Morgunblaðið - 06.02.1983, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. FEBRÚAR 1983
Útgefandi iXiTatiií) hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 12 kr. eintakiö.
Kjördæmamálið og
bráðabirgðalögin
Hvalirnir hafa verið
kvaddir á alþingi, að
sinni að minnsta kosti. Nú þarf
að taka þar rösklega til hendi
og huga að réttindum okkar
landsins barna, gera þarf taf-
arlausar ráðstafanir til að
draga eins mikið úr misvægi
atkvæða og frekast er kostur.
Til þess þarf að ná þverpóli-
tísku samkomulagi á alþingi
sem brýtur þær viðjar sem
myndast hafa í kringum ríkis-
stjórnina, eins og gerðist í
hvalamálinu. Náist um það
samstaða er unnt að ganga til
næstu þingkosninga á þeim
forsendum að skiptingu upp-
bótaþingsæta hefði verið
breytt með hagsmuni þéttbýl-
isins í huga. Með einfaldri
lagabreytingu er unnt að
breyta dreifingu uppbótar-
manna. Reglurnar um það efni
eru í lögum, hins vegar þarf að
breyta stjórnarskránni til að
fjölga þingmönnum, lækka
kosningaaldur og gera grund-
vallarbreytingar á kjördæma-
skipuninni. Breytingar á
stjórnarskránni kæmu ekki til
framkvæmda fyrr en að lokn-
um einum þingkosningum.
Formenn stjórnmálaflokk-
anna hafa rætt kjördæmamál-
ið á mörgum fundum undan-
farið. Sjónarmið flokkanna
hafa skýrst. Framsóknarflokk-
urinn hefur sögulega sérstöðu í
kjördæmamálinu. Framsókn-
armenn eru jafnan nokkrum
áratugum á eftir öðrum í við-
horfum sínum til kjördæma-
málsins. Til marks um það er
meðal annars, að nú telur einn
þingmanna Framsóknarflokks-
ins, Ólafur Þ. Þórðarson, sér
óhætt að vitna í tveggja ára-
tuga gömul ummæli Bjarna
Benediktssonar máli sínu til
stuðnings í umræðum um
kosningarétt og atkvæðaþunga.
Enginn sem fylgdist með hat-
rammri baráttu framsóknar-
manna gegn því að réttlætis-
sjónarmiðin næðu fram í bar-
áttunni fyrir breyttri kjör-
dæmaskipan 1959 hefði þá vog-
að sér að segja, að sá tími
kæmi að framsóknarmenn
myndu leita skjóls í rökstuðn-
ingi Bjarna Benediktssonar.
En tímarnir breytast og meira
að segja framsóknarmenn með.
Innan þingflokks framsókn-
armanna eru þeir háværir sem
vilja komast hjá því að taka
afstöðu í kjördæmamálinu
fyrir næstu kosningar. Sá leik-
ur sem þeir sjá sér á borði er að
þrýsta á um afgreiðslu bráða-
birgðalaganna frá 21. ágúst
1982 í von um að þar með stuðli
þeir að þingrofi, áður en dregur
til úrslita í kjördæmamálinu.
Eftir úrslit forvals Alþýðu-
bandalagsins í Reykjavík þar
sem þingflokksformaðurinn
lenti í fjórða sæti hefur þing-
flokkur þess tekið þá stefnu í
kjördæmamálinu að því beri að
hraða sem mest. Finnst al-
þýðubandalagsmönnum rétt að
fresta frekari umræðum um
bráðabirgðalögin á alþingi á
meðan kannað er til þrautar,
hvort meirihluti myndist fyrir
breytingum á kosningalögum
og ákvæðum stjórnarskrárinn-
ar um fjölda þingmanna.
