Morgunblaðið - 24.11.1983, Blaðsíða 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1983
Þjódbúningurinn
— hluti af íslenskri menningarsögu
— eftir Ragnheiði
Brynjólfsdóttur
í Morgunblaðinu 20. júlí var
grein í Velvakanda skrifuð af
Dóru Jónsdóttur, gullsmið, sem
hún nefnir „Væri ekki æskilegt að
kenna eitthvað um íslenska þjóð-
búninga sem menningararf".
Þetta eru orð sannarlega í tíma
töluð, því vanþekking er á svo háu
stigi að margir gera ekki grein-
arraun á, hvað eru peysuföt eða
upphlutur, samfella eða kyrtill.
Stúlkur hafa komið til mín með
glóandi fallegt víravirki og beðið
mig að sauma peysuföt fyrir sig.
Sumir halda að það sé afar dýrt að
koma sér upp peysufötum af því
að beltið sé svo ógnar dýrt, og það
er oft erfitt að koma því inn í koll-
inn á þeim að það eigi alls ekki að
hafa belti við peysuföt. Beltið til-
heyrir upphlutnum en alls ekki
peysufötum. Þannig er hægt að
koma sér upp ódýrum sparibún-
ingi þar sem ekkert víravirki þarf
að nota nema brjóstnál, fallegan
hnapp eða svuntupör og skatt-
húfuhólk. Peysuföt þykja fínni en
upphluturinn með öllu víravirkinu
en víravirkið kostar frá 12 þúsund
kr. og allt uppí 25 þús kr., og er þó
ekki talið með stokkabelti heldur
doppur og krