Morgunblaðið - 11.12.1982, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1982
33
Framkvæmdastofnunar, útvarps-
ráð, „Kröflunefnd", með öðrum
orðum, ekki að setja altækar reglur,
sem gildi jafnt um alla heldur að
sjá um sértækar framkvæmdir,
„gera greiða". Auðvitað sjá menn í
hendi sér, hvert þetta kerfi hefur
leitt og hlýtur að leiða.
Sá maður, sem er til þess kjör-
inn af þjóðinni að setja almennar
leikreglur, til dæmis um vaxta-
mál, hverir eru hagsmunir hans,
þegar hann situr jafnframt í
bankaráði eða Framkvæmda-
stofnun, og hefur af því hagsmuni,
beina pólitíska hagsmuni, að lánsfé
sé verulega niðurgreitt. Svona
dæmi má taka endalaust. Mikill
fjöldi alþingismanna hefur að því
allan starfa að hegða sér svona, og
þetta gengur í gegnum flokkakerf-
ið gamla, þvert og endilangt. Og
því má bæta við, fyrir lesendur
Morgunblaðsins, að sennilega er
Sjálfstæðisflokkurinn verstur í
þessum efnum. Og þessir sömu
menn flytja auðvitað helst ekki
lagafrumvörp.
En þetta er ekki allt. Gert er ráð
fyrir óháðu dómsvaldi. En er það
svo? Þingmenn þekkja mætavel,
að þegar þeir koma á þingfund
rétt fyrir tvö, þá getur beðið fólk
með erindi, í flestum tilfellum
auðvitað sanngjörn erindi, beiðni
um upplýsingar eða annað slíkt.
En á ósköp venjulegum þingdegi
gætu verið í anddyri þinghússins,
nokkrir togarasukkarar að norð-
an, að þrýsta á. Og nokkir togara-
sukkarar að sunnan, að þrýsta á
um ódýrari lán, eftirgjöf hér,
eitthvað annað þar. En þriðji hóp-
urinn gæti mjög líklega verið — og
taki menn vel eftir — hæstarétt-
ardómarar, með frumvarpið sitt
undir hendi, sem þeir auðvitað
hafa fengið greitt fyrir að semja,
þar sem þeir eru að leggja að þing-
mönnum, að frumvarpið eigi að
vera svona og ekki hinsegin.
Hæstaréttardómarar, eins og
hverjir aðrir lobbíistar með frum-
vörpin sín — sem þeim er síðar
ætlað að dæma eftir, ef að lögum
verður. Ég hef gert athugasemdir
við þetta, bæði í blaðagreinum og
eins á nefndarfundum á Alþingi,
einu sinni meira að segja þannig
að mikill hvellur varð af. Valda-
kerfið taldi þetta auðvitað meiri
háttar hneyksli, að gagnrýna
sjálfan Hæstarétt(!) En ég bæði
veit og vona, að það er að vakna
afar almennur skilningur á því,
um hvað þetta mál snýst.
En málið er þetta: Um þessa
grundvallarhugsun, auk auðvitað
margs, margs annars, hefur verið
stöðugt tekist á í Alþýðuflokknum
gamla, allar götur síðan eftir
kosningar 1978. Út á þessa hugsun
vannst áreiðanlega einnig hluti af
kosningasigri 1978. En vandinn er
sá að flokkskerfið í Alþýðuflokkn-
um gamla sveik þennan grundvall-
arþanka, er völdin voru innan seil-
ingar. Þá voru öll þessi prinsíp
látin lönd og leið, þau tróðu sér í
allar mögulegar og ómögulegar
stofnanir framkvæmdavaldsins —
enda freistingarnar miklar, greið-
arnir, sem gera má, stórir, auk
alls annars.
En meira að segja á flokksþingi
1980 þegar ég persónulega hafði
fallið fyrir einum helsta sukkar-
anum með sem mestum mun þá
fékkst í kjölfar þess samþykkt
ályktun, þar sem tekið var fyrir
þetta, að vísu aðeins sem starfs-
regla í flokknum sjálfum. En hvað
gerðist? Það hvarflaði ekki að
ráðamönnunum eitt augnablik að
fara eftir þessari samþykkt, „að
svipta sjálfan sig völdum með þess-
um hætti“ eins og einn heimspeking-
urinn komst að orði.
Hér hefur aðeins verið nefndur
einn, en þó mjög mikilvægur, þátt-
ur alvarlegs málefnaágreinings.
