Morgunblaðið - 24.07.1983, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚLÍ 1983
Fyrir rúmlega 20 árum:
Með David Ben-Guríon
á íslandi
Gftir Fritz Naschitz, aðalræðismann íslands í ísrael
Sjötta og sídasta bindi endurminninga sinna frá
heimsstyrjöldinni síðari nefnir Winston Churchill
„Triumph and Tragedy“. „Sigurhrós“ sem er lykil-
orð að sigrinum yfir djöfulæði mannlegra fólsku-
verka, og „harmleik“ sem tregasöng yfír þeim
milljónum manna, sem urðu heimsyfírráðabrjálæð-
inu að bráð. Og „tragedy“ einnig af því að þrátt
fyrir yfírburðasigur bandamanna skyldi þó ekki
takast að færa hinni hrjáðu og óttasiegnu heims-
byggð frið.
I eftirmála þessa 5000 blaðsíðna doðrants getur
að líta eftirfarandi játningu: „Ég ætti ekki skilið
mér auðsýnt traust og veglyndi, ef éjg léti undir
höfuð leggjast að hrópa til ykkar: „Afram, mark-
visst, þar til verkinu er að fullu iokið, og það
stendur eftir fullmótað og meitlað!““
Stofnandi Ísraelsríkis
ísrael átti einnig sinn „Church-
ill“ með hugsjónir, sem voru mjög
í sama anda og hugmyndir hins
víðsýna brezka stjórnmálafor-
ingja um skipan mála í framtíð-
inni: Þessi maður var David Ben-
Gurion. Honum tókst með óhagg-
anlegri vissu um brennandi köllun
sína að bera lífshugsjónina fram
til sigurs: Stofnun og stjórn ríkis
ísraels — en þann frið, sem allir
þráðu, megnaði ekki heldur hann
að tryggja.
Ben-Gurion var það fullljóst, að
ríkisvaldið rekur pólitík og mark-
ar stefnuna, en þjóðin — sem
byrðin er lögð á og verður að
standast þolraunir — hún lifir og
hrærist í heimi tilfinninganna.
Auk þess sem hann hafði til að
bera strangagað sjálfsmat, bjó
hann einnig yfir nær óbrigðulu
minni á einstök smáatriði, sem
gerði honum kleift að greina
vandamálin fljótt og taka ákvarð-
anir. Það vildi svo vel til, að ég átti
þess kost að sannreyna, hve glögg-
an skiling á raunveruleikanum
Ben-Gurion hafði í reynd til að
bera.
Það var í hans verkahring sem
forsætisráðherra að sannfæra
umheiminn um vilja hins forn-
unga ríkis til friðsamlegrar upp-
byggingar og auk þess að vinna til
fylgis samherja, sem hefðu til að
bera skiling á þörf ísraela fyrir
öryggi, en megnuðu — með því þó
að halda í hvívetna í heiðri ráð-
stafanir til þjóðréttarlegrar
verndar minnihlutans í landinu —
gegnum samskipti á hinu andlega
og efnahagslega sviði að leggja
fram drjúgan skerf, viðkomandi
ríkjum til gagnkvæmra hagsbóta.
Undirbúningur hinnar
opinberu heimsóknar
Það var í alla staði eðlilegt, að
með þeim efstu á heimsóknarlista
Ben-Gurions væru Norðurlöndin
fimm, byggð framfarasinnuðum
frjálslyndum þjóðum, sem vísað
höfðu hugmyndafræði alræðisins
algjörlega á bug.
Þegar mér hafði verið skýrt frá
þessari fyrirætlun setti ég mig í
samband við íslenzk stjórnvöld til
að reifa þetta mál. Innan viku
barst mér svo aftur orðsending frá
utanríkisráðherra íslands með
fyrirmælum um að bjóða David
Ben-Gurion í heimsókn til hins
sögufræga eylands með elzta þing-
ræðislega lýðræði veraldar. Eins
og mér bar, hafði ég þegar í stað
samband við ritara forsætisráð-
herra, hr. Itzhak Navon — núver-
andi forseta ísraels — og það varð
að samkomulagi milli okkar, að ég
kæmi til viðtals við forsætisráð-
herra hinn 14. ágúst 1962.
Hinar fjörlegu og einkar alúð-
legu viðræður okkar, sem stóðu
reyndar mun lengur en ráð hafði
verið fyrir gert, snerust aðallega
um sögulegar hefðir þess þjóð-
lands, sem gista átti, núverandi
stefnu þess í alþjóðamálum, um
áætlanir landsins á sviði fram-
þróunar, svo og um menningarleg-
ar og félagslegar framfarir, sem
orðið hefðu í landinu að undan-
förnu.
— Ben-Gurion var kunnugt
um sérstöðu íslenzkrar tungu
meðal germanskra mála af við-
ræðum sínum við þáverandi
menntamálaráðherra Islands,
Gylfa Þ. Gíslason prófessor,
sem komið hafði í opinbera
heimsókn til ísraels árið 1956.
