Morgunblaðið - 08.01.1983, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1983_
Halldóri Laxness svarað
Eftir Pétur
Magnússon
Halldór Laxness skrifar grein-
arstúf í Morgunblaðið 7. desember
sl. sem hann nefnir: „Enn vantar
þjóðsönginn". Laxness virðist ekki
allskostar ánægður með þjóðsöng-
inn, og hefur ýmislegt út á hann
að setja. í fyrsta lagi, segir Lax-
ness, er „Ó, Guð vors lands" ekki
íslenskur þjóðsöngur í eðli sinu
heldur únitariskur lofsöngur um
sköpunarverkið. í öðru lagi saknar
Laxness „Frelsarans" í þjóðsöngn-
um og spyr hvað hafi orðið um
hann í jafn hástilltu dýrðarljóði.
Ennfremur segist Laxness hyggja
að ýmsir frjálslyndir íslendingar
hafi verið efins um að sólkerfi
himnanna (sköpunarverkið) þyrfti
lofs við í þjóðsöng, og að söngur-
inn væri of hástemmdur.
íslenski þjóðsöngurinn er lof-
söngur til Skaparans, og sem slík-
ur verður hann að rísa hátt yfir
alla trúarbragða smámunasemi,
kreddur og játningar. Hann þarf
að höfða til allra trúarbragða
jafnt. Flest öll trúarbrögð hafa
sameiginlegan kjarna og þessi
innsti kjarni er einmitt lotning og
lofgjörð ásamt þakkargjörð til
hins æðsta veraldarsmiðs. Þjóð-
söngurinn íslenski höfðar jafnt til
lúterskra, únitara, katólskra
o.s.frv. og þess vegna fær það eng-
an veginn staðist að tileinka hann
ákveðnum hópi manna eins og
Laxness gerir. Höfundur þjóð-
söngsins, Matthías Jochumsson,
hefur að sjálfsögðu kynnt sér hug-
arheim únitara, sem önnur trú-
arbrögð, því stórbrotnir andans
jöfrar eru að eðlisfari andlega
leitandi menn og þurfa að hafa
heildaryfirsýn yfir sem flest sem
hugsað er á jörðu. Únitarar virð-
ast ekki vera mjög margir hér á
landi, en eru mun fleiri í Kanada.
í viðtalinu við prest únitara í
Winnipeg í sumar, kom fram að
þeir biðja ekki fyrir sjúkum, og
virðast því bera minna traust til
Æðri máttarvalda en prestar
þjóðkirkjunnar hér heima.
Þakkargjörð og Lofgjörð til hins
hæsta Veraldarsmiðs er ekki hægt
að skilgreina sem lúterska, kat-
ólska eða únitariska eins og Lax-
ness talar um. Þetta er bara eðli-
legur tjáningarmáti hins skapaða
til Skaparans. Hið skapaða (mað-
urinn) fyllist undrun og gleði yfir
dásemdum sköpunarverksins og
þakklætið til Skaparans fyrir
gjafir lífsins, fegurðina, kærleik-
ann, vináttuna, viskuna, og fyrir
Ljósið sem lýsir upp tilveru okkar,
brýst fram í þakkargjörð og lof-
gjörð. Hafa ekki flest öll trúar-
brögð heims sameiginlegan
kjarna, þótt ágreiningur sé um
minniháttar túlkunaratriði. Sann-
leikurinn er einn þótt hann birtist
í ýmsum blæbrigðum. Allir þessir
trúarhópar hafa sameiginlega
þörf, þrá og vilja til að nálgast þau
tilverusvið sem veita andlega
fyllingu, fegurð og gnægð.
Maðurinn lifir ekki á brauði ein-
göngu, eins og stendur í Heilagri
ritningu. Þau hjálpartæki sem
trúað fólk notar til að laða að
sveiflur fegurðar, göfgi og fyll-
ingar eru: (a) Þögn (b) Ákall (c)
Lofgjörð. Lofgjörðin er notuð af
öllum trúarhópum heims. Ef lof-
gjörðin er ekki háleit og há-
stemmd missir hún mátt sinn og
tilgang.
