Morgunblaðið - 14.01.1983, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. JANÚAR 1983
fRwgsiitltfitfrft
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 12 kr. eintakiö.
Verðlagsstjóri
og vísitöluleikur
Deila Reykjavíkurborgar við
verðlagsyfirvöld vegna
fargjalda með Strætisvögnum
Reykjavíkur er athyglisverð
fyrir margra hluta sakir.
Georg Ólafsson, verðlagsstjóri,
hefur gegnt vanþakklátu starfi
sínu í átta verðbólguár. Hann
telur verðbólguna sveiflast upp
á við hér á landi án tillits til
starfa Verðalagsráðs enda sé
það að takast á við afleiðingar
bólgunnar en ekki orsök. Þessi
staðhæfing verðlagsstjóra er
að vísu dregin í efa af sumum,
því að oftar en einu sinni hefur
Þjóðviljinn haldið því fram að
verðbólguna megi alla rekja til
viðskiptaráðherra, Tómasar
Árnasonar, og Framsóknar-
flokksins, sem fer með yfir-
stjórn verðlagsmála.
Af málflutningi verðlags-
stjóra í sjónvarpinu er ljóst, að
verðlagsyfirvöld hafa ekkert
við það að athuga að fargjöld
með SVR hækki, þau sam-
þykktu 100% hækkun á far-
gjöldunum á síðasta ári og
mátti skilja að hið sama kæmi
til álita í ár, svo framarlega
sem borgaryfirvöld færðu með
formlega réttum hætti rök
fyrir máli sínu og hækkunun-
um mætti dreifa á allt árið til
að þjóna hinu úrelta vísitölu-
kerfi. Verður ekki önnur álykt-
un dregin af röksemdarfærslu
verðlagsstjóra en hann teldi
stofnun sinni og Verðlagsráði
skylt að sjá til þess að leikur-
inn innan hins vitlausa vísi-
tölukerfis gæti haldið áfram
áfallalaust, annars myndu
verða of miklar kollsteypur á
vaxtarskeiði verðbólgunnar.
í orðum verðlagsstjóra felst,
að ákvarðanir um nauðsynleg-
ar hækkanir má ekki taka með
hliðsjón af því sem kemur sér
best fyrir viðkomandi starf-
semi og þar með neytendur,
heldur verður að miða þær við
hið vitlausa vísitölukerfi.
Markmið borgaryfirvalda með
50% hækkun á strætisvagna-
gjöldum nú strax í upphafi árs
er, að ekki þurfi að koma til
frekari hækkana á árinu. Á ár-
inu 1982 var smáskammtaleið
Verðlagsráðs farin með þeim
afleiðingum að fargjöldin
hækkuðu um 100% en vísi-
tölukerfið stóð það af sér. Kerf-
ishyggjan er svo sannarlega
orðin yfirþyrmandi hér á landi,
þegar embættismenn sem eiga
að gæta að því að verðlag fari
ekki úr hömlum verða að haga
gjörðum sínum með þveröfug-
um hætti til að þóknast því
kerfi sem síðan snýr verðbólgu-
skrúfunni sífellt hraðar.
Ákvarðanir sjálfstæð-
ismanna í borgarstjórn
'Steykjavíkur eru í andstöðu við
þetta snarruglaða kerfi og auð-
vitað snýst kerfið svo til varnar
með því að vísa til formreglna
og fordæma, en á bak við slíkan
embættismúr fihnst duglaus-
um stjórnarherrum í landinu
best að skjóta sér þegar á bját-
ar. Það eru niðurt.alningar-
meistarar Framsóknarflokks-
ins sem stjórna ferðinni í
verðlagsmálum og jafnréttis-
herrar Alþýðubandalagsins
sem taka ákvarðanir um fjár-
veitingar svo að unnt sé að
halda uppi vörnum fyrir kerfið.