Geir Hallgrímsson, formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, er sá í
hópi forystumanna stjórn-
málaflókkanna sem fastast
hefur kveðið að orði um nauð-
syn þess að eyða misrétti og
draga úr misvægi atkvæða. I
áramótagrein hér í blaðinu 31.
desember sl. lýsti hann fylgi
sínu við sjónarmiðið sem kennt
er við einn mann, eitt atkvæði,
sem sé fullt jafnræði, en taldi
jafnframt að fyrir því fengist
ekki meirihluti á alþingi. Það
mat er á rökum reist eins og nú
er búið um hnúta. Sjálfstæðis-
menn hafa haft frumkvæði í
viðræðum stjórnmálaflokk-
anna um kjördæmamálið, trúir
stefnu sinni og lýðræðisholl-
ustu. Þingflokkur sjálfstæð-
ismanna hlýtur því að styðja
hvert það skref sem stigið er í
jafnræðisátt, þótt ekki sé nú
unnt að ganga leiðina á enda.
Innan Alþýðuflokksins er
meirihluti fyrir breytingum
sem miða að því að draga úr
misrétti milli kjósenda.
Afstaða Gunnars Thorodd-
sens, forsætisráðherra, til
framgangs mála á alþingi er
óljós. Hann hefur ekki lýst
stuðningi við þau sjónarmið
Steingríms Hermannssonar og
Svavars Gestssonar að efna
beri til kosninga sem fyrst.
Forsætisráðherra gaf út bráða-
birgðalögin frægu í ágúst og
honum er mikið í mun að sanna
að þau njóti stuðnings á þingi.
Hann vill hins vegar ekki flýta
þingrofi eins og ýmsir fram-
sóknarmenn og ber þá fyrir sig
stjórnarskrármálið. Gunnar
Thoroddsen hefur aldrei lýst
því yfir, að það muni sjálfkrafa
leiða til þingrofs, að bráða-
birgðalögin verði felld. Þing-
rofsrétturinn er í hans höndum
á meðan ríkisstjórnin situr,
hvorki framsóknarmenn né al-
þýðubandalagsmenn hafa til
þessa léð máls á því að slíta
stjórnarsamstarfinu fyrir
kósningar eða til þess að flýta
kosningum.
í stórum dráttum er þetta
pólitíska staðan á alþingi um
þessar mundir. Til úrslita er að
draga í kjördæmamálinu og
sama óvissa ríkir nú og áður
um afdrif bráðabirgðalaganna.
Þau eru notuð til að flækja
stöðuna og sem hótun án þess
að ljóst sé hvaða afleiðingar
það hafi bæði efnislega og á
stöðu ríkisstjórnarinnar verði
þau felld. Hins vegar eru al-
þingismenn búnir að leggja svo
mikið undir í yfirlýsingum um
bráðabirgðalögin, að víðtækar
ályktanir verða dregnar af
niðurstöðu atkvæðagreiðslunn-
ar um þau og þar er ekki síður
mikið í húfi fyrir stjórnar-
andstöðu en ríkisstjórn.
Kjarni málsins er auðvitað
sá, að ríkisstjórnin hefur ekki
haft starfhæfan meirihluta á
alþingi síðustu 5 mánuði eða
frá því bráðabirgðalögin voru
gefin út. Hér hefur í raun verið
langvarandi stjórnarkreppa.
Stjórnarflokkarnir hafa neitað
að viðurkenna þessa staðreynd
samhliða því sem þeir reyna
með ósmekklegum aðferðum að
trygKja bráðabirgðalögunum
meirihluta. Hámarki nær
ósvífni stjórnarliða þegar þeir
hóta stjórnarandstöðu að leið-
rétting í kjördæmamálinu nái
ekki fram nema bráðabirgða-
lögin fylgi, þing verði rofið til
að spilla fyrir framgangi kjör-
dæmamálsins. Það er þjóðar-
krafa að það mikla réttlætis-
mál nái fram og hvorki stjórn-
málaflokkar né einstakir
stjórnmálamenn geta leyft sér
að hindra framgang þess. Úr
því sem komið er skiptir mestu
að heildarsamkomulag takist á
alþingi um kjördæmamálið,
kjördag og önnur málefni.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
| Reykjavíkurbréf i
:......... Laugardagur 5. febrúar ............*
Verdbótaskerd-
ing, vöru-
gjaldshækkun
og verdlags-
þróun
Bráðabirgðalög ríkisstjórnar-
innar, sem gefin vóru út í ágúst
1982, settu svip sinn á þinghaldið í
liðinni viku. Þau vóru fyrst lögð
fram á Alþingi er mánuður var
liðinn af siarfstíma þess I haust.
