergsveinsson.
Tilgangsleysi
__________og óöryggi___________
„Ég reyki hass en hef oft hætt
því um tíma og þá aldrei orðið var
við nein fráhvarfseinkenni. Hins
vegar kannast ég alveg við þung-
lyndið, sem getur komið yfir mann
ef maður er búinn að reykja mikið
í lengri tíma,“ sagði Tómas Sig-
urðsson, tvítugur viðmælandi Mbl.
og í svipaðan streng tóku flestir,
sem rætt var við um kannabis-
reykingar — þó ekki allir.
Fæstir könnuðust við merkjan-
leg fráhvarfseinkenni en flestir
við þunglyndi, sem fylgifisk mik-
illar neyslu. Einnig var kvartað
undan aukinni tortryggni í garð
umhverfisins og sljóleika, sem
einn viðmælenda okkar vildi
reyndar meina að stafaði af tíma-
bundnum súrefnisskorti, væri
mikið reykt á skömmum tíma.
„Hljóð og litir skerpast í vitund-
inni og lífið verður afar ljúft
ásýndum," sagði ein stúlka, er hún
lýsti áhrifunum sem hún varð
fyrir er hún hóf að neita kannabis.
Gamanið tók þó að kárna er á leið
og hún hætti neyslunni. Ástæðuna
segir hún vera þá sívaxandi and-
lega vanlíðan, auk togstreitunnar,
sem það hefur í för með sér að
standast kröfurnar, sem samfé-
lagið gerir til fullorðins fólks og
vera jafnframt með annan fótinn í
áhyggjulausum heimi hassvím-
unnar. Þegar sá heimur hættir að
vera áhyggjulaus og verður þess í
stað að veröld þar sem allt er
framandi og „hræðslan við að skil-
ningarvitin bregðist er orðin slík
að það er ekki lengur óhætt að
horfa í spegil; allt gæti hrunið,"
(Mbl. 10. september) liggur bein-
ast við að hætta. Það gerði stúlkan
sem framangreind ummæli eru
höfð eftir. En þeir eru margir, sem
hófu hassreykingar fyrir áratug
eða svo, halda þeim enn til streitu
og telja sér ekki verða meint af,
sbr. einn viðmælanda okkar, sem
kveðst hafa reykt kannabis meira
og minna í sl. tíu ár, verið vinn-
andi maður allan tímann og varla
orðið misdægurt að heitið geti.
(Mbl. 26. september)
Það hefur ekki verið sannað að
kannabis-reykingar myndi líkam-
legan ávana eða leiði sjálfkrafa til
líkamlegrar þarfar fyrir sterkari
lyf. Orsakir þess að hluti kanna-
bis-neytenda leiðist út í neyslu
sterkari lyfja eru eflaust að miklu
leyti félagslegar.
í viðtali Mbl. við Eddu Ólafs-
dóttur félagsráðgjafa, segir hún
m.a.: „Þeir sem leiðast út í neyslu
sterkari efna eru oft félagslega
og/eða andlega utangátta og eiga
af þeim sökum erfitt með að að-
lagast umhverfi sínu. Það er því
mikilvægt að skoða og íhuga betur
það þjóðfélag, sem við höfum
skapað okkur og þann aðbúnað
sem það veitir einstaklingunum.”
Edda talar síðan um þjóðfélag
sem einkennist af neyslu og sam-
keppni og telur skólakerfið illa.
undir það búið að sinna þeim sem
á einhvern hátt verða útundan.
Einnig nefnir hún áhuga- og von-
leysi ungu kynslóðarinnar í dag
sem eina ástæðu fíkniefnaneyslu.
(Mbl. 9. september.)
I sama streng tekur Ingvar
Guðnason, sálfræðingur við Ungl-
ingaheimili ríkisins í Kópavogi —
en hann telur að ný og skaðlegri
afstaða gagnvart vímugjöfum
verði sífellt útbreiddari meðal
ungiinga. „Nefnilega sú, að víman
veiti lausn frá leiðindum og til-
gangsleysi." Ingvar telur unglinga
afskiptan þjóðfélagshóp á flestum
sviðum og segir m.a.: „Atvinnu-
leysi meðal unglinga fer sívaxandi
og ein afleiðingin er sú, að þeir
losna úr tengslum við þjóðfélags-
raunveruleikann, ef svo má að orði
komast. Þessi firring hefur í för
með sér tilgangsleysi og óöryggi."
(Mbl. 8. september.)
Hitt er svo annað mál að ungi-
ingar eru ekki eini þjóðfélagshóp-
urinn, sem er í hættu staddur af
völdum vímugjafa.
