Morgunblaðið - 08.07.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. JÚLÍ 1983

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 18 kr. eintakið.
Evrópuferð lokið
George Bush, varaforseti Bandaríkjanna, á blaðamannafimdi:
„Meö samvinnu okka
við verndað friðinn...“
— beðið stefnubreytingar Sovétmanna í Genf
— ekki látið undan andlýðræðisöflum í Mið-Ameríku
(Ljó«n. MbL ÖLK.M.)
George Bush, varaforseti
Bandaríkjanna, lauk ferð
sinni til 8 Vestur-Evrópu-
landa þegar hann kvaddi ís-
land í gær. Tilgangur ferðar-
innar var að skýra stefnu
Bandaríkjastjórnar til þeirra
mála sem nú ber hæst á al-
þjóðavettvangi og ræða við
ríkisstjórnir gistilandanna
um tvíhliða samskipti. Eins
og fram kom á blaðamanna-
fundi varaforsetans í Reykja-
vík í gær lagði hann mesta
áherslu á afvopnunarmál og
málefni Mið-Ameríku. Bush
lýsti ánægju með ferðalagið
og taldi það hafa náð tilgangi
sínum. Hann fagnaði sérstak-
lega þeirri miklu einingu sem
er innan Atlantshafsbanda-
lagsins, en hún er forsenda
þess að árangur náist í af-
vopnunarviðræðunum í Genf,
þar sem Bandaríkjamenn
hafa sett sér það mark að all-
ar meðaldrægar kjarnorku-
eldflaugar í Evrópu verði fjar-
lægðar.
Því miður er enn allt í
óvissu um niðurstöðu við-
ræðnanna í Genf. Öll ríki Atl-
antshafsbandalagsins standa
að baki stefnu Bandaríkja-
stjórnar í viðræðunum í Genf,
þeirri stefnu að annað hvort
rífi Sovétmenn SS-20 eld-
flaugarnar eða þeim verði
svarað í sömu mynt. Meta
verður mikilvægi þessa máls
út frá öðru en tölum um fjöida
eldflauga. f raun er framtíð
Atlantshafssamstarfsins í
húfi. Enginn sem fylgist með
þróun alþjóðamála getur efast
um, að Sovétmenn reyna að
nota eldflaugamálið til að
reka fleyg á milli Vestur-
Evrópu og Bandaríkjanna og
ýta undir andstöðu gegn rétt-
kjörnum ríkisstjórnum lýð-
ræðislandanna. Næstu mán-
uðir verða því mjög afdrifa-
ríkir um þróun samskipta
austurs og vesturs.
Á það var bent hér á þess-
um stað á sínum tíma, að
kosningabaráttan í El Salva-
dor hefði verið flutt inn fyrir
veggi alþingishússins við
Austurvöll. f tilefni af komu
varaforsetans var efnt til
mótmælafundar á Lækjar-
torgi þar sem E1 Salvador bar
hæst. George Bush skýrði
stefnu Bandaríkjastjórnar í
málefnum Mið-Ameríku með
afdráttarlausum hætti á
blaðamannafundinum í gær.
Stjórnvöld í Washington
þurfa að verja stefnu sína í
þessum heimshluta bæði
heima fyrir og erlendis. Upp-
lausnin í Mið-Ameríku er
hættuleg fyrir samstöðu lýð-
ræðisríkjanna.
Það á bæði við um eldlauga-
málið og E1 Salvador að um-
ræðurnar einkennast af heit-
um tilfinningum þeirra sem
halda uppi mótmælum. Lýð-
ræðislegir stjórnarhættir
byggjast á því að þessar til-
finningar fái að njóta sín. En
andmælendurnir verða að
færa rök fyrir máli sínu.
Augljóst er að rök afvopnun-
arsinna í eldflaugamálinu
hafa orðið undir á Vestur-
löndum, enda hefur tekist að
koma staðreyndum á fram-
færi við allan þorra almenn-
ings. Öðru máli gegnir um
ástandið í Mið-Ameríku. Þar
vantar mikið á að öll kurl séu
komin til grafar. Enn er oft
snemmt að segja til um
árangur Evrópuferðar George
Bush að þessu leyti.
Hótanir
Sovétmanna
Morgunblaðið birti í gær
árásargrein málgagns
sovéska hersins, Rauðu
stjörnunnar, á Geir Hall-
grímsson, utanríkisráðherra.
Stóð sovéska sendiráðið í
Reykjavík fyrir dreifingu á
þessari grein til íslenskra fjöl-
miðla. Efni greinarinnar er í
sama hótunarstílnum og áður.
Þessi skrif Sovétmanna um
ísland minna ekki á annað en
hótanir nasista í garð íslend-
inga á fjórða áratug aldarinn-
ar. Þá urðu ýmsir til að falla
fyrir þeim hótunum og notuðu
þá röksemd sér til afsökunar,
að annars væri viðskiptum ís-
lands við Þýskaland stofnað í
hættu.
í forystugrein Tímans í gær
er Morgunblaðið sakað um
„æsingaskrif" í garð Sovét-
ríkjanna „um að draga beri úr
viðskiptum við Sovétríkin" og
varar málgagn Framsóknar-
flokksins við slíkum skrifum
„á sama tíma og yfir standa
viðræður um síldarsölu til
Sovétríkjanna".
Morgunblaðið hefur ekki
verið með nein „æsingaskrif"
um viðskiptin við Sovétríkin
en hins vegar bent á að eðli-
legt sé, að gefa olíuinnflutn-
ing til íslands frjálsan og fela
olíufélögunum að semja milli-
liðalaust um hann. Þórarni
Þórarinssyni, ritstjóra Tím-
ans, er bent á að lesa bók dr.