Þau komu ekki til umfjöllunar í
síðari þingdeild fyrr en fimm
mánuðir vóru liðnir frá útgáfu
þeirra. Ríkisstjórnin fór fetið í
framgangi málsins á þingi, lengst
af, enda kjarnaatriði laganna þeg-
ar komin til framkvæmda.
Meginreglan er sú að kjara-
samningar, sem aðilar vinnu-
markaðarins standa að, eiga að
standa óhaggaðir, á ábyrgð þeirra
er þá gera, út umsamið samnings-
tímabil. Þó getur verið réttlætan-
legt, í undantekningartilfellum, að
grípa inn í gerða kjarasamninga,
en þó aðeins sem liður í heildstæð-
um efnahagsráðstöfunum til að
afstýra vá í þjóðarbúskapnum.
Vinstri stjórnir hafa hinsvegar
skert umsamdar verðbætur á laun
í iandinu 13 sinnum frá 1978, sam-
tals um 50%, án þess að um heild-
stæðar efnahagsráðstafanir hafi
verið að ræða.
Launalækkunin, sem kom til
framkvæmda 1. desember sl., sam-
kvæmt ákvæðum bráðabirgðalaga
ríkisstjórnarinnar, reyndist nema
röskum 7%. Það kom fram í um-
ræðu á Alþingi um þetta atriði, að
skerðingin nam samtals 135 m.kr.
í liðnum jólamánuði, og að lögin
þýða rúmlega 1600 m.kr. skerð-
ingu 1983. Þessar 13 aðfarir að
kjarasamningum, sem tíundaðar
hafa verið, eru einu efnahagsað-
gerðir eða verðbólguhemlar
vinstri stjórna frá 1978. Önnur ráð
fundu þær ekki.
En það er ekki amalegt fyrir
launafólk í landinu að eiga „vin-
veitta ríkisstjórn". Til að vega á
móti launalækkun, sem nemur
1600 m.kr. á einu ári (samkvæmt
desemberverðlagi 1982), var
ákveðið að verjá 50 m.kr. í lág-
launabætur!
En sá böggull fylgir skammrifi
að samtímis hækkar ríkisstjórnin
vörugjald, sem hækkar verðlag á
nauðsynlegum neyzluvörum (s.s.
matvörum), sem á gildistímanum,
sex mánuðum, skilar ríkissjóði
hartnær tvöfaldri þeirri fjárhæð,
sem ráðgert er að greiða í
láglaunabætur 1982 og 1983.
Framkvæmd láglaunabótanna er
síðan sérkapítuli um pólitiskt
vinnuvit, sem reynzt hefur launa-
fólki sérlega lærdómsríkur.
Hver er svo árangurinn? Hefur
ríkisstjórnin náð því fyrst talda
markmiði í stjórnarsáttmála sín-
um frá í febrúar 1980 að „vinna að
hjöðnun verðbólgu, þannig að á
árinu 1982 verði verðbólga orðin
svipuð og í helztu viðskiptalöndum
íslendinga"? Og hvað um kaup-
máttinn og atvinnuöryggið?
Við blasir 70% verðbólga, er-
lendar skuldir sem nema 55% af
þjóðarframleiðslu, 5000 m.kr.
viðskiptahalli á 2 sl. árum, sam-
dráttur í þjóðarframleiðslu og
þjóðartekjum, hrun á innlendum
lánsfjármarkaði, atvinnusam-
dráttur, lífskjaraþrenging og hús-
næðiskreppa. Þetta eru þær urtir
sem vaxið hafa í krús ríkisstjórn-
arinnar.
Samráöid viö
Alþýðusam-
band íslands
Það kom fram í nefndaráliti
Sighvats Björgvinssonar, fulltrúa
Alþýðuflokksins í fjárhags- og
viðskiptanefnd neðri deildar, að
fullt samráð var haft við tiltekna
forystumenn úr verkalýðshreyf-
ingunni um þær reiknireglur lág-
launabóta, sem mestum mótmæl-
um hafa mætt hjá lágtekjufólki.