En það er hægt að „vaxa upp úr
hassinu" með fleiri en einum
hætti og það er alltaf hætta á að
hluti þeirra, sem eru hættir að
finna það sem þeir sóttust eftir í
kannabis-vímunni, fari út í neyslu
sterkari lyfja. Það geta líka verið
„rökrétt" viðbrögð við þunglynd-
inu, sem miklar hassreykingar
hafa oft í för með sér að „ná sér
upp“ með nýrri vímu. Eins og áður
sagði, þá kallar einn vímugjafi á
annan og þegar inn í vítahringinn
er komið fækkar undankomuleið-
unum ört.
Kókaíngrammiö kostar
2.400 krónur
Markaðsverð á hassi hér á landi
í dag er u.þ.b. 200 til 250 krónur,
grammið af amfetamíni kostar
1.000 kr. og eitt gramm af kókaíni
kostar litlar 2.400 krónur!
Þessar tölur hefur blm. Mbl. eft-
ir áreiðanlegum heimildum og
vilji menn vera svartsýnir á þróun
fíkniefnamála á Islandi, segja þær
ógnvekjandi sögu.
Kannabis-smygl til landsins
hefur hingað til í flestum tilvikum
verið með þeim hætti að nokkrir
neytendur hafa tekið sig til og
gert einn út af örkinni eða þá að
einstaklingar hafa smygiað efni;
ætluðu til eigin nota og/eða sölu. I
fæstum tilvikum hefur verið mik-
ill „atvinnumannsbragur" á at-
hæfinu; smyglararnir ungir að ár-
um og einhverskonar misskilinn
„hetjuljómi“ yfir fyrirtækinu þó
viðmælendum Mbl. beri saman um
að það sjónarmið að „hass bjargi
heiminum" sé óðum að deyja út.
En vitað er að hér á landi finnast
einstaklingar sem um árabil hafa
meira og minna haft lífsviðurværi
sitt af sölu fíkniefna og hafa það
eitt að leiðarljósi að græða sem
mest á sem skemmstum tíma. Það
gefur augaleið að fyrst til er fólk,
sem með glöðu geði borgar á
þriðja þúsund krónur til þess að
geta gortað af því að hafa komist í
tæri við „fíkniefni þeirra ríku“,
eru til menn sem sjá hag sinn í því
að fjárfesta í eiturlyfjum á borð
við amfetamín og kókaín, sem eru
margfalt auðveldari í meðförum
en kannabis og skila allt að tífalt
meiri gróða. Þessi efni eru afar
vanabindandi og af þeim þarf sí-
fellt stærri skammta. Eitt gramm
af amfetamíni kemst fyrir í te-
skeið og það er hægur leikur að
drýgja það þannig að ekki sjáist.
„Tískulyfið í ár“
Líkt og allt annað komast fíkni-
efni úr og í tísku. Fyrir nokkrum
árum var ofskynjunarlyfið LSD „í
tísku“. Það er það ekki lengur
enda tók það „tískufyrirbæri" sinn
toll meðal þeirra sem reyndu.
„LSD eyðir sjálfsvitundinni og það
er reynsla, sem ég hef enga þörf
fyrir að endurtaka," sagði einn
viðmælenda okkar (Mbl. 26. sep-
tember), maður um þrítugt, sem
þó komst betur frá neyslu þessa
hættulega lyfs en margir jafn-
aldra hans, sem aldrei urðu samir
eftir.
Þeim, sem til þekkja, ber saman
um að nú sé óvanalega mikið af
amfetamíni í umferð. Um kókaín
er erfiðara að fullyrða þar eð
hreint kókaín er sjaldgæft og því
SJÁ NÆSTU SÍÐU
„Forhertir
glæpamenn eða
friðsamir krakk-
ar?“
„Milton Fried-
man vill láta
skattleggja sölu
kannabis í
Bandaríkjunum.44
„Fær það staðist
að ársneysla af
kannabis-efnum á
fslandi sé á þriðja
tonn?u
„Maður endar
alltaf fyrr eða
síðar í sinum
gamla vímu-
gjafa ... Það er
sjálfsblekking að
ætla að forða sér
frá því að mis-
nota einn vímu-
gjafa með því að
hella sér út 1 ann-
an.“
„Spurningin
snýst því og með
um það hvað efni
yfirvöld ákveða
að skuli vera hin-
um almenna
borgara aðgengi-
leg.u
„Því eldri og
fastmótaðri sem
neytandinn er, því
minni hætta er á
því að hann
brotni niður.“
„... skólakerfið
illa undir það bú-
ið að sinna þeim
sem á einhvern
hátt verða útund-
an.“
„Það er hægt að
„vaxa upp úr
hassinu“ með
fleiri en einum
hætti.“