Það er hins vegar hrópleg
hræsni þegar þessir aðilar
segja að kerfisvörnin snúist um
það að vernda hag neytenda og
þeirra sem minnst mega sín.
Svo er alls ekki, þeir eru að
verja vísitölukerfið og rétt
ríkisvaldsins til að haga verð-
ákvörðunum eins og þeim hent-
ar á hverjum tíma, sem telja
vísitöluleikinn besta úrræðið
til að skerða kjör almennings
með blekkingum.
Niður
með álið!
Síðasta lotan í álviðureign
Morgunblaðsins við Hjör-
leif Guttormsson og Alþýðu-
bandalagið hélt áfram í
forystugrein Þjóðviljans í gær.
Þar skín inn í sjálfa kvikuna í
málflutningi kommúnista. Og
hvað blasir við? Sú stefna sem
Hjörleifur Guttormsson lýsti í
byrjun desember 1980, að besti
virkjunarkostur okkar íslend-
inga væri að loka álverinu í
Straumsvík. Þessum orðum
sjálfs iðnaðarráðherra hefur
Morgunblaðið haldið á loft síð-
an og auðvitað ekki af ástæðu-
lausu. Niðurrifsmenn Alþýðu-
bandlagsins hafa markvisst
stefnt að því að Alusuisse væri
ógjörlegt að halda hér áfram
álbræðslu. Stefna kommúnista
er einföld: Niður með álið!
Væri það til dæmis í góðu sam-
ræmi við láglaunabótastefnu
þessa makalausa jafnréttis-
flokks, að hann teldi það best
til atvinnuauka í landinu að
loka álverinu strax í næstu
viku. Guðmundur G. Þórar-
insson, þingmaður framsóknar,
staðfestir það hér í blaðinu í
gær, að hann hafi ekki þolað
lengur samneytið við niðurrifs-
öflin í álmálinu. Vekur hann
rækilega athygli á því, hvað
það hefur valdið þjóðinni mikl-
um tekjumissi að láta Hjörleif
Guttormsson vasast með þetta
mál niðurstöðulaust í allan
þennan tíma. Samkvæmt lýs-
ingu Guðmundar sjálfs tók það -
alltof langan tíma fyrir hann
að sjá hið rétta eðli Hjörleifs
— en hvað með Steingrím Her-
mannsson og Gunnar Thorodd-
sen?
Jean Moriarty situr fyrir miðju til vinstri. Lars Nilsson og Úlfar Sigmundsson til hægri.
Erlendir sérfræðingar kvaddir
til hjálpar í ullarútflutningi
ÁRLEGUR haustfundur ullariðnaðarins á vegum Útflutningsmiðstöðvar iðnaðarins
stendur nú yfir. Ljóst er að gifurlegur samdráttur hefur orðið í ullarsölu 1982 á
vesturmörkuðum, eða sem nemur 72,3 tonnum, það er 17,5% frá því 1981.
Af þessum ástæðum hefur verið leit-
að til Alþjóða ullarráðsins, en að baki
því standa sauðfjárframleiðendur í
Ástralíu, Nýja Sjálandi, Suður-Afríku
og Uruguay. Alþjóða ullarráðið, eða
IWS, hefur aðalstöðvar í London en
deildir víða um heim. Þarna starfa sér-
fræðingar við að gefa þeim, sem með
ull vinna, ráð, m.a. varðandi markaðs-
stjórn og hönnun, auk þess vinnur
fjöldi fólks að rannsóknarstörfum og
tilraunum varðandi ull. Hingað til
lands eru komin þau Lars Nilsson en
hann er markaðsstjóri í Gautaborg þar
sem er miðstöð IWS fyrir Norðurlönd,
og Jean Moriarty, yfirmaður hönnun-
dardeildar í London.