Fulltrúi fjármálaráðherra, sem
mætti hjá þingnefndinni, upplýsti,
að forseti ASI, yfirmenn á skrif-
stofu ASÍ og Guðmundur J. Guð-
mundsson hafi setið samráðsfundi
um þessar reiknireglur.
Fulltrúi fjármálaráðherra var
spurður: „Vóru einhverjar hug-
myndir eða tillögur um útfærsl-
una, sem fulltrúar ASÍ andæfðu
eða mótmæltu, sem engu að síður
vóru framkvæmdar?" Svarið var
nei. Sighvatur segir í greinargerð
sinni: „Ástæðulaust er að orð-
lengja þetta frekar, en ljóst er af
þeim upplýsingum, sem fjárhags-
og viðskiptanefnd hlaut, að ítar-
legt og náið samband var milli
fjármálaráðuneytisins og forystu
ÁSÍ um alla tilhögun málsins og
stóð það samráð í tvær til þrjár
vikur."
Þetta er einkar athyglisvert. Og
ekki síður samanburður á við-
brögðum þessara forystumanna
1978, þegar gripið var til mun
hóflegri íhlutunar í kjarasamn-
inga, sem þar að auki var liður í
heildstæðum efnahagsaðgerðum.
Þá var gripið til ólöglegra verk-
falla og útflutningsbanns á sjáv-
arafurðir (sem fyrst og fremst
kom Kanadamönnum vel í sölu-
samkeppni við íslenzka aðila á
Bandaríkjamarkaði). Nú kaus
verkalýðsforystan leikbrúðuhlut-
verk, sem hún hefur gegnt á þrett-
án-skerðinga-göngu ráðherra Al-
þýðubandalagsins síðan þeir kom-
ust í ríkisstjórn 1978.
Það er greinilega ekki sama
hvort það er bara Jón eða séra Jón
sem krukkar í kjarasamninga
launafólks í landinu.
Snjóflóðavarnir
Það er víða sem hyggja þarf að
bragarbót í samfélagi og umhverfi
okkar. í aprílmánuði 1981 var
samþykkt þingsályktun á Alþingi
um heildarlöggjöf, skipulag og
varnir vegna hættu af snjóflóðum
og skriðuföllum. Þingsályktunin
var svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að undirbúa og leggja
fram á Alþingi frumvarp til laga
um skipulag varna gegn tjóni af
völdum snjóflóða og skriðufalla.
Við samningu löggjafarinnar
verði m.a. höfð í huga eftirfarandi
atriði:
a) Staðið verði skipulega að
gagnasöfnun um snjóflóð og skrið-
ur sem fallið hafa og rannsóknum
á staðháttum og veðurfarsþáttum
á þeim stöðum þar sem búast má
við hættu af völdum snjóflóða eða
skriðufalla. Á grundvelli slíkra at-
hugana verði landinu skipt í svæði
með tilliti til þessara þátta og
settar verði reglur um nýtingu
einstakra svæða.
b) Við skipulag byggðar gildi sú
meginregla að byggja ekki hús til
íbúðar eða atvinnurekstrar á
svæðum, sem talið er af sérfróðum
aðilum að snjóflóð eða skriðuföll
geti náð til. Ekki verði hafin vinna
við skipulag vegna byggðar á nýj-
um svæðum fyrr en fyrir liggur
úttekt og afstaða réttra aðila með
tilliti til ofangreindra þátta. Sé
talið óhjákvæmilegt að byggja á
slíkum svæðum liggi fyrir mótað-
ar tillögur um kröfur til bygginga,
um varnarvirki, tilkostnað og
fjármögnun við gerð þeirra, áður
en afstaða er tekin til skipulags-
tillagna af yfirvöldum.
c) Gerðar verði tillögur um var-
anleg varnarmannvirki fyrir
byggð á hættusvæðum svo og fyrir
mikilvægar samgönguleiðir,
orkulínur, hitaveitur og önnur
mikilvæg mannvirki.
d) Rannsóknum á þessu sviði og
fyrirbyggjandi varnaraðgerðum
verði markaður ákveðinn sess í
stjórnkerfi landsins og lagður
fjárhagslegur grundvöllur að slíku
starfi og mótaðar reglur um
kostnaðarhlutdeild opinberra að-
ila í því sambandi.
