Morgunblaðið - 08.01.1983, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1983
25
og vissulega átti Jóhann þess kost
að fara utan til að læra og freista
gæfunnar í sönglistinni. Gn hann
kaus að vera heima. Um þetta
sagði hann sjálfur í samtali við
mig fyrir skömmu.
— Ég gat ekki hugsað mér að
fara. Guði sé lof að ég gerði það
ekki. Ég er hamingjusamur með
lífið eins og það hefur verið. Ég á
góða konu og börn, sem hafa veitt
mér hamingju, og ég hef fengið að
finna það hjá löndum mínum, að
þeir hafa notið söngsins með mér.
Það er mín lífsfylling. Ég gæti
hrópað hamingju mína út um allt.
Jóhann Konráðsson var ör í
lund og hann gat orðið hvass „að
norðaustan", sér í lagi ef honum
þótti sér troðið um tær. Honum
var tamt að segja meiningu sína.
En eiginlegt var honum að vera
blíður og hlýr. Mikilmennska var
ekki hans „stíll", ekki til að hefja
sig yfir aðra. Hafi hann sýnt ein-
hverjum stærilæti, þá hefur það
verið vörn hans gegn minnimátt-
arkennd, sem hann átti alla tíð við
að glíma. Vissulega gat Jóhann
verið stoltur þegar svo bar undir
— og hann mátti líka vera það.
Kærleiki var Jóhanni í blóð bor-
inn. Það þurfti ekki annað en líta í
augu hans til að finna hlýjuna.
Veikindi undanfarinna ára lögð-
ust oft þungt á geð Jóhanns. Það
fann hann best sjálfur og hann
hafði oft orð á því við mig. Honum
þótti þetta slæmt og verst þótt
hónum að þetta angur bitnaði
mest á þeim sem voru honum
næstir og kærastir.
Við Jóhann áttum tíða fundi á
liðnu ári, þar sem ég var að safna
saman minningum hans, sem eru
meira og minna samfléttaðar sögu
sönglífs á Akureyri á líðnum ára-
tugum. Hann var ekki fús til þess
verks í upphafi, taldi sig ekki hafa
frá miklu að segja, en sló þó til.
Verkið var vel á veg komið og
lokasprettinn ætluðum við að taka
í upphafi nýbyrjaðs árs. Úr því
getur ekki orðið, en þrátt fyrir það
mun minningabók Jóhanns Kon-
ráðssonar sjá dagsins ljós.
Með „Jóa Konn“ er genginn góð-
ur drengur og ég sakna vinar í
stað. Samverustundir okkar eru
mér kærar í minningunni. Fann-
eyju, börnunum, aldraðri móður
Jóhanns og systkinum sendi ég
innilegar samúðarkveðjur mínar
og minna. Drottinn gefi dánum ró,
en hinum líkn er lifa.
Akureyri G. janúar 1983,
Gísli Sigurgeirsson.
Strengurinn gullni er brostinn,
harpan er hljóðnuð. Söngvarinn
ástsæli, sem vann hug og hjörtu
áheyrenda sinna um áraraðir, hef-
ir gengið út af sviðinu og skilið
eftir þakkláta hrifningu í salnum,
sem ymur lengi eftir, og víða blik-
ar tár á auga.
Jóhann Konráðsson má óhikað
telja fremstan söngvara á Akur-
eyri, og þótt víðar væri leitað, um
fjögurra áratuga skeið. Hann
vakti fyrst almenna athygli, þegar
hann kom fram sem 1. tenór
Smárakvartettsins um tvítugsald-
ur. Um það leyti fór hann að
syngja með Karlakór Akureyrar
og var árum saman einsöngvari á
flestum tónleikum kórsins. Þegar
Kantötukór Akureyrar hóf undir-
búning söngferðar til Danmerkur,
Noregs og Svíþjóðar og þátttöku í
norræni söngkeppni blandaðra
kóra árið 1951, undir stjórn
Björgvins Guðmundssonar og Ás-
kels Jónssonar, kom Jóhann til
liðs við kórinn og söng með honum
sem einsöngvari og kórfélagi þau
ár, sem eftir voru starfstíma kórs-
ins. Allmörg hin síðari ár hefir
Jóhann svo sungið með Karla-
kórnum Geysi.
