Morgunblaðið - 04.05.1983, Blaðsíða 18

58
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MAÍ1983
Vormenn íslands
á Hallærisplani
Gæti nokkur þjóð svo fámenn
sem íslendingar átt efnilegri
efnivið í vormenn íslands en þá
æsku, sem getur sér nær daglega
orðstír á heimsmælikvarða í
námi, íþróttum, listum, bók-
menntum og jafnvel vísindum.
Við erum rúmar tvöhundruð
þúsundir, líkt og íbúar í einni
götu í stórborg, en stöndum
samt jafnfætis eða erum jafnvel
í fararbroddi meðal úrvals æsku-
manna frá milljónaþjóðum
heims í vestri og austri.
En samt er daglega bæði leynt
og ljóst, persónulega og opin-
berlega nöldrað og kvartað yfir
þessu unga, gáfaða og glæsilega
fólki.
Hallærisplanið er þar efst á
blaði, sem áfangastaður ærsla,
eiturneyzlu og aumingjaskapar
villuráfandi vesalinga.
Og fátt hefur valdið meiri og
heitari gremju og réttlátari reiði
en athæfi vesalinga, sem ráðast
að baki aldraðra kvenna og ræna
þær, þótt ekki sé það á Hallær-
isplaninu.
Og ekki skal því bót mælt. En
slíkar andstæður í sama hópi,
sömu kynslóð ungmenna, vor-
manna Islands, hlýtur að vekja
hugsun hinna eldri. Og sú hugs-
un ætti að leiða til bættra að-
ferða og haldbetri handleiðslu
þessa dáðríka æskufólks.
Hvað þarf að gera og hvað
þarf að varast, til þess að allir
stefni í átt til þess þroska, sem
úrvalið getur náð, þótt ekki kom-
ist allir á tindinn. Er ekkert
hægt, nema opna hjá Villta
tryllta Villa, sem virðist þó
meinabót í bili, til þess að koma
í veg fyrir framleiðslu á vesal-
ingum, sem ræna konur, reykja
hass og reika um hallærisplön?
Telja má víst, að nöldur og níð
um unga fólkið bæti ekki neitt úr
þessu böli, ekki sízt er svo úr-
skeiðis gengur, að varla er litið i
blað eða horft á skjáinn, svo ekki
sé eitthvað í þá átt ýjað, að
„heimur versnandi fer!!“ Að
sjálfsgöðu er eðlilegt á því bylt-
ingaskeiði, sem 20. öldin hefur
verið á íslandi, að margt sé ólíkt
í aðstöðu og hugsunarhætti
þriggja síðustu kynslóða.
Og vel ættum við þau eldri að
vita, að æskan, yngsta kynslóðin,
þarf að berjast við þúsund hætt-
ur og fjölda freistinga á vegum
samfélags þar sem við áttum
eina eða tíu til að sigrast á.
Segja má aftur á móti, að þús-
und ráð alls konar fræðimanna,
skólakerfa og stofnana komi nú
til stuðnings og styrks, þar sem
við hin eldri áttum aðeins skóla
reynslu og örbirgðar og úrræðin
tvö: Að duga eða drepast. En ein-
mitt í öllum dilkadrætti kerf-
anna er ein stærsta hættan falin
gullnu gervi. Sú hætta, að ein-
staklingurinn, unglingurinn,
barnið, persónuleikinn hverfi úr
sögunni, verði aðeins númer en
ekki nafn.
Þessari gleymsku, sem er oft
upphaf að ógæfuleið hins
gleymda æskumanns og kveikir
kenndir andúðar, haturs og
hefnda, var einu sinni lýst og
það á fyrirmyndarheimili af lít-
illi, gáfaðri telpu með orðunum:
„Að ég ætti hjarta
enginn vissi til.“
Oft fæðist slík ásökun, jafnvel
án orða í öllum sínum myndum í
sambandi við hjónaskilnaði og
skipbrot heimilanna. Þar líða
beztu börnin og viðkvæmustu
mest og sárast. Þar eru orsakir
oftast drykkjuskapur og fram-
hjáhald. En hvorttveggja má
laga með sjálfsafneitun, þögn og
biðlund til að forða börnum við
ævilangri ógæfu.