Laxness saknaði „Frelsarans" í
dýrðaróði Matthíasar. Hvers-
vegna? Þrenningin Faðir, Sonur
og Heilagur andi er innifalið í
hugtakinu „Guð“. Ég og Faðirinn
erum eitt, sagði Frelsarinn. Ég er
í Guði og Guð er í mér. Allt vald er
mér gefið á himni og jörðu. Frels-
arinn læknaði sjúka, reisti frá
dauða, gerði máttarverk með
krafti frá hæðum. Frelsarinn not-
aði mannlegan líkama á meðan
hann gisti jörðina, en hann var og
er — eitt með Guði — hluti Guð-
dómsins. Og Heilagur andi? Hvað
er það annað en nálægð Guðs, út-
geislun frá Guði. Nálægð sem
nærir, vermir, styrkir og gleður.
í þriðja lagi heldur Laxness því
fram að ýmsir frjálslyndir íslend-
ingar hafi verið efins um að sól-
kerfi himnanna (sköpunarverkið)
þyrfti lofs við í þjóðsöng. Maður-
inn er óaðskiljanlegur hluti sköp-
unarverksins, og þetta hlýtur þá
að vera spurning um afstöðu
mannsins til skaparans og al-
heimsins. Laxness vill auðsjáan-
lega fjarlægja lofgjörðina úr þjóð-
söngnum. Er það ekki sama og að
úthýsa Guði og þar með hinum
andlega þætti tilverunnar, en
maðurinn er fyrst og fremst and-
leg vera á þroskabraut. Með því að
fjarlægja lofgjörðina flytjum við
þjóðsönginn niður á lægra plan.
Megum við við því? Er ekki rétt-
ara að þjóðin hafi háleit stefnu-
mið hvernig sem annars tekst til
með þjóðlífið, fegrun þess og full-
komnun. Eitt er víst, maðurinn
sjálfur er stórkostlegt sköpunar-
undur. Manninum er gefið allt
sem þarf til að lifa hamingjusömu,
unaðsríku lífi hér á jörðinni,
skynsemi og afl til að gera allt
sem gera þarf. Einnig voru mönn-
unum gefnar „Leikreglurnar",
hvernig eigi að lifa lífinu. Og ef
okkur finnst ástæða til að þakka
fyrir litlu gjafirnar sem samferða-
mennirnir rétta okkur, hversu eð-
lilegra er það ekki að muna að við
erum í skuld við skaparann fyrir
lífið sjálft, unaðssemdir þess,
fyllingu og fegurð. Það hefði því
orðið frekar undrunarefni en hitt
ef hið háandlega stórskáld
Matthías Jochumsson hefði
gleymt gjöfum skaparans þegar
hann orti þjóðsönginn.
Ef sköpunarverkið þarf ekki lofs
við í þjóðsöng, eins og Laxness
heldur fram, þá ber hinn mikli
fjöldi lofsöngva þess vott að það er
eitthvað innra með manninum,
sem knýr hann til að lofsyngja
skapara sinn. Þetta eru eðlileg
samskipti Skaparans og hins
skapaða. Maðurinn var skapaður í
ímynd föðurins, með alla mögu-
leika til fullkomnunar. Höfundur
sköpunarverksins elskaði okkur að
fyrra bragði og ást hans knýr
okkur til andsvars í lofsöng.
Við íslendingar erum í þakk-
arskuld við Matthías Jochumsson
fyrir þjóðsönginn. Þökk sé honum
fyrir vel unnið meistaraverk.
Pétur Magnússon
„Ef sköpunarverkið þarf
ekki lofs við í þjóðsöng,
eins og Laxness heldur
fram, þá ber hinn mikli
fjöldi lofsöngva þess vott
að það er eitthvað innra
með manninum, sem knýr
hann til að lofsyngja skap-
ara sinn.“
Vér deyjum ef þú ert ei Ijós það og líf
sem að lyftir oss duftinu frá.