Hann hefir komið fram á ótelj-
andi samkomum og tónleikum
víða um land einn eða með öðrum,
einnig í útvarpi og sjónvarpi.
Leikhúsgestum á Akureyri er enn
í minni glæsileg frammistaða
hans, þegar hann lék og söng hlut-
verk Schuberts í Meyjaskemm-
unni árið 1954 undir stjórn Ágústs
Kvaran. Síðar lék hann einnig í
söngleikjunum Bláu kápunni og
Allra meina bót. Þeir eru orðnir
miklu fleiri en nokkurri tölu verði
á komið, sem gengið hafa til
hinstu hvílu við yfirsöng hans.
Enn ber að nefna, að til allrar
hamingju eru varðveittar ýmsar
upptökur með söng hans, og
nokkrar hafa verið gefnar út á
hljómplötum.
En hvað bar til, að Jóhann naut
þeirra geysimiklu vinsælda og
ávann sér þá miklu ástsæld áheyr-
enda sinna og alls almennings,
sem óumdeilt var, og skipaði hon-
um í þann heiðurssess söngvara,
sem ekki voru bornar brigður á?
Fyrst alls ber vitanlega að
nefna eðlislæga fegurð raddarinn-
ar, þessa hlýju og gullnu sólar-
birtu, sem ljómaði um hana og
stafaði frá henni, ekki aðeins á há-
um tónum, sem fáir léku eftir hon-
um að ná, heldur einnig annars
staðar á tónstiga þess breiða radd-
sviðs, sem hann bjó yfir. En ekki
nægir söngvaranum röddin ein,
þótt góð sé, til þess að ná til hjart-
ans. Hún er að vísu forsenda góðs
söngs, en aðeins hljóðfæri, tæki til
listrænnar túlkunar, en ekki tak-
mark í sjálfu sér. Hér var ekki
heldur komið að tómum kofunum
hjá Jóhanni. Hann fann alltaf
neistann í hverju viðfangsefni,
kjarna þess og innra líf. Til þess
átti hann í senn heita og næma
tilfinningu listamannsins og
hvassan, vitrænan skilning þess,
sem þarf ekki að láta aðra segja
sér alla hluti. Hann gekk alltaf til
verks með auðmýkt gagnvart við-
fangsefni sínu, einlægan þjón-
ustuhug og lotningu fyrir list
sinni. Honum var aldrei búin sú
freisting að láta verkefnið þjóna
röddinni eða hreykja sér af henni,
heldur lagði sig allan fram við að
túlka það, sem bjó að baki því lagi
og ljóði, sem hann söng hverju
sinni, og beita til þess listfengi
hinu himinborna hljóðfæri sínu,
röddinni, sem hann vissi, að hann
hafði þegið að náðargjöf. Á þenn-
an hátt náði hann svo langt í list
rænni túlkun, þess vegna söng
hann frá hjartanu til hjartans.
Bjartur svipur hans og framkoma
á söngpalli urðu enn til að auka
hrifningu þeirra, sem á hann
hlýddu, og töfra stundarinnar,
sem þeir fengu að lifa.
Jóhann sagði mér eitt sinn, að
hann gengi aldrei svo inn á söng-
pall, að hann bæði ekki guð fyrst
um að vera með sér, styrkja sig og
styðja, enda var hann einlægur
trúmaður og ófeiminn að kannast
við það. Oft var engu líkara en
honum tækist að opna himnana,
steypa albjörtu geislaregni yfir
salinn og láta strauma hrifningar
hríslast ofan hrygglengju áheyr-
enda, eða hvernig sem menn
skynjuðu þessa upphafningu. Við,
sem fengum að starfa með honum,
reyndum þetta oft á sjálfum okkur
og lifðum oft stórar og ógleyman-
legar stundir, þegar honum tókst
verulega vel upp. Mig langar að
nefna flutning Strengleika Björg-
vins í stóra salnum í Kon-
serthúsinu í Stokkhólmi 17. júní
1951 og í dómkirkjunni í Osló
nokkrum dögum síðar, en Jóhann
fór með stórt einsöngshlutverk í
verkinu. í bæði skiptin lá mikið
við, að vel tækist til, enda varð
svo, og í bæði skiptin sá ég með
eigin augum fólk tárfella af gleði
undir söng hans. En sennilega
minnist ég sterkastra áhrifa af
söng Jóhanns í Snartarstaða-
kirkju í Núpasveit sumarið 1952,
þegar við sungum þar við undir-
leik Áskels Jónssonar. Ég veit
ekki, hvað gerðist, en þarna lifðum
við stund, sem enginn okkar gat
skýrt og enginn okkar gat gleymt,
en við bjuggum allir lengi að.
Ég var svo lánsamur að eiga
langt, gott og náið samstarf við
Jóhann að söngmálum á árum áð-
ur, mér til mikillar ánægju. Aldrei
bar þar skugga á. Alltaf síðan hef-
ir hann verið mér góður og glaður
félagi og traustur vinur, og það
langar mig nú að þakka honum af
hjartans einlægni.
Jóhann Konráðsson fæddist á
Akureyri 16. nóvember 1917, sonur
hjónanna Svövu Jósteinsdóttur,
sem enn er á lífi í hárri elli, og
Konráðs Jóhannssonar, gullsmiðs.
Hann var elstur 6 systkina, en hin
eru Gunnar, Jósteinn, Hjördís,
Svavar og Haukur. Hann fór ung-
ur að vinna fyrir sér í sveit og við
sjó. Hann var við sjóróðra í Greni-
vík 16 ára gamall, þegar hann
kynntist konuefni sínu, Fanneyju
Oddgeirsdóttur frá Hlöðum, og
síðan hefir verið litið á þau Fann-
eyju og Jóhann sem eitt hugtak,
svo samrýnd og samtaka hafa þau
verið. Saman hafa þau átt margar
gleðistundir, saman hafa þau iðk-
að sönglistina, saman hafa þau
sigrað marga erfiðleika, saman
hafa þau gengið að vinnu, og sam-
an hafa þau alið upp barnahópinn
sinn, sem er söngvinn í besta lagi
að hætti foreldranna. Börnin eru
sjö: Heiða Hrönn og Anna Maria,
húsfreyjur á Akureyri, Konráð
Oddgeir, plötusmiður á Akureyri,
Jóhann Már, bóndi i Keflavík í
Hegranesi, Svavar Hákon, bóndi í
Litladal í Svínavatnshreppi,
Austur-Húnavatnssýslu, Kristján
Ingvar, óperusöngvari, og Björg-
vin Haukur, tannsmiður og skíða-
og knattspyrnukappi á Akureyri.
Fyrir skömmu kom út hljómplata
með söng Fanneyjar og Jóhanns
og nokkurra barna þeirra. Hún er
einstök í sinni röð og ber heimil-
islífinu og listfengi fjölskyldunnar
fagurt vitni.
Jóhann var listfengur á fleiri
sviðum. Hann var mjög hagur, og
til eru hinir fegurstu gripir úr
gulli og silfri, sem hann smíðaði
ungur undir handarjaðri föður
síns. Hann var lengi vélstjóri á
fiskibátum framan af ævi, og þar
fannst ekki svo gamall vélarrokk-
ur, að hann léti ekki að vilja Jó-
hanns, kastaði ellibelgnum og léki
í höndum hans sem ungur væri í
annað sinn.
Jóhann myndaði sér yfirleitt
eindregnar skoðanir um flesta
hluti og hélt þeim fram af
hreinskilni og hikleysi, því að
hann var langt frá því að vera
skaplaus maður. En hann átti
aldrei til falskan tón, hvorki í
beinum né óbeinum skilningi.
Hann var alltaf heill og hreinn.
Hjartalagið var gott, handtakið
hlýtt og brosið bjart.
Hann var sjúkraliði að mennt
og var búinn að vinna við geðdeild
Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri í hartnær 37 ár. Fanney hefir
einnig unnið þar lengi, og þar hafa
þau innt af hendi fagra þjónustu
af einstakri lipurð og natni. En
tómstundirnar hafa líka orðið
frjóar og miklir gleðigjafar. Auk
söngsins hefir Jóhann mikið feng-
ist við hestamennsku og umgeng-
ist gæðinga sína eins og aðra vini
sína. Þau hjónin hafa ferðast mik-
ið, einkum hin síðari ár, eftir að
börnin voru farin að heiman, og
farið kynnisferðir til margra
landa sér til fróðleiks og ánægju.
Þau voru á heimleið úr Bret-
landsferð, þegar kallið kom. Þau
höfðu verið í heimsókn hjá Krist-
jáni, óperusöngvara, syni sínum,
og hlustað á hann syngja til sigurs
á óperusviði um jólaleytið. í Krist-
jáni sá Jóhann gamlan draum
sinn rætast, drauminn um stóra
sigra á heimsvísu. Þessu takmarki
varð náð, og fyrir það var hann
bæði glaður og þakklátur.
Ævi Jóhanns lauk á ljóssins há-
tið við sigursöng, en nú heilsar
honum nýtt líf og nýtt ár við
hækkandi sól og himneska birtu.
Við Ellen sendum Fanneyju og
öllum vandamönnum þeirra Jó-
hanns einlægar samúðarkveðjur á
sorgar- og saknaðarstund. Jó-
hanni biðjum við allrar blessunar
á nýjum ieiðum með þakklæti
fyrir ótal stundir, sem aldrei
gleymast, og fagran söng, sem
fyrnist ekki.
Sverrir Pálsson
Þorsteinn Valdimarsson kvað erfi-
Ijóð um tónskáldið Inga T. Lárus-
son, er hefst á orðunum: „Svanur
ber undir bringubeini banasár." Þar
segir skáldið:
Tærir bcrast
úr tjarnarst fi
tónar um fjöll.
— Ileiðin töfrast
«g hlustar öll.
Sumir kveója
»g síóan ekki
söguna mér.
— Aðrir með söng
er aldrei deyr.
Mér komu í hug þessar Ijóðlínur
Þorsteins Valdimarssonar um
tónskáldið hugljúfa, þegar ég
frétti lát Jóhanns Konráðssonar
söngvara. Báðir sungu þeir sig inn
i hjörtu íslendinga, austfirski
sönglagasmiðurinn með lögum
sinum og norðlenski sönglistar-
maðurinn með söng sínum.
Þegar Jóhann Konráðsson er
kvaddur hinstu kveðju í dag frá
Akureyrarkirkju rifjast upp
margar ljúfar endurminningar í
huga mínum um langa og trygga
vináttu og samstarf í kirkjunni,
sem eg þakka honum. Eg rifja upp
almennu æskulýðsfundina á Akur-
eyri. Að verulegu leyti byggðust
þeir á einsöng og fjöldasöng. Þá
var það Jóhann, sem bar sönginnn
uppi. Það var eins og hann væri
sendur af Guði til þess að syngja á
þessum trúarsamkomum. Á sama
hátt studdi hann starf Æsku-
lýðsfélags Akureyrarkirkju, er
það hóf göngu sína og var jafnan
boðinn og búinn til þess að ljá því
starfi liðsinni.
Jóhann Konráðsson var ótví-
rætt í hópi bestu og vinsælustu
söngvara þessa lands. Hann var
fæddur söngvari. Mikil söngrödd-
in, fagur raddblærinn og rétt með-
ferð söngtextans, allt var það hon-
um áskapað, meðfætt í svo ríkum
mæli, að hann náði geysimiklum
tilþrifum. Á löngum söngferli átti
hann örugga hylli áheyrenda.
Söngur hans kom frá hjartanu og
náði til hjartans. Oft kom það
greinilega í ljós, hve Jóhann Kon-
ráðsson var trúaður, kristinn
maður. Það veit eg, að með bæn til
Guðs undirbjó hann söng sinn.
Jóhann Konráðsson var um
langt skeið einsöngvari beggja
karlakóranna á Akureyri. Þegar
hann kom fram á sviðið til þess að
syngja fyrir með kórunum, var
eins og söngurinn fengi nýtt líf og
aukin tóngæði. Þannig lyfti hann
söngnum. Lengi mun eg kenna
hljóminn frá einsöng hans í laginu
Agnus Dei. Það bárust tónar um
sali, sem hrifu áheyrendur, líkt og
þegar „heiðin töfrast og hlustar
öll“. Jóhann var í áratugi ein-
söngvari við jarðarfarir, og oftast
söng hann sálminn: „Lýs milda
ljós“. Með söng sínum flutti hann
mörgum sorgbitnum huggun á
kveðjunnar stund.