Þá eru skólar næsta þrepið og
þar með talin öll kerfisheimilin,
eða „heimili" í gæsalöppum, eins
og sumir nefna það.
Raunar veit ég þar margar úr-
vals „dagmömmur“ og fóstrur að
störfum, en stutt er þó yfir í
„kerfið", sem telur börnin eftir
númerum árs eða misseris en
sést yfir, að þau eigi hjarta, sem
jafnvel útivinnandi móðir „ekki
viti til“.
í skólunum sjálfum verður nú
oft jafnvel lestrarkennsla að
víkja til hliðar fyrir alls konar
tækni og tölvísi, myndum og
sýnum, sem nota skal í tækni-
væddum, nýjum heimi reikni-
véla, tölva og rafeinda. Jafnvel
tungumál eru lærð í sama stil
nýtízkuaðferða og myndbanda.
Alls konar tækni er notuð við
fræðsluna, sjónvarp, myndbönd,
segulbönd, reiknivélar, ritvélar
og tölvur. Síðar eiga börnin að
kynnast fjarsjám og „laser“-
geislum, svo vafalaust er þetta
allt harla nauðsynlegt.
Þetta ber að gjöra. En hitt ekki
ógjört að láta.
Hvað gæti orðið um sál og
hjartalag þess barns og framtíð-
arheillir barna úr þeim skóla,
sem gleymir að kenna bók-
menntir og skáldskap. Vanrækir
að minnast á og fást við fagrar
listir og spekimál liðinna tíma
og fyrri kynslóða, gleymir biblí-
unni, sálmabókinni, Shake-
speare, gullaldarbókmenntum,
hugsjónum og fyrirmyndum.
Vitaljósum andans á vegum
mannkyns.
Að sjálfsögðu er nauðsyn að
fylgjast með tímans straumi,
kenna hversdagsdönsku í verk-
smiðjum og „shoppum", og bar-
ensku í „búlum" og á torgum.
En hitt er vist, að „rótarslitinn
visnar vísir“. Ef aldrei eða vart er
minnst á það og þá, sem urðu
beztu fyrirmyndir og vitar á vegi
hvort sem það var Strindberg
eða H.C. Andersen, Hamlet,
Sokrates, Platon eða Cicero, svo
ekki sé nú minnzt snillinga og
leiðarljósa okkar eigin sagna og
ljóða.
Sú æska, sem við eigum, gáf-
uð, dáðrík og góð má ekki af
þessum auði missa, verður að
eiga rótum sínum jarðveg í gróð-
urmold hugsjóna og fagurra,
farsælla fyrirmynda. Annars er
hætt við, að manngöfgi og
drengskapur lúti í lægra haldi og
jafnvel góðir drengir gleymi
uppruna sínum og heillatak-
marki framtíðar fyrir augna-
bliksósk, sem hvetur hönd og fót
til þess fáránlega verknaðar,
sem ber fyrirsögnina: „Ráðist á
gamla konu á götunni". „Bifreið
stolið". „Brotizt inn hjá gull-
smiðnum". „Hundruð æpandi á
Hallærisplani".
Ennþá má segja, að allt gangi
vel, þrátt fyrir álag og streitu
annars vegar og iðjuleysi og að-
stöðuleysi um langar helgar hins
vegar, athafnaleit og flæking frá
föstudagskvöldi til mánudags-
morguns hjá alltof mörgum.
Og hvers vegna fær ekki æsk-
an í fjölmenni sínar æskulýðs-
hallir, þar sem úrvalsmenn og
konur hafa stjórn og forystu?
Hvers vegna eru ekki frásagn-
ir og myndir í blöðum og sjón-
varpi af því, sem er jákvætt og
til heilla?
Hvers vegna alltof margar
fréttir um afbrot og aumingja-
skap, brjálaða valdníðinga, vopn
og fjöldamorð í stað þess, sem er
ljós á vegum æskunnar og sýnir
henni traust og verðskuldaða að-
dáun?