Við það tækifæri mælti hinn
ísraelski gestgjafi þessi fleygu
orð: „ísrael er land Bókarinnar
og ísland er land bókanna" —
og hafði þá hina bókhneigðu
þjóð af víkingakyni í huga, sem
árlega gefur út flestar bækur
miðað við höfðatölu. —
Eftir viðræður okkar séndi ég
David Ben-Gurion allmörg fræði-
rit, sem hentuðu einkar vel til þess
að veita öllu nánari vitneskju um
ýmsar hliðar á rúmlega ellefu
hundruð ára sögu þessa nyrzta
ríkis Evrópu.
Koman til íslands
Þegar David Ben-Gurion kom i
hina opinberu heimsókn sína til
Norðurlanda, var eiginkona hans,
Paula, dóttir þeirra, Raanana, og
ritari forsætisráðherra, Itzhak
Navon, f fylgdarliði hans, en auk
þess einnig Ben-David, hermála-
fulltrúi (en hann varð síðar sendi-
herra fsraels i Eþíópíu og fórst
þar í flugslysi), Arie Aroch, sendi-
herra, allmargir háttsettir emb-
ættismenn ísraelska utanríkis-
ráðuneytisins, öryggisverðir úr
ísraelsku leyniþjónustunni, svo og
fulltrúar úr blöðum og útvarpi.
David Ben-Gurion
Fyrsti viðkomustaðurinn á
hinni tveggja vikna för hans um
Norðurlönd var Stokkhólmur, því
næst kom röðin að Noregi, Finn-
landi og Danmörku, en þaðan
flugu svo ísraelsku gestirnir til ís-
lands.
Á miðnætti hinn 12. september
1962 lenti svo flugvél þeirra í aus-
andi rigningu á Reykjavíkurflug-
velli, sem var fagurlega skreyttur
í tilefni heimsóknarinnar. Gest-
irnir voru kynntir íslenzkum
frammámönnum undir heilu þaki
af regnhlífum. Ég hafði komið til
landsins viku áður ásamt konu
minni til þess að fylgjast með öll-
um undirbúningi heimsóknarinn-
ar og til að útskýra allar aðstæður
fyrir gestunum.
Hinni nákvæmlega skipulögðu
dagskrá heimsóknarinnar var
fylgt út i æsar, og fannst ísraelsku
gestunum greinilega mikið til um,
hve vel tókst til um framkvæmd
allra atriða dagskrárinnar.
Á Þingvöllum
Hápunktur hinnar prótokollískt
þéttskipuðu stundaskrár heim-
sóknarinnar var skoðunarferð,
sem farin var til sléttra valla, um-
girtum klettum, uppi í fjöllunum
um 50 km frá höfuðborginni. Á
þessum stað lýstu íslendingar yfir
stofnun sjálfstæðis íslenzks ríkis
árið 930. Fyrsta þjóðþing veraldar,
kallað alþingi, kom hér saman ár-
lega, allt þar til þjóðin glataði
sjálfstæði sínu árið 1262. (Lýð-
veldið ísland var svo ekki stofnað
aftur fyrr en 1944.)
Fundarstaður þessa löggefandi
þjóðþings, sem stofnað hafði verið
fyrir meira en þúsund árum, var
auðkenndur með eirskildi, og
sjálfur staðurinn hreif mjög hinn
einlæga forvígismann ísraelska
þjóðþingsins, Ben-Gurion. Yfir
hinu töfrandi landslagi með sínum
háu, þverhníptu basaltveggjum,
sem myndast höfðu við eldgos
fyrir 8000 árum, hvílir friðsæld og
kyrrð, „og það getur ekki verið
nein tilviljun sem réð því“, sagði
ísraelski þjóðarleiðtoginn, „að
fyrr á öldum skyldu hin örlagarík-
ustu málefni þjóðarinnar, sprottin
upp af ölduróti þeirra stormasömu
tíma, vera leidd til lykta einmitt á
þessum stað“.
Þetta snjalla orðfæri Ben-Gur-
ions minnti helzt á orðsnilld
Churchills, enda var „sá gamli" —
eins og Ben-Gurion oft var nefnd-
ur — þrautþjálfaður og skólaður í
umræðum á ísraelska þinginu.
Fyrir þessi orð hans þökkuðu
gestgjafarnir með dynjandi lófa-
taki. Þessu næst fékk ísraelski
þjóðarleiðtoginn íslenzka forsæt-
isráðherrann, Ólaf Thors, til að
útskýra nánar fyrir sér þingsköp,
valdsvið og löggefandi hlutverk al-
þingis til forna.
Það má skjóta því hér inn í, að
ég hafði að beiðni ólafs Thors
skýrt fyrir honum stöðu mála í
ísrael og einnig afhent honum ým-
is fræðirit um land mitt og þjóð