Það hvarflar ekki að mér að gera
lítið úr málflutningi minna fyrr-
um samherja, margir þeirra hafa
eflaust staðið sig betur en sams
konar fólk annarra flokka á sams
konar framkvæmdavaldspóstum.
Að minnsta kosti hefur það oft
verið réttlætingin, þó svo mér sýn-
ist nú að minna hafi orðið úr efnd-
Fræösluþáttur Geðhjálpar
Inn-
lagning-
ar og
önnur
hjálp
ríkuleg ástæða til að taka undir
orð um að þjónusta við sjúkling-
inn þarf að koma til sem fyrst og
áður en ástandið er orðið slíkt að
innlögn sé eina lausnin. En inn-
lögn, svo nauðsynleg sem hún oft
er, getur verið félagslegt slys,
sem langan tíma tekur að bæta.
Sjúklingurinn tapar tengslunum
við sinn venjulega hversdag,
vinnu og daglegar venjur. Fjöl-
skyldan dregur þá einnig þær
röngu ályktanir að það séu ein-
vörðungu sérfræðingar sem geta
hjálpað. Sérfræðingarnir eru að
vísu nauðsynlegir í bakgrunnin-
um og sem öryggisnet að falla í
þegar annað bregst, en hins veg-
ar eru það fjölskyldan, vinnufé-
lagar og aðstandendur allir, sem
eru hið náttúrulega félagslega
umhverfi hverrar manneskju,
einnig þeirra sem á tímabilum
flokkast sem geðsjúklingar. Og
ríkulegt höfuðatriði, sem aldrei
verður ofmetið er að fagfólkið
sem blandast í málið reyni sem
best að hindra félagslega ein-
angrun sjúklinga sinna. Það er
markmið sem alltaf þarf að setja
í samvinnunni milli sjúklings,
aðstandendanna og sérfræðinga.
Hin síendurteknu sjúkdóms-
tímabil verða oft til að mann-
eskjurnar einangrast frá eðli-
legu umhverfi sínu. Aðstandend-
urnir verða fyrir slíku tilfinn-
ingálegu álagi að þeirra eðli-
legustu viðbrögð eru einatt óskin
um að verða lausir allra mála.
Þeir þurfa sem bestan stuðning
og skilning til að treysta sér til
að halda áfram baráttunni að
nýju.
Hins vegar er það vandþrædd-
ur meðalvegur, sem sérfræð-
ingar verða að rata, sem liggur
milli sjúklingsins og aðstand-
enda hans. í meðferðinni er allt-
af aðalatriði að hjálpa sjúkl-
ingnum að halda svo miklu
sjálfstæði sem hann megnar og
sýna ákvarðantekt hans virð-
ingu. En á hinn bóginn þarf
einnig að styðja aðstandendur
áður en þeirra orka er uppurin.
Eins og J.Þ. bendir á í grein
sinni er ýmislegt nýtt komið í
þjónustu fyrir geðsjúklinga í
Reykjavík á undanförnum árum,
en ástæða er til að undirstrika
að göngudeildir fyrir geðsjúka
eru enn ekki búnar að slíta
barnsskónum hér í borginni. En
starfsemin vex. Við getum án efa
sameinast um að fagna þeim
merka áfanga sem náð var í
þessum mánuði er geðdeild
Borgarspítalans hóf rekstur
göngudeildar. Það er merkur
áfangi, en b«tur má ef duga skal
um svo flókna og fjölþætta
starfsemi sem þjónusta við
geðsjúka er.
PáH ÁageirsHon
unum. Og ég vil líka taka undir
það með mínum fyrrum samherj-
um að ástæður nefndrar sam-
þykktar á flokksþingi, sem þá var
mjög lítið, voru ekki að öllu leyti
það sem einhverjir myndu kalla
prinsíp, heldur studdu þessa til-
lögu allmargir flokkshestar, sem
töldu víst að með þessu myndu
opnast leiðir fyrir þá sjálfa inn í
póstina, sem þingmennirnir yrðu
reknir úr. En „politics sometimes
makes strange bedfellows" eins og
þar stendur.