Svo má heimilið aldrei gleym-
ast sem vermireitur hins við-
kvæmasta og bezta með mömmu,
pabba, ömmu og afa hverju í
sínu hásæti. Það má aldrei verða
afkimi og tóm í höllum samfé-
lagshátta, hversu hátt sem alls-
nægtarkröfurnar komast.
Hvernig fór um ungviðið í
Spörtu í fornöld, sem svipti
drengina heimili sjö ára og yngri
og framleiddi svo aðeins hrausta
manndrápara?
Er ekki þegar of mikið af slíku
í aldarhætti þjóða nútímans.
Fjölskyldulíf er hinn eðlilegi
þáttur mannlegra heilla og far-
sældar. Jafnvel svo vel gerð
æska, sem hin íslenzka nú, er í
bráðri hættu, ef móðirin vinnur
að mestu utan heimilis, faðirinn
kemur aðeins heim til að rífast
eða farast í þreytu og amma og
afi aðgerðarlaus og einmana á
elliheimili.
Er nokkur furða, þótt drengur,
sem á slíkt heimili verði afbrota-
maður og óknyttaunglingur eða
heimasætan villist í vondan fé-
lagsskap.
Hin gáfaða og að allri gerð
dáðríka, íslenzka æska í næstu
nánd og á hengiflugi óttans í
atomfylltri veröld brjálaðra
valdhafa, þarf og óskar einskis
fremur en aðstoðar, ástúðar og
stranghlýrrar handleiðslu góðra
foreldra, viturra kennara og göf-
ugra stjórnenda og framsýnna,
sem við enn getum fagnað í rík-
um mæli. Þar má aldrei slaka á í
sannleika og kærleika. Þaðan
skal æskunni koma virðing og
traust að verðleikum, en ekki
fordómar og andúð.
Munum að þar gilda fyrst og
fremst nafn og manngildi ein-
staklings, en ekki númer í stöðn-
uðu kerfi eða hóp, sem heitir
skríll á Hallærisplani auðs og
allsnægta, þar sem frelsið glat-
ast í villtum og trylltum dansi á
skapabrún allsleysis og örbirgð-
ar.
Reykjavík, 1. febrúar 1983.
Um vísitölu húsnæðiskostn-
aðar og viðmiðunarleigu
Ályktun stjórnar húseig
endafélags Reykjavíkur
Stjórn Húseigendafélags
Reykjavíkur ítrekar fyrri ályktan-
ir sínar um að svokölluð vísitala
húsnæðiskostnaðar sé allsendis
ónothæf til þess að verðbinda
leigufjárhæðir, enda hefur það nú
komið á daginn. Hún hefur ætíð
hækkað miklu minna en aðrar
vísitölur nema einu sinni á ári, 1.
apríl, en þá tekur hún óeðlilegt
stökk. Vísitalan hefur ekki tekið
tillit til mikillar hækkunar raun-
vaxta og stóraukinnar skatt-
heimtu á leiguhúsnæði. Þeir, sem
leigja út frá sér húsnæði, hafa af
þessum sökum beðið ómælt tjón á
undangengnum árum, enda er
eign húsnæðis til útleigu ákaflega
óviturleg fjárfesting miðað við að-
stæður í dag. Fækkar íbúðum til
leigu dag frá degi.
Stjórn Húseigendafélags
Reykjavíkur hefur reynt að gæta
hagsmuna húseigenda á Reykja-
víkursvæðinu eftir megni á und-
anförnum árum, en því miður orð-
ið lítið ágengt í baráttunni við
ásælni ríkisvaldsins. Varðandi þá
hlutfallslega fáu húseigendur (ca.
10%), sem enn leigja húsnæði,
hefur félagið m.a. óskað eftir við-
ræðum við samtök leigjenda um
sanngjarna leiguviðmiðun, en af
því hefur enn ekki orðið.
Staða leigjenda í Reykjavík er í
mörgum tilvikum slæm vegna
þess hve lítið húsnæði er í boði og
fer hún versnandi. Þó búa mjög
margir leigjendur við afar lága
leigu, sem engan veginn stendur
undir kostnaði húseigenda. Hafa
verðlagsyfirvöld iðulega bannað
eðlilegar hækkanir á leigu á und-
anförnum árum, en stundum leyft
hækkun leigu miðað við vísitölu
húsnæðiskostnaðar, sem aldrei
var ætluð til þess að mæla kostnað
við leiguhúsnæði og er vægast
sagt mjög undarlega samsett.
Hefur grundvelli hennar verið
breytt hvað eftir annað á gerræð-
islegan hátt hin síðari ár.
Leigjendasamtökin hafa skorað
á stjórnvöld að lögbinda skerðingu
á þeirri hækkun húsaleigu, sem
varð nú 1. apríl sl., vegna hækkun-
ar vísitölu húsnæðiskostnaðar.
Stjórn Húseigendafélags Reykja-
víkur vill benda á að miðað við
stöðu á leigumarkaði nú mundi
slíkt aðeins fæla menn enn frekar
frá því að leigja út og getur jafn-
vel orðið sú þúfa, sem veltir hlass-
inu, þannig að leiguhúsnæði á
frjálsum markaði hverfi gjörsam-
lega. Ekki getur það verið í þágu
leigjenda almennt.
Stjórn Húseigendafélags
Reykjavíkur bendir á, að það fjár-
magn, sem eigandi fasteignar hef-
ur bundið í eign sinni má ekki gefa
af sér lakari kjör en bjóðast ann-
ars staðar, svo sem í spariskírtein-
um eða á verðtryggðum banka-
reikningum. Kostnaður við leigu-
húsnæði er:
1. Viðhald, ca. 1% á ári.
2. Afskriftir, ca. 1% á ári.
3. Fasteignagjöld, ca. 0,7% á ári.
4. Eignarskattar, ca. 0,9% á ári.
(Eftirágreiddir.)
Þetta eru um 3,6% af verði fast-
eignar og bætast síðan við um 4%
raunvextir, sem t.d. spariskírteini
gefa af sér. Þessi 7,6% þarf eig-
andi fasteignar að fá til þess að
standa jafnfætis eiganda spari-
skírteinis, eftir að hann er búinn
að greiða ca. 40% tekjuskatt af
leigunni. (Leigan er tekjuskatt-
skyld, en vextir af spariskírtein-
um ekki.) Leigan þyrfti því að vera
12,7% af verði fasteignar, eða ca.
kr. 10.500 á mánuði fyrir milljón
króna eign! (Ca. þriggja herbergja
íbúð.) Hér er þó ekki reiknað með
neinni borgun vegna þeirrar
áhættu, ónæðis og vinnu sem
óhjákvæmilega fylgir útleigu hús-
næðis.
Skorar stjórn Húseigendafélags
Reykjavíkur á fulltrúa leigjenda
að berjast með Húseigendafélag-
inu fyrir því að skattar á húsnæði
og leigutekjur verði felldir niður
og að ríkið hætti að yfirbjóða
vexti með útgáfu spariskírteina,
þannig að leiga geti lækkað og
húseigendur sjái sér aftur hag í
því að leigja húsnæði sitt og eðli-
legt ástand skapist á leigumarkað-
inum.
Stjórn Húseigendafélags
Reykjavíkur bendir á, að þau
vandkvæði, sem steðja að leigusöl-
um, og að framan er getið, eiga við
húseigendur almennt og hvetur
löggjafarvaldið til þess að bæta
úr. Þá vill stjórnin benda á að
leiguhúsnæði í opinberri eign er
ekki þjakað af sköttum eins og
einkahúsnæði og nýtur auk þess
beinna styrkja eða lægri vaxta úr
opinberum sjóðum, sem greiddir
eru af landslýð öllum. Krafa um
auknar leiguíbúðir í opinberri eigu
kallar á stóraukna skattheimtu og
hlýtur því að vera skynsamlegra
að stuðla frekar að því að leigu-
húsnæði í einkaeign haldist.