e) Tryggt verði að ekki sé hald-
ið áfram mannvirkjagerð á líkleg-
um hættusvæðum nema að vand-
lega athuguðu máli eða uns viðun-
andi varnaraðgerðum hefur verið
komið í framkvæmd.
f) Á stöðum, þar sem byggð er
risin og hætta er talin á snjóflóð-
um, verði komið upp eftirlits- og
viðvörunarkerfi er tengist áætlun
um rýmingu svæðanna þegar
hætta er talin yfirvofandi. Á þeim
stöðum á landinu, þar sem snjó-
flóðahætta er mest, verði stefnt að
því að koma á fót svæðisstöðvum
þar sem fylgst verði með veðurfari
og öðrum þáttum, sem áhrif hafa
á snjóflóða- og skriðuhættu, og
safnað og miðlað upplýsingum til
réttra aðila.
g) Lögð verði áhersla á fræðslu
og upplýsingar til almennings um
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. FEBRÚAR 1983
21
Mætti ég stinga lapparskarninu
inn fyrir, sagði Hjálmar tuddi
þegar hann vildi koma máli sínu á
framfæri á æðri stað en honum
var ætlaður. Líkt fer fyrir Gáru-
höfundi, sem endilega vill láta í
ljós skoöun á endurskoðun stjórn-
arskrár, sem ætluð er þingmönn-
um einum. Við þegnarnir þiggjum
stjórnarskrá og kosningarétt úr
þeirra hendi, eins og Islendingar
þáðu 1874 stjórnarskrá úr hendi
Kristjáns IX. Svo var hún með-
tekin af miklu þakklæti úr „föð-
urhendi", að kóngur er búinn að
standa steyptur í kopar á Stjórn-
arráðsblettinum hartnær 80 ár og
ota fram plagginu. Nú er öldin
önnur. I stað þess að meðtaka
bljúgur part úr atkvæði úr náð-
arhendi þingmanna, er maður
bara með múður og rækni á borð
við þessa sem hann Káinn lýsir:
K'tta er ekki |»jóAra kni
«U þaAan af síAur guðrækni
heldur íslenzk heiftrækni
og helvítis bölvuA langrækni.
En þeim var nær að vera að
vera að veifa framan í okkur,
þetta óbljúga nútímafólk, tillög-
um að nýrri stjórnarskrá. Þar er
komið í fyrsta sinni inn í íslenzkri
stjórnarskrá „Lýðræði, þingræði
og jafnrétti eru grundvallarreglur
stjórnskipunar íslands. Stjórn-
völd fara með vald sitt í umboði
þjóðarinnar", „Allir skulu njóta
frelsis, mannhelgi og jafnréttis að
lögum" og „Mannréttinda skulu
menn njóta án manngreinarálits
vegna kynferðis, trúarbragða,
skoðana, þjóðernis, kynþáttar, lit-
arháttar, efnahags eða stöðu
sinnar í öðru tilliti." Hissa? Svo
sem ekki von að kóngur færi að
veita okkur jafnrétti. Og varla er
stætt á því í stjórnarskrá lýðveld-
isins, sem gerð er á árinu 1983, að
gleyma því. Við íslendingar erum
nefnilega búnir að skuldbinda
okkur allt frá 1948 með undirrit-
un Mannréttindasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna, að: „Hver maður
skal eiga kröfu á réttindum þeim
og því frjálsræði sem fólgið er í
yfirlýsingunni og skal þar engan
greinarmun gera vegna kynþátt-
ar, litarháttar, kynferðis, tungu,
trúar, stjórnmálaskoðana eða
annarra skoðana, þjóðernis, upp-
runa eigna, ætternis eða annarra
aðstæðna". Og að „Vilji þjóðar-
innar skal vera grundvöllur að
valdi ríkisstjórnar. Skal hann lát-
inn í ljós með reglubundnum,
óháðum kosningum, enda sé kosn-
ingaréttur jafn og leynileg at-
kvæðagreiðsla viðhöfð eða jafn-
gildi hannar að frjálsræði". Og í
lokin segir að ekkert þessara at-
riða megi túlka á þann veg, að
nokkru ríki, flokki eða einstakl-
ingi sé heimilt að aðhafast nokk-
uð það, er stefni að því að gera að
engu nokkur þeirra mannréttinda
sem hér hafi verið upptalin".
Svipað segir í Mannréttinda-
sáttmála Evrópu frá 1950, sem við
erum aðilar að. Þetta er allt kvitt
og klárt og á að bindast í stjórn-
arskrá íslands. Varla trúi ég að
nokkur þingmaður greiði atkvæði
á móti þessu, eða hvað?
Semsagt er nú brátt í stjórn-
arskrá íslands að jafnréttis skuli
ailir njóta að lögum. En ef ein-
hverjir ætla svo að fara að
skammta einum þegni úr hnefa
brot úr atkvæði, hvert á hann þá
að snúa sér til að ná rétti sínum?
I uppkasti að stjórnarskrá er ekki
gert ráð fyrir neinum óháðum
stjórnlagadómstóli. Búin að gera
lúsaleit í plagginu að slíku. Þar
segir bara í 54. grein að dómstólar
skeri úr um hvort lög brjóti í bág
við stjórnarskrána. Oll vitum við
hve langan tíma og mikla peninga
kostar að reka mál alla leið upp í
hæstarétt. Sumar aðrar þjóðir
verja þegnana með óháðum
stjórnlagadómstóli, svo sem Þjóð-
verjar, sem illilega brenndu sig á
lagamisrétti gegn borgurunum
fyrir 50 árum, eins og við erum nú
rækilega minnt á. Ósjaldan úr-
skurðar hann lög frá sambands-
þinginu brjóta í bág við stjórn-
arskrána og gegn þegnunum og
ógildir þau. Fyrsta skref dómstóls
yrði vitanlega að skera úr um
hvort löggjafinn megi taka af ein-
staklingi kosningarétt eða hluta
af kosningarétti. En þingmenn sjá
við því sem fyrr, með því að halda
inni í þessari hinni sömu stjórn-
arskrá andstæðum lögum. Annars
vegar þar sem sagt er fyrir um
jafnan rétt, en hins vegar um
takmörkun á kosningarétti til
sumra með því að hafa þar inni
framkvæmdaatriðin líka, eins og
mörk kjördæma og bindingu þing-
manna á ákveðin svæði, burt séð
frá kjósendum. Framkvæmdaat-
riði, sem ekkert erindi á í raun í
stjórnarskrá, heldur ætti að vera
til uppfyllingar í venjulegum lög-
um. En almenn lög eru víkjandi
fyrir ákvæðum í stjórnarskrá.
Það er lóðið. Þá er vitanlega miklu
betra að hafa þar tvenn ákvæði
sem stangast á. Hvað mundi
hæstiréttur gera? Sjálfsagt að
láta á reyna.
Mannréttindaákvæðin verða
því ekki einu sinni í stjórnarskrá
1983 sú trausta vörn, sem hún
ætti að vera. Þar eru að vísu nú
tilburðir til að setja undir leka
með ármanni, sem á að gæta þess
að stjórnsýsluyfirvöld skerði ekki
rétt manna í störfum sínum. En
vitanlega er svo bætt við, að nán-
ar skuli fjalla um valdsvið hans í
lögum. Og hverjir setja þau lög
um valdsvið hans og takmörk
þess? Þingmenn! Það er víst ekki
heiglum hent að skammta úr at-
kvæðisréttarpottinum. Enda
fréttist að reiknað sé og reiknað í
tölvum, og dugi ekki til að útdeila
réttlætisgrautnum.