Löbbum frá lágkúru
Fyrir mér er þetta grafalvarleg-
ur ágreiningur um grundvallar-
atriði, og þegar ljóst var að þau
sjónarmið, sem ég stend fyrir í
þessum efnum, og miklum fleiri
raunar, voru enn orðin kirfilega
undir, þá ályktaði ég sem svo, að
það væri ekki hægt að leggja út í
kosningabaráttu, aftur, með þessi
sjónarmið, vitandi að gamli flokk-
urinn myndi snúast gegn þeim í
raun þegar að kosningum loknum,
ef hann kæmist í tæri við völd.
Það hefur gerst einu sinni, og það
var, satt að segja, einu sinni of
mikið.
Þetta veit allt innanbúðarfólk í
Alþýðuflokknum gamla, sem að
vísu er ekki ýkjamargt. Hingað í
skrifstofu mína kom gamall sam-
herji, af upplýstasta skóla, og við
ræddum þetta lengi dags. Og hann
sagði einfaldan hlut.sem er um-
hugsunar virði: Hugsaðu þér,
Vilmundur, að Bandalagi jafnað-
armanna gangi allt í haginn, mik-
ill fjöldi sé í raun fylgjandi þess-
um sjónarmiðum og allt það. En
hvað, ef sagan endurtekur sig, ef
þetta nýja fólk snýst allt saman
gegn þessum sjónarmiðum, þegar
til alvörunnar kemur.“ Já, auðvitað
er þetta alvarlega spurt.
Én þetta er ástæðan fyrir því að
væntanlegt Bandalag jafnaðar-
manna fer sér svo hægt sem það
gerir, vandar hvert örstutt spor.
Þegar við hins vegar komum út,
þá komum við líka út af fullum
krafti.
I leiðara sínum sem er lítið til-
efni þessarar löngu greinar, finn-
ur Styrmir Gunnarsson (?) rétti-
lega að því, hversu ruddalega og
ósmekklega flokksfólkið á flokks-
blöðunum fjallar um veigamikla
atburði, sem gerðust í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins. Ég endurtek
að ég tek eindregið undir þessi
sjónarmið Styrmis, sjálfur ber ég
virðingu fyrir stjórnmálaskoðun-
um Geirs Hallgrímssonar, sem ég
þykist þekkja gjörla eftir nokk-
urra ára setu á þingi. í málflutn-
ingi mínum á Alþingi hefur þetta
sjónarmið mitt raunar oft komið
fram, þó lítið hafi farið fyrir því í
hinum flokksstýrðu fjölmiðlum,
og eins hitt, sem nú er orðið stað-
reynd, að blygðunarlausasti fram-
kvæmdavaldssukkarinn, Albert
Guðmundsson, telst sigurvegari í
nefndu prófkjöri.
Því Albert Guðmundsson, þessi
persónulegi sjarmör, er pólitískur
persónugervingur alls þess, sem
væntanlegt Bandalag jafnaðar-
manna telur að aflaga hafi farið.
Því „greiðarnir" hans Alberts eru
því miður oftar en ekki þannig, að
þegar einn fær rétt, er hann tek-
inn af einhverjum öðrum, sem
með almennum reglum hefði stað-
ið réttinum nær.
En svona hefur auðvitað Sjálf-
stæðisflokkurinn verið. Hitt er
einasta goðsögn, sem Morgunblað-
ið hefur haldið að fólki í skjóli
útbreiðslu sinnar, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi verið einhvern
veginn öðruvísi.
Styrmir biður flokksfjölmiðlana
í leiðara sem nefnist „Lágkúra og
persónuníð" um málefnalega um-
fjöllun um Geir Hallgrímsson. Ég
tek undir það. En sami Styrmir á
auðvitað ekki að flytja helber
ósannindi, og það meira að segja
með mjög ósmekklegu orðavali,
um það sem gerst hefur í gamla
Alþýðuflokknum og mun gerast í
Bandalagi jafnaðarmanna.
Alþingi, 8. desember, 1982.
Viímundur Gylfason.
Hún er komin, hliómplatan sem beðiö hefur verið eftir! — Platan
með Gunnari Þórðarsyni og Pálma Gunnarssyni. Á plötunni eru tíu
splunkuný lög eftir Gunnar, sem öll eru sungin af Pálma.
Enn einu sinni kemur Gunnar með frábæra tónlist, og Pálmi
hefur aldrei sungið betur. Það verður ekki erfitt að velja hljóm-
plötu til jólagjafa í ár!
Barónsstíg 18, 101
Reykjavík.
Sími 1 88 30.
GUNNAR ÞÖRÐARSON
PÁLMIGUNNARSSON
Hún
er
komin!