Morgunblaðið - 16.04.1983, Síða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. APRÍL 1983
+ Sambýlismaöur minn og faöir okkar, EINAR JÓHANNSSON, Jökulgrunni 3, Roykjavík, andaöist föstudaginn 15. apríl að Hrafnistu. Ragnheiöur Oddsdóttir, Óskar Einarsson, Tryggvi Einarsson, Guóríöur Einarsdóttir, Guófinna Ríkey Einarsdóttir, Dagný Elsa Einarsdóttir.

+ Faöir okkar, GEIR BENEDIKT BENEDIKTSSON, Hvammsgoröi 6, lést í Borgarspítalanum miövikudaginn 13. april. F.h. aöstandenda. Oddur Geirsson, Benedikt Geirsson, Gunnar Geirsson.

+ Eiginmaöur minn, faöir okkar, tengdafaöir og afi, SVEINN ELLERTSSON, fyrrverandi mjólkurbússtjóri, lést í Héraöshælinu, Blönduósi þann 14. apríl. Alma Ellertsson, Bragi Sveinsson, Brynhildur Sigmarsdóttir, Eva Sveinsdóttir, Jóhann Aagnegard, ída Sveinsdóttir, Ríkharöur Kristjónsson og barnabörn.

+ Maöurinn minn, faöir, tengdafaöir, afi og langafi, SAMÚELJÓNSSON frá ísafiröi, sem lést í Landsp/talanum 11. apríl, veröur jarösunginn frá Dóm- kirkjunni mánudaginn 18. apríl kl. 3 e.h. Ragnhildur Helgadóttir, Selma Samúelsdóttir, Ketill Jenssen, Lára Samúelsdóttir, Stefán G. Þórarinsson, Brynjólfur Samúelsson, Þorbjörg Bjarnadóttir, Friögeröur Samúelsdóttir, Einar Ó. Gíslason, Samúel J. Samúelsson, Þórkatla Gísladóttir, barnabörn og barnabarnabörn.

+ Útför eiginmanns míns, föður, tengdafööur og afa, GUDMUNDAR GÍSLASONAR, umboóssala, Noröurbrún 1, fer fram frá Fossvogskirkju mánudaginn 18. apríl kl.13.30. Blóm vinsamlegast afþökkuö en þeir sem vildu minnast hans, láti Hjartavernd njóta þess. Ásta Þórhallsdóttir, Björn Guömundsson, Ólafía Ásbjarnardóttir, Hólmfríöur Guðmundsdóttir, Guömundur Pátursson og barnabörn.

+ Útför móöur minnar, tengdamóöur, ömmu og langömmu, SIGRÍÐAR SIGURBJÖRNSDOTTUR frá Söndum, Akranesi, Skólavegi 3, Keflavík, fer fram frá Keflavíkurkirkju, í dag laugardaginn 16. apríl kl. 2. Þeim sem vildu minnast hennar er bent á Kristniboöiö. Sigurbjörn Tómasson, Guðrún Halldórsdóttir, Siguröur S. Sigurbjörnsson, Pálmar Breiófjörö, Þorvaldur Þ. Sigurbjörnsson, Halldóra Konráösdóttir, Konráó Davíó Þorvaldsson.

+ Viö þökkum innilega öllum þeim, sem auösýndu okkur samúö og hlýhug viö andlát og jaröarför eiginkonu minnar, móöur okkar, tengdamóöur, ömmu og langömmu, RÖGNU FRÍMANN, Hamarsstíg 14, Akureyri. Guómundur Frímann, Valgeróur Frímann, Karl Jörundsson, Gunnhildur Frímann, Sverrir Gunnlaugsson, Hrefna Frímann, Þorsteinn Jökull Vilhjálmsson, barnabörn og barnabarnabarn.

ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- ok minn- ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið- vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Þess skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frum- ort ljóð um hinn látna eru ekki birt á minningar- orðasíðum Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera vélrituð og með góðu línubili.
Minning:
Stefán Pétursson
útgerðarmaður
Einn af síðustu víkingum ís-
lensks sjávarútvegs er fallinn í
valinn.
Stefán Pétursson, skipstjóri og
útgerðarmaður, lést þann 5. apríl
sl. Hann var fæddur á Húsavík 23.
júní 1906 og var því tæpra 77 ára
að aldri. Fyrir unga og dugandi
menn á Húsavík hefur sjómennsk-
an löngum verið heiliandi og Stef-
án hefur sjálfsagt ekki verið gam-
all þegar hann ákvað að verða
fiskimaður. Þeir bræður Stefán og
Þór eignuðust sinn fyrsta bát
rúmlega tvítugir og hófu fiskverk-
un. Bátar þeirra stækkuðu og þeir
urðu fleiri og víst er um það að
ailir sem fylgst hafa með sjávar-
útvegsmálum sl. 20 ár vita hver
Stefán Pétursson var. Stefán var
annálaður dugnaðarmaður og
sótti sjóinn af fádæma hörku, þó
með þeirri forsjá sem prýðir góð-
an skipstjóra og aflamann. Hann
þoldi enga meðalmennsku, hann
var aldrei hálfvolgur, annaðhvort
var hann með eða á móti hverju
málefni. Hann var maður sem
þorði að taka afstöðu og ákvarðan-
ir, en flanaði þó ekki að neinu.
Stefán var góðum gáfum gæddur,
minnugur og vel lesinn. Það sveið
stundum undan beittum athuga-
semdum hans, oft vegna þess að
þær hittu beint í mark. Stefán var
óvæginn við sjálfan sig og gerði
líka kröfur til annarra. Hann stóð
við orð sín og ætlaðist til að aðrir
gerðu slíkt hið sama. Hann upp-
skar það að sjá ávöxt ævistarfs
síns og hann átti það skilið.
Byggðarlög státa stundum af mik-
illi gjaldeyrisöflun fyrir þjóðar-
búið. Hvað skyldi Stefán Péturs-
son hafa aflað mikils gjaldeyris,
beint og óbeint?
Þeim fækkar nú þessum gömlu
kempum sem byggðu upp íslensk-
an sjávarútveg til þess sem hann
er nú. Þeim eigum við öðrum
fremur að þakka þau lífskjör sem
við búum við. Það er eftirsjá að
hverjum og einum. Nú er skarð
fyrir skildi.
Björn Dagbjartsson
Til er á segulbandi glögg lýsing
ömmu okkar, Helgu Þorgríms-
dóttur, á kjörum sjó- og verka-
manna á Húsavík um og upp úr
aldamótunum 1900. Þar, sem víð-
ast hvar annars staðar á öllu
Norðurlandi, háði mannfólkið bar-
áttu upp á líf og dauða árið út og
inn. Árið 1881 var eitthvert það
erfiðasta, sem sögur fara af.
Margir gáfust upp, og sáu þann
kost einan vænlegastan, að hverfa
af landi burt og leita nýrra heim-
kynna. Ekki er svigrúm að fjalla
nánar um umkomuleysi margra
manna á þessum árum. Möguleik-
ar, til þess að bjarga sér og sínum,
voru afar takmarkaðir. Hver og
einn lagði sig fram um bjargræð-
istímann. Ekki var spurt um tíma
né aldur, ef möguleiki var á vinnu,
afla eða heyþurrki.
Foreldrar Stefáns voru merk-
ishjónin Hólmfríður Eiríksdóttir
úr Skagafirði og Pétur Jónsson frá
Tjörnesi, S.-Þing. Dugnaður og at-
orkufólk. Pétur annálaður hand-
verks- og landbúnaðarmaður. Hún
hagsýn og iðin húsmóðir.
Þegar á unga aldri var Stefán
settur til vinnu eftir því, er mögu-
leiki gafst til. Hann vandist því
öllum verkamanna- og sjóvinnu-
störfum frá æsku. Hann, ásamt
yngri bróður sínum Þór, óx úr
grasi með stöðugu aðhaldi að allri
vinnu er til féll. Afrakstur var rétt
til þess að framfleyta sér. Á þess-
um árum á Húsavík og allt fram
yfir seinni heimsstyrjöldina, var
það algeng venja, að á heimili
verka- og sjómanna voru húsdýr
til búdrýginga. Það var einnig á
heimili Péturs og Hólmfríðar.
Sjálfur hefur Stefán sagt sér-
stæða sögu frá því hvernig hann
kynntist fyrstu „gengisfelling-
unni“. Móðir hans hleypti út geit-
inni í júníbyrjun. Geitin missti
nyt. Hins vegar „kröfðust" bræð-
urnir Stefán og Þór þess af móður
sinni, að þeir fengju fullt glas af
mjólk. Hún var ekki til. Fram-
leiðslan ekki nóg. En fullnægja
varð körfunum. Þá varð það eitt
ráð að fylla glasið með vatni og
seðja hungið og koma á móti kröf-
unum. Þetta er táknræn saga.
Stefán vildi ekki hafa hlutina
fálska. Hann vildi, að allt væri á
hreinu og fyrirleit blekkinguna.
Oft var hann hvassyrtur vegna
„aðferða" spekinga í efnahagsmál-
unum, er oft voru fólgnar í út-
þynningu verðmæta. Sem sagt
stungið upp í lýðinni með verð-
minni þáttum.
Athafnasaga þeirra bræðra er
einstök. Þeir byrja um fermingu
að róa, fyrst á opnum bátum, en
síðar á 8 tonna báti um fjölda-
mörg ár, Skallagrím að nafni.
Stefán var formaður. Á þessu báti
sótti Stefán iðulega langt út fyrir
Mánáreyjar og að Grímsey. Sigl-
ingatæki voru einn áttaviti. Þann-
ig var um marga aðra smábáta á
Húsavík á þessum árum allt fram
um seinni heimsstyrjöldina. Samt
sóttu þeir margra tíma siglingu
norður í íshafið. Þeir bræður eign-
uðust marga báta og gerðu þá út
af miklum myndarskap, bæði á
Húsavík og út frá Sandgerði. Þá
var viðtekin venja að 2—300 Hús-
víkingar færu í verið frá áramót-
um til um miðjan maí. Hinn tím-
ann voru bátar fyrir norðan og
mannskapur mest í heimahöfn. I
nokkur undanfarin ár hefur Stef-
án ásamt sonum sínum haft aðal-
bækistöð í Kópavogi. Ásamt út-
gerð höfðu þeir bræður um-
fangsmikla fiskverkun með hönd-
um. Á meir en háifrar aldar
starfsferli Stefáns hefur á ýmsu
gengið í þjóðféiagi okkar. En saga
Stefáns og Þórs er ekki þessu lík.
Með þrotlausu starfi, mikilli hag-
sýni og nýtni, hefur þeim vegnað
vel og miklu mun betur en flestum
öðrum. Samstarf þeirra er lýsandi
dæmi um árangur, þegar saman
fer gott samstarf, yfirveguð ráð-
stöfun fjármagns og þekking á
verkefninu. Sameiginlegt var þeim
báðum að gera fyrst og fremst
kröfu til sjálfs síns og svo var vel
fylgst með öðrum. Vinnutíminn
langur og vel nýttur.
Þrátt fyrir harða sjósókn, sem
var á tíma einhver sú harðasta er
um getur á vetrarvertíð, tók Stef-
án þátt í félagsmálastörfum, þó
einkum hin síðari ár. Hann sat í
mörg ár í stjórn Landsambands
ísl. útvegsmanna og einnig í stjórn
Sölusambands ísl. fiskframleið-
enda. Ekki var Stefán ætíð sam-
yrtur meðstjórnarmönnum. Hann
h'élt einarðlega fram skoðun sinni.
Samt söknuðu menn hans, þegar
hann dró sig í hlé fyrir fáum ár-
um. Það var eins og hressandi
norðangustur væri horfinn. Meiri
kyrrð yfir umræðum.
Stefán kvæntist Katrínu Júlí-
usdóttur (bátasmiðs) frá Húsavík.
Þau eignuðust tvo syni, Júlíus og
Pétur. Júlíus veitir nú allri starf-