Jóhann átti stórt og viðkvæmt
hjarta, mikið skap og heitar til-
finningar. Hann var einarður og
gat orðið hvassyrtur, en ljúflynd-
ur var hann eigi að síður eins og
best kom fram í söng hans. Jó-
hann naut ástríkis föður og móður
á uppvaxtarárum. Svava Jósteins-
dóttir, móðir hans, lifir í hárri elli,
en faðir hans, Konráð Jóhannsson
gullsmiður, lést 4. apríl 1981. Jó-
hann var gæfumaður og átti það
ekki síst að þakka sinni ágætu eig- _
inkonu, Fanneyju Oddgeirsdóttur.
Það vakti athygli, þegar hljóm-
platan með söng Jóhanns og fjöl-
skyldu hans kom út fyrir jólin
1980. Söngur fjölskyldunnar átti
vinsæidum að fagna og bar ljósan
vott um, hvernig börn þeirra
hjóna hafa fengið sönglistina í
vöggugjöf. Mörgum reynist erfitt
að greina á milli, hvenær Jóhann
Konráðsson syngur og hvenær
synir hans á hljómplötunni. Síðast
á nýársdag hlustuðum við á son
Jóhanns, Kristján óperusöngvara,
syngja í sjónvarpinu. Þá var Jó-
hann ekki lengur lífs okkar á með-
al, söngsvanurinn norðan heiða
þagnaður. En áfram hljómuðu
töfrar söngsins „er aldrei deyr“.
Jóhann Konráðsson mun áfram
syngja með töfrahljómi sínum í
söng afkomenda sinna og í hjört-
um okkar.
Á kveðjunnar stund vottum við
hjónin minningu Jóhanns Konr-
áðssonar virðingu og þökk. Við
biðjum frú Fanneyju, börnum
þeirra og aldraðri móður huggun-
ar Guðs og styrks í hinum sára
söknuði. Eflaust megum við trúa
því, að Jóhann hafi álitið það góð-
an dauðdaga að fá að fara eins og
hann fór, úr því að tíminn var
kominn. í bæn sinni var hann
ávallt ferðbúinn.
,.l»á sofna eg hinst viA dauðadóm
ó, Drottinn gef sálu minni
að vakna við söngsins helga hljóm
í himneskri kirkju þinni.“
Pétur Sigurgeirsson
SVAR
MITT
eftir Billy Graham
Stjórnmálamenn
og „atkvæðasmalar“
Eg veit, að þér eruð ekki stjórnmálamaður, en margir stjórn-
málaleiðtogar hafa verið v<nir yðar, t.d. að minnsta kosti fjórir
forsetar. Mörgum fínnst, að stjórnmálamennirnir séu ekki
annað en „atkvæðasmalar" og starfí eingöngu út frá því sjón-
armiði. Hafíð þér komizt að raun um, að þetta eigi við rök að
styðjast?
Nei, þetta er ekki samkvæmt kynnum mínum af
þessum mönnum. Það er auðmýkjandi reynsla að
verða hafinn upp í æðstu stöðu ríkisins. Fáir gera
sér í hugarlund, hvílík óskapleg ábyrgð fylgir for-
setastöðunni. Allir forsetar, sem eg hef kynnzt, hafa
fjallað um mál í fullri alvöru og leitazt við að taka
veigamestu ákvarðanirnar, án þess að hygla einum
frekar en öðrum.
Þeir eru að sjálfsögðu „pólitískir". Flokkurinn
þeirra kaus þá til þess að hann starfaði á grundvelli
flokksins. En þetta er ekki höfuðsjónarmiðið.
Það er gömul lumma, að allir stjórnmálamenn séu
ekkert annað en flokksmenn. Þetta er rangt. Sumir
hugrökkustu menn, sem ég þekki, vinna að heill
þjóðarinnar á stjórnmálasviðinu. Oft verja þeir
löngum tíma til bænar og sjálfskoðunar, áður en
þeir taka ákvarðanir, og hirða lítt um pólitískar
afleiðingar þeirra. Margir þeirra, sem ég hef kynnst,
láta hag þjóðarinnar ganga fyrir eigin frama. Þetta
er það, sem greinir raunverulegan stjórnmálamann
frá „atkvæðasmala".
Flestir þingmenn okkar gera sér ljóst, að þjóðin á
við alvarleg vandamál að stríða. Blöðin sýna auðvit-
að, að munur er á mönnum og stefnum, en þegar
mikið er í húfi, kemur í ljós, að mikill einhugur ríkir
um þau markmið, sem yfirvöld okkar stefna að.