ó, vert þú hvern morgun vort Ijúfasta líf,
vor leiðtogi í daganna þraut
og á kvöldin vor himneska hvíld og vor hlíf
3vor leiðtogi á þjóðlífsins braut.
slands þúsund ár;;
verði gróandi þjóðlíf með þverrandi tár,
sem þroskast á guðsríkis braut.
MJ.
Prófkjörið og
vandræðabörn
Nokkur orð til Sveins Ólafssonar, Silfurtúni
Eftir Jens í Kaldalóni
Það er nokkurs um vert að grína
aðeins í smágrein þína í Morgun-
blaðinu 5. des. sl. þar sem þú telur
raunar meingallaðasta atriðið í
prófkjöri vera að í það vanti
„mannvitið". En ekki get ég nú
fram hjá því gengið, að í fleiri
reglum en um prófkjör gilda, —
mætti vitið vera nokkru meira, og
sýnist svo á stundum að ekki sé úr
of djúpum vizkubrunni ausið, þá
hinir frægu kappar reglugerða-
smíða oft á tíðum láta á þrykk út
ganga það sem hinn almenni borg-
ari skal eftir breyta í boðum og
bönnum.
Ég get verið þér alveg sammála
í því, hvílík vandræðabörn próf-
kjörin í mörgum tilfellum eru. En
fyrst þau eru nú svona mikil vand-
ræðabörn, verður jafnt yfir alla að
ganga. En sagan er heldur ekki öll
sögð með því, heldur miklu frekar
hinu, hvernig þeir „mannvits"-
frömuðir sem yfir þessum tólum
vilja ráða geta meðhöndlað þetta
mannaverk á margan hátt, sér og
öðrum til vansæmdar og ama. En
kjarninn í orðum þínum er þessi:
þar sem þú lýsir hinu mikla
mannviti Geirs Hallgrímssonar að
beygja höfuð sitt og taka niður-
stöðu „vitleysunnar". Já, það er nú
það, að taka niðurstöðum vitleys-
unnar. En hafðir þú sjálfur ekki
meira traust á Geir Hallgrímssyni
en það að hann hefði ekki það
mannvit til að bera, að ekki væri
hann maður til að taka örlögum
sínum. Það fá ekki allir ætíð allt
sem þeir vilja, það þekkjum við
best kotungarnir á þessari jörð, og
hvað sem mannviti okkar líður
verðum við oftast að bera það
mótlæti sem á okkur lagt er. Að
dæma kjósandann „vitleysunni"
ofurseldan fyrir það eitt að hann
hefur frjálst val um það hverjum
hann greiðir atkvæði sitt, er nokk-
uð stórt uppí sig tekið, eða er þá
kannski einræðið auðveldasta
lausnin. Ég held ekki.
Hefði prófkjörið orðið eitthvað
vit- eða vizkumeira þótt þessi
maðurinn hafi hlotið fyrsta eða
annað sætið í prófkjörinu eða hinn
— hefði þá ekki vantað í það
mannvitið? Sko, nú er ég ekki
neitt að amast við Geir útaf fyrir
sig. Hér er ekki spurning um nöfn
eða persónu heldur spurning um
það, hvort allir formenn stjórn-
málaflokkana eigi persónulega
óskiptan einhuga og siðferðilegan
rétt á því að verða í fyrstu tölu
þeirra er framboðslistann skipa
hverju sinni. Ef svo væri, virtist
ekki þurfa að kjósa neitt um þá,
þeir væru þá sjálfkjörnir. Eða
hver er þá réttur hins frjálsborna
kjósanda, ef það er talin skylda
hans — ef mannviti skal halda, að
kjósa hvað sem tautar og raular,
formann flokksins í 1. sæti til
framboðs, án vilja hans og sann-
færingar?