semi í landi forstöðu, en Pétur er
skipstjóri á M/S Pétri Jónssyni og
farnast vel. Báðir hörkuduglegir
menn.
Með Stefáni Péturssyni er fall-
inn í valinn einn af þessum hörku-
duglegu mönnum, er hófu sig upp
úr eymdinni og umkomuleysinu
með þrotlausu starfi og fyrir-
hyggju. Það er einmitt dugnaðinn
og hörkuna, sem vantar í forustu-
sveit þjóðarinnar í dag og sá vilji
að bjarga sér, sem gerði hann
stóran og nýtan þegn. Hann skil-
aði miklu dagsverki og það þrátt
fyrir áratuga veikindi, er lang-
flestir hefðu gefist upp fyrir og
lagt árar í bát á miðjum aldri.
Við vottum Katrínu, sem verið
hefur mikið veik undanfarin ár, og
sonum ásamt fjölskyldum, okkar
dýpstu samúð.
Maríus og Jón Á. Héðinssynir
Það kom mér ekki á óvart, þegar
ég frétti lát vinar míns og velgerð-
armanns, því hann var búinn að
berjast við veikindi um lengri
tíma. Þegar kveðja þarf vin, sem
maður hefur átt alla sína ævi,
renna minningar í gegnum hug-
ann, ekki síst frá æskuárum,
minningar frá Borgarhóli. Við
systkinin, sem áttum heima uppi á
loftinu, áttum fulla hlutdeild í út-
gerð þeirra bræðra, Þórs og
Stebba. Þau í bifreiðinni Þ-18 með
Þór, en ég í mb. Skallagrími með
Stebba. Þannig var hlutdeild
okkar skipt í þeim bræðrum á
æskuárum okkar.
Á Borgarhóli var margt fleira,
sem við töldum okkur eiga, svo
sem tíkin Týra, spilin hans Þórs,
taflið fína, sem hékk upp á vegg og
var úr gleri, og margt fleira.
Mb. Skallagrímur var stórskip í
mínum augum. Hann slitnaði upp
af legunni á Húsavík í ofsaveðri og
rak á land. Mér er minnisstætt,
þegar Stebbi stökk um borð á milli
ólaga og náði í nýja talstöð, sem
var í honum, en á næsta ólagi
brotnaði hann. í gegnum hugann
streyma minningarnar áfram.
Þeir bræður létu þetta ekki á sig
fá, tóku á leigu bátinn mb. Óla
Bjarna og minnist ég þess, er
Stebbi kom með hann alveg fullan
af þorski úr línuróðri. Þegar þeir
bræður réðust í að láta smíða mb.
Barðann á Siglufirði, og við komu
hans til Húsavíkur verða tímamót
í sögu staðarins. Þá kom um líkt
leyti mb. Vísir og koma þessi tvö
nöfn mikið við sögu Húsavíkur.
Áfram líða árin og ekki sitja
þeir bræður auðum höndum, Stef-
án veiðir, en Þór verkar aflann í
landi. Nýsköpunin komin, Stefán
átti þátt í því eins og fleiri. Nýr
bátur frá Svíþjoð, mb. Pétur
Jónsson, annar frá Danmörku,
einnig sama nafn, mb. Pétur
Jónsson, Náttfari frá Noregi,
Dagfari, Náttfari og Ljósfari frá
Austur-Þýskalandi, að ógleymd-
um nótabátnum, sem hann lét
smíða í Svíþjóð eftir sinni teikn-
ingu, því skipasmiðurinn hafði
aldrei séð svoleiðis báta. Mörgum
þótti Stefán vera nokkuð stífur og
fráhrindandi, en svo var ekki.
Hann var einn af þeim, sem ekki
báru á borð tilfinningar sínar, en
hann var vinur vina sinna.
Stefán hafði alltaf gaman af að
ræða þjóðfélagsmál enda róttæk-
ur framfarasinni og sá mun
lengra fram í tímann en aðrir.
Einkum voru sjávarútvegsmál
honum hugleikin, enda hafði hann
reynslu og þekkingu á þeim langt
fram yfir marga aðra.
ísienska þjóðin stendur í mikilli
þakkarskuld við alla slíka menn
sem Stefán.
Ég tek mér það leyfi að flytja
kærar þakkir frá okkur öllum,
sem fengum að njóta samvistar og
vináttu Stefáns Péturssonar.
Skjöldur Þorgrímsson