í deild Moriartys fer alhliða hönnun
fram, fyrst eru ákveðnir litir, þá hann-
að garn, og er þetta gert með um það
bil 2 ára fyrirvara á tískuna því ekki er
ráð nema í tíma sé tekið. Úr þessu
garni eru síðan hönnuð efni og komið
með tillögur að klæðnaði úr viðkom-
andi ullarefni. Moriarty hefur náið
samstarf við tískuhönnuði víðsvegar
um heim og leggur fyrir þá þær línur
sem ullariðnaðurinn dregur í komandi
tísku. IWS hefur þegar lokið hönnun-
arstarfi fyrir 1984 og ’85 og urðu fyrstir
til þess.
A blaðamannafundi í gær sagði Jean
Moriarty: „Við vonumst til að geta
miðlað hugmyndum sem koma megi að
gagni í íslenska ullariðnaðinum. ís-
lensk ullarföt hafa sérstöðu varðandi
útlit og viljum við endilega að það haldi
sér. Það sem á vantar er skarpleiki,
sem felst í því að fylgjast grannt með
því hvaða stefna er tekin í tískunni,
taka mið af þeim fötum, sem vel færi
að nota íslensku ullarfötin við og taka
tillit til þess í litavali og fleira. Þá ætti
að miða flíkurnar við þarfir fólks, at-
huga öll tækifæri sem til greina kæmu
að klæðast ull og auglýsa flíkurnar upp
með tilliti til þess. Það þarf að skapa
ímynd, undirbúa andrúmsloftið. Aðal-
atriðið er að höfða til notagildis og
skynsemi og tengja þau tískunni. Því
þegar tíska er hönnuð er ekki bara sest
niður við eitthvert borð heldur er fyrst
og fremst gengið út frá þeim lífsstíl
sem almennastur er meðal fólks.
Oft getur verið nóg að breyta smá-
atriðum til að flík falli inn í tísku, til
dæmis er leður mikið í tísku núna og
væri þess vegna hægt að hafa á peysum
leðurhnappa og bætur á olnbogum.
Kraginn skiptir líka miklu máli. Fólk
vill ekki hafa þröngan kraga og allra
síst, ef um ullarflík er að ræða. Frá-
gangi mætti líka breyta og svona mætti
lengi telja.
Varðandi stöðu íslands á markaðn-
um held ég að þrátt fyrir mikla sam-
keppni ætti það að geta haldið sinni
sérstöðu með réttri kynningu og breyt-
ingu í hönnun, eins og ég sagði áðan
með auknum skarpleika."
Iðnaðarráðuneytið um kísilvinnsluna:
Leitað verður samþykkis Al-
þingis til að hefja framkvæmdir
MORGUNBLAÐIÐ fékk í gærkvöldi eft-
irfarandi fréttatilkynningu frá iðnaðar-
ráðuneytinu:
„í samræmi við lög nr. 70/1982 hefur
stjórn Kísilmálmvinnslunnar hf. unnið
að áframhaldandi athugunum og und-
irbúningi að byggingu kísilmálmverk-
smiðju á Reyðarfirði.
Með bréfi dagsettu 7. janúar 1983
sendi stjórn fyrirtækisins iðnaðarráð-
herra skýrslu um starfsemi félagsins
og athuganir sem hún hefur gert sam-
kvæmt fyrirmælum í 3. gr. laga um
verksmiðjuna og var skýrslan sam-
þykkt samhljóða ásamt niðurstöðum á
stjórnarfundi þann 6. janúar sl. Bókan-
ir stjórnarmanna eru í viðauka með
skýrslunni.
Á grundvelli skýrslunnar telur
stjórn félagsins, að kísilmálmverk-
smiðja á Reyðarfirði geti verið vænleg-
ur kostur í innlendri orkunýtingu og að
stefna eigi að gangsetningu verksmiðj-
unnar á árunum 1986—1988, en allan
undirbúning á næstunni beri að miða
við, að fyrsti ofn hennar taki til starfa
1986. Nánari ákvarðanir um tímasetn-
ingar innan framangreindra marka
skuli teknar á grundvelli upplýsinga
um þróun markaðsmáia og almenna
þróun efnahagsmála í heiminum.