En rúsínan í pylsuenda grein-
arkorns þíns er ótvírætt þar sem
þú telur að þeir sem efstu sætin
skipa á listanum og „hinn glataði
sonur" færist þar upp og ofar, og
telur það mikla reisn að hagræða
rétt kjörnum mönnum eftir eigin
geðþótta, svo einhver ákveðin
persóna komist í öruggt sæti. Nú
grunar mig, að sjálfur Geir Hall-
grímsson sé miklu stærri persóna
í sniðum öllum en svo, að hann
myndi þiggja slíkt brask með rétt
þinn eða „minn“, þ.e. þeirra sem
valdið hefur, kjósandans. Og ef að
það mannvit á svo ofaná allt ann-
að að vanta í prófkjörið, að hægt
sé að verzla með frambjóðendur,
hækka þá og lækka eftir geðþótta
hvers og eins, þá er þetta allt sam-
an orðin sú grallaralegasta for-
smánartuska að á alla.kanta vinda
má sér og hinum til hagræðis og
fer þá reisnin yfir frjálsum kosn-
ingarétti svona heldur að fella
laufblöðin á því mikla aldintré.
Eða getur þú, góði maður, skrifað
nafn þitt undir orðið reisn í athæfi
Ellerts Schram þegar hann arf-
leiddi Pétur Sigurðsson að per-
sónu sinni í síðustu kosningum?
Fannst þér það einhver dýrðar
reisn við kjósendur Ellerts, þó eft-
ir kenningu þinni að mannvitið
hafi svo vantað í vissa kjósendur
að þeir tóku Ellert framyfir Pétur.
Nei sko, góði maður, meira virð-
ingarleysi og forsmán er ekki
hægt að sýna stuðningsmönnum
sínum og kjósendum og það er Ell-
ert B. Schram löngu búinn að sjá,
en ég veit ekki um Pétur. En neðar
finnst mér enginn geta lagst,
hreint út sagt, en að láta sig henda
það að taka við slíkum náðargjöf-
um til þess eins að fá áðgang inn-
fyrir alþingisdyrnar. Mér er ná-
Jens í Kaldalóni
kvæmlega sama hvort maðurinn
heitir Pétur eða Geir, Jón eða Sig-
urður og hvað góður og gegn sem
hann kann að vera, hann verður
bara að sæta því, að ef fólkið vill
ekki veita honum brautargengi til
þessa eða hins, þá verður við það
að una.
Öll hrossakaup af þessu tagi eru
svo langt fyrir neðan allt mann-
legt siðgæði, að ekki ætti til álita
að koma, hvað þá heldur að kenna
það við reisn og miklu heiðarlegra
að falla með sæmd en troðast til
vegsauka á slíkum kjörum. Kjós-
andinn á sinn helgasta rétt í þessu
efni hvar sem hann er, hans boði
verður ekki áfrýjað. En um
prófkjörið að öðru leyti, sem þó
allra meina bót verða átti er það
innleitt, var má segja að sé eitt hið
skelfilegasta sullum bull, svo sem
ótal margt í okkar pólitík, en verð-
ur þó jafnt að gilda alls staðar
meðan eftir því skal lifa. Gæti ég
þó vel bent á annað form betra,
eða mannlegra, en þó sjálfsagt
myndi einhvern mannvitsneistann
vanta í þá sálma, ekki síður en það
sem nú hefur reynslunni ríkara
orðið.
Kanadískur
prédikari
talar hér
HÉRLENDIS er staddur kanadisk-
ur predikari, Gene Storer, og er
þetta annað árið í röð, sem hann
heimsækir ísland. Hingað er hann
kominn á vegum Nýju postulakirkj-
unnar, og heldur hann guðsþjónust-
ur sinar aö Háaleitisbraut 58. Hann
mun predika á sunnudag klukkan 11
og klukkan 17 og á miðvikudag
klukkan 20.30.
Nýja postulakirkjan hefur
starfað hérlendis í 4 ár og er
prestur hennar sr. Lennart Hedin.
Hann sagði, að tilgangur Nýju
postulakirkjunnar væri að boða
ómengað fagnaðarerindi krists í
þeim anda, er ríkti í frumkirkj-
unni.
Gene Storer er umdæmisöld-
ungur kirkjunnar í Kanada. Er
hann nú í fimmta sinn á íslandi,
en í Kanadaumdæmi Nýju
postulakirkjunnar eru 85 lönd.
Gene Storer í predikunarstól.