Þórs Whitehead, Ófriður í að-
sigi, og rifja upp til hvers und-
anslátturinn gagnvart nasist-
um leiddi þá, áður en hann
lætur frekar undan hótunum
Sovétmanna — þó svo að ein-
hverjir hagsmunir SÍS kunni
að vera í húfi.
„SÍÐUSTU daga höfum vid notið
einstakrar og alkunnrar gestrisni ís-
lendinga. Þetta hefur verið ánægju-
leg heimsókn. Við höfum kynnst nýj-
um vinum og endurnýjað gömul
kynni. Lönd okkar standa saman f
Atlantshafsbandalaginu, sem er nú
jafnvel öflugra en nokkru sinni fyrr.
Með samvinnu okkar getum við
verndað friðinn og séð til þess að
hugsjónir okkar og frelsi falli kom-
andi kynslóðum í skaut. Vandamál
verða aldrei leyst í eitt skipti fyrir öll
en við höfum þrek til að sigrast á
þeim vanda sem við stöndum nú
frammi fyrir. Viðræður mínar við ís-
lenska ráðamenn voru einstaklega
ánægjulegar og gagnlegar fyrir
okkur. Samskipti fslands og Banda-
ríkjanna sýna hvernig tvær þjóðir
geta ræktað samband sem byggist á
gagnkvæmri virðingu og gagn-
kvæmu trausti," sagði George Bush,
varaforseti Bandaríkjanna, í upphafí
fundar með blaðamönnum sem efnt
var til í Átthagasal Hótel Sögu í
gærmorgun áður en varaforsetinn og
fylgdarlið héldu til Kefíavíkurflug-
vallar.
Blaðamannafundurinn snerist
að mestu um þau mál sem efst eru
á baugi þessa stundina í samskipt-
um austurs og vesturs og Evrópu
og Bandaríkjanna. Varaforsetinn
var þó beðinn að segja álit sitt á
varnarsamstarfi Bandaríkjanna
og íslands og herraðarlegu stöð-
unni á Norður-Atlantshafi. Hann
sagðist ekki vera sérfróður um
hernaðarstöðuna og gæti því ekki
rætt hana í smáa^riðum. Vísaði
varaforsetinn til þess að hann ætti
eftir að fara til Keflavíkurflug-
vallar og kynnast starfsemi varn-
arliðsins þar. „Varnarsamstarfið
er mjög mikilvægt fyrir bæði
löndin og Atlantshafsbandalagið
og samvinnan er góð á öllum svið-
um. Við virðum ýmis skýr viðhorf
fslendinga en þeir eru sömu skoð-
unar og við um mikilvægi Atl-
antshafsbandalagsins til að
tryggja frið.“ Undir lok fundarins
var vikið að því að eftir viðræður
varaforsetans við Steingrím Her-
mannsson, forsætisráðherra, og
mönnum í Atthagasal Hótel Sögu.
Geir Hallgrímsson, utanríkisráð-
herra, hefði komið fram að Banda-
ríkjamenn hefðu „skilning" á
þeirri afstöðu fslendinga að leyfa
ekki kjarnorkuvopn í landi sfnu.
Var George Bush spurður um það,
hvað fælist í orðinu „skilningur" í
þessu samhengi. Varaforsetinn
sagðist ekki geta skilgreint það
með neinum sérstökum hætti,
Bandaríkjastjórn virti afstöðu ís-
lensku ríkisstjórnarinnar og bætti
við að um væri að ræða „total und-
erstanding" — „fullkominn skiln-
ing“ á afstöðu fslendinga — það er
opinber stefna Bandaríkjastjórn-
ar að játa hvorki né neita tilvist
kjarnorkuvopna á tilteknum stöð-
um.
Evrópueidflaugarnar
Varaforsetinn gerði grein fyrir
áliti sínu í lok þessarar ferðar til
Evrópu, þar sem hann heimsótti
Bretland, Vestur-Þýskaland, Nor-
eg, Svíþjóð. Finnland, Danmörku,
írland og ísland. Allt væru þetta
vinveitt ríki Bandarikjunum, sum
hlutlaus og önnur í Atlantshafs-
bandalaginu. Alls staðar hefði
gefist færi á að ræða um Evrópu-
eldflaugarnar og stöðuna í viðræð-
unum í Genf um niðurskurð með-
aldrægra kjarnorkueldflauga í
Evrópu — INF-viðræðunum. En
fyrir lægi að hafist yrði handa um
að koma fyrir bandarískum
Pershing II og stýriflaugum í
Vestur-Evrópu fyrir árslok, ef
ekki hefðu tekist samningar í
Genf um að Sovétmenn fjárlægðu
SS-20 eldflaugar sínar sem ógna
Vestur-Evrópuríkjum. Það yrði
ekki þolað að 1100 sovéskum
kjarnaoddum í yfir 350 SS-20
eldflaugum væri beint gegn lýð-
ræðisríkjunum andstöðulaust.
George Bush sagðist þeirrar
skoðunar að ástandið innan Atl-
antshafsbandalagsins væri gott og
samstaðan öflugri en áður. Ferða-
lag sitt hefði vonandi stuðlað að
því að bæði bandamenn og aðrir
áttuðu sig betur á afstöðu Banda-
ríkjastjórnar til Evrópueldflaug-
anna og þeirri staðreynd, að fyrir
forseta Bandaríkjanna vakir að
vopnum verði fækkað og ný teg-
und kjarnorkueldflauga alfarið
bönnuð. Bandaríkjamenn væru þó
tilbúnir að sýna sveigjanleika og