Stjórnin telur störf sín hafa mótast
af varfærni og hafi hún leitast við að
leggja sjálfstætt mat á rekstrargrund-
völl og samkeppnishæfni verksmiðj-
unnar og leitaði til innlendra og er-
lendra ráðgjafa í því sambandi. Um
mat á þróun markaðar fyrir kísilmálm
og hagkvæmni kísilmálmverksmiðju á
íslandi sneri stjórnin sér til bandaríska
fyrirtækisins Chase Econometrics, en
áður hafði verkefnisstjórn iðnaðar-
ráðuneytisins fengið breska fyrirtækið
Commodities Research Unit Ltd. til að
gera sambærilega athugun.
Niðurstöður beggja þessara aðila
hníga mjög í sömu átt og telja þeir að
markaður fyrir kísilmálm fari vaxandi
og verksmiðja á íslandi geti í framtíð-
inni framleitt kísilmálm á samkeppn-
ishæfu verði.
Stjórnin hefur haft samband við fjöl-
marga aðila, sem látið hafa í ljós áhuga
á samvinnu um sölumál, eða vilja taka
að sér sölu á framleiðslu verksmiðj-
unnar í heild eða að hluta.
Þá hefur stjórnin unnið að gerð
samninga um kaup á vélbúnaði í
verksmiðjuna og hafa náðst fram veru-
legar verðlækkanir frá upphaflegum
tilboðum. Liggja nú fyrir samnings-
drög um kaup á búnaði til verksmiðj-
unnar.
Meginniðurstöður arðsemisútreikn-
inga eru þær, að afkastavextir verði
11,2% miðað við varfærna spá Chase
Econometrics um verðþróun á kísil-
málmi. Er þetta heldur meiri arðsemi
en gert var ráð fyrir á síðasta ári í
greinargerð með frumvarpi til laga um
verksmiðjuna. Á grundvelli aðalspár
Chase Econometrics um markaðsþróun
áætlar stjórnin, að arðsemi heildar-
fjárfestingar (afkastavextir) í
verksmiðjunni verði 13,5%.
í arðsemisútreikningum er gert ráð
fyrir, að verksmiðjan greiði að meðal-
tali tæplega 18 mill á kílóvattstund
fyrir raforku, en í niðurstöðum stjórn-
ar verksmiðjunnar kemur fram, að hún
telji að verð á raforku til kísilmálm-
verksmiðjunnar eigi að vera sambæri-
legt við raforkuverð til hliðstæðra
fyrirtækja.
I lögum um verksmiðjuna er kveðið á
um, að a.m.k. 51% af hlutafé fyrirtæk-
isins skuli jafnan vera í eigu íslenska
ríkisins, en ríkisstjórninni er heimilt
að kveðja til samstarfs aðra aðila. Tel-
ur stjórn félagsins að vinna eigi mark-
visst að því á næstunni, að fá til sam-
starfs innlenda og erlenda, jafnframt
því sem hlutafé verði aukið.
Stofnkostnaður verksmiðjunnar er
nú áætlaður um 1.032 milljónir ís-
lenskra króna miðað við verðlag 1.
október 1982, eða 70,6 milljónir banda-
ríkjadala, sem er nokkuð lægra en upp-
hafleg áætlun.
Miðað við að verksmiðjan hefji starf-
rækslu 1986 telur stjórnin að hag-
kvæmast sé að hefja framkvæmdir á
verksmiðjulóð á komandi sumri. Iðnað-
arráðherra lagði skýrslu stjórnar Kís-
ilmálmvinnslunnar fram á ríkisstjórn-
arfundi i dag og á næstunni Verður
skýrslan send alþingismönnum og leit-
að samþykkis Alþingis á niðurstöðum
hennar og að hefja framkvæmdir við
byggingu verksmiðjunnar."