Augljóst er að núverandi fyrir-
komulag, sem við höfum notað, er
á góðri leið með að leysa þessa
fámennu þjóð íslendinga upp í
frumparta sína — í 280 þúsund
stríðandi einstaklinga. Hvað sýn-
ist ykkur? Er ekki borin von að
við tökum nokkurn tíma samtaka
á með þessu móti? Ég held að eina
ráðið sé að gera landið að einu
kjördæmi, eins og hópur valin-
kunnra manna sem er að gera
skoðanakönnun hefur raunar lagt
til. Á þingi ísraelsmanna, sitja
120 þingmenn, kosnir af landinu
öllu í einu kjördæmi, og eru þeir
ekkert síður frekir til fjárins en
við. Hver flokkur stillir upp jafn-
mörgum frambjóðendum, völdum
af öllu landinu þar sem eru kjós- _
endur. Efst leiðtogarnir, sem eru
ráðherraefni, og kjósendur vita þó
um. Hver þingmaður á hvort eð er
að setja lög sem koma niður á öll-
um landsmönnum, burt séð frá
búsetu. Mundi okkar fólk aldrei
sætta sig við þingmann úr öðru
kjördæmi en sínu? Eru ekki
sunnlenskir sjálfstæðismenn ný-
búnir að velja fyrst og fremst sem
sína fulltrúa tvo Reykvíkinga,
Vestfirðingar annan úr Reykjavík
kratar á Áusturlandi og Vestur-
landi vilja Reykvíkinga umfram
aðra, og ef betur er að gáð er í
öllum landsfjórðungum valdir
þingmenn sem búa alfarið eða
mestan hluta ársins annars stað-
ar. Þykir ekki ástæða til að tor-
tryggja þá fyrir það. Enda umferð
um landið og samskipti all miklu
greiðari en var 1874. Til að vega
upp á móti, ætti bæði vald og með
þvi stærri hluti framkvæmdafjár
að flytjast út til sveitarfélaganna,
sem eru í nánd við sína kjósendur
og verkefnin þeirra, og vinna sín
verk þar.
Kannski gæti þá hrakfallasaga
íslendinga á níunda áratug tutt-
ugustu aldar endað eins og í ævin-
týrunum, að upp frá því lifðu allir
í sátt og samlyndi. Hvað köttur-
inn er að gera úti í mýri að setja
upp á sig stýri hefi ég aldrei verið
klár á. Það segir að minnsta kosti
ekki að hann sé þar til að öfund-
ast og rífast, og eyðileggja mýr-
ina.
Svipmvnd frá Alþingi í sl. viku. Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæðisflokksins í ræðustól. Efst má sjá fólk á
áheyrendapöllum en sjónvarpsmenn að störfum í bakgrunni myndar. (Ljósm. Mbl. ÓL.K.M.)
þessi mál, bæði að því er varðar
byggð ból og ferðalög og útivist
utan byggðar, um hættu vegna
snjóflóða og skriðufalla. Björgun-
araðilum í landinu verði kynnt
undirstöðuatriði varðandi björgun
úr snjóflóðum og almenningi
hversu bregðast skuli við í slíkum
tilvikum og forðast hættur."
Þorvaldur Garðar Kristjánsson,
4. þingmaður Vestfirðinga, hefur
nú lagt fram á Alþingi svohljóð-
andi fyrirspurn til Svavars
Gestssonar, félagsmálaráðherra:
„1. Hvað líður undirbúningi að
frumvarpi til laga um skipulag
varna gegn tjóni af völdum snjó-
flóða og skriðufalla, sem ríkis-
stjórninni var falið að gera með
þingsályktun 2. apríl 1981?
2. Hvenær er gert ráð fyrir að
frumvarp þetta verði lagt fram á
Alþingi?"
Gærdagurinn
- morgun-
dagurinn
Kosningaár er hafið.
Fæðingarhríðir framboðsaðila
segja til sín víða um land.
Fimm tugir framsóknarmanna
ganga út af kjördæmisráðsfundi á
Norðurlandi vestra. Ingólfur
Guðnason, alþingismaður, neitar
að taka sæti á lista h’ramsóknar-
flokksins í kjördæminu. Guð-
mundur G. Þórarinsson, alþingis-
maður, neitar þátttöku í könnun
kjördæmisráðsins í Reykjavík um
framboðslistann þar. Tómas
Árnason, ráðherra fellur úr fyrsta
sæti í prófkjöri á Austurlandi.
Ólafur Ragnar Grímsson, for-
maður þingflokks Alþýðubanda-
lagsins, er settur í tapsæti á fram-
boðslistanum í Reykjavík, og segir
fjölmiðlum frá „sterkum öflum“,
sem unnið hafi skipulega gegn sér
í forvali. Annar Möðruvellingur,
Baldur óskarsson, framkvæmda-
stjóri Alþýðubandalagsins, keppti
um fyrsta sæti á framboðslista
flokksins í Suðurlandskjördæmi
en hrapaði niður í fjórða sæti, sem
hann hafnaði á stundinni. Guð-
mundur J. Guðmundsson, formað-
ur VMSÍ, rétt lafir í öðru sæti
framboðslista Alþýðubandalags-
ins í Reykjavík með 167 atkvæðum
í síðari umferð forvals. Það þætti
lítill prófkjörsstuðningur í Stykk-
ishólmi, hvað þá í Reykjavík.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
heldur ekki farið varhluta af
prófkjörsátökum, eins og fjölmiðl-
ar hafa tíundað rækilega. Allt
bendir þó til þess, að flokkurinn
gangi heilli til kosninga nú en
1979. Sú tilraun, sem gerð var til
þess að kljúfa Sjálfstæðisflokkinn
til langrar framtíðar, með mynd-
un núverandi ríkisstjórnar, sýnist
vera að renna út í sandinn. Aðeins
í Vestfjarðakjördæmi bryddar á
viðbúnaði til sprengiframboðs. Sú
viðleitni er alvarlegur fleinn í
holdi flokksins, ef fram verður
haldið.
Það hefur verið gifta þess fólks,
sem aðhyllist borgaraleg sjónar-
mið, að bera gæfu til þess að
standa saman í einum sterkum og
áhrifaríkum stjórnmálaflokki.
Vinstri menn, sem skiptast upp í
stríðandi fylkingar, hafa löngum
alið öfund í brjósti vegna þess
stjórnmálalega þroska, er flokks-
leg samstaða borgaralegra afla
bar og ber vitni um. Oft hafa þeir
reynt að reka fleyg í þessa sam-
stöðu. Alvarlegasta tilraunin var
myndun núverandi ríkisstjórnar.
Gleggsta sönnun þess að hún hafi
mistekizt fékkst í borgarstjórn-
arkosningunum í Reykjavík, er
sjálfstæðismenn endurheimtu
meirihluta sinn á sl. sumri og
fengu góðan byr í segl í flestum
sveitarstjórnum. Klofningsvið-
leitnin kann þó enn að láta á sér
kræla, en muna þarf, að sama
gildir um flokk og einstakling, að
hver er sinnar gæfu smiður.
Engan þarf að undra að próf-
kjör, þar sem margir keppa að
sama marki eða sæti á framboðs-
lista, sem einn skipar að lokum,
skilji eftir sig viss sárindi. Sama
máli gegnir raunar um val fram-
bjóðenda á vegum kjördæmisráða,
sem kjörin eru af almennum með-
limum sjálfstæðisfélaga í hverju
kjördæmi, og hafa hið endanlega
vald í framboðsmálum flokksins,
hvert á sínum stað. Það skiptir
hinsvegar öllu að standa saman
um þann framboðslista, sem kem-
ur út úr þeirri starfsaðferð sem
viðhöfð er, sé hún i samræmi við
starfsreglur og lög flokksins. Allt
annað er óvinafagnaður.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
gengið í gegn um erfiðan reynslu-
tíma liðin nokkur ár. Og nauðsyn-
legt er að ganga inn í framtíðina
með lærdóma reynslunnar að leið-
arljósi. En engu að síður er gær-
dagurinn lidinn. Það er ekki gær-
dagurinn sem flokkurinn á að
hrærast í í fyrirsjáanlegri fram-
tíð. Nú skal horfa fram á veginn,
efna til samátaks um að gera
morgundaginn sem farsælastan
fólki og flokki. Frjálslynt, fram-
sækið og borgaralega þenkjandi
fólk á enn sem fyrr giftu sína und-
ir því, að það standi saman í stór-
um og sterkum stjórnmálaflokki.
Á engan annan hátt getum við
betur haft nauðsynleg áhrif á
þróun íslenzks þjóðfélags, þjóðfé-
lagsgerðina, né hvern veg við skip-
um okkur í sveit í samtökum
þjóða. Það er of mikið í húfi til
þess að ábyrgt fólk geti tekið á sig
áhættu sundrungar þegar íslenzk-
ar lýðræðishefðir, þegnréttindi og
framtíðarheill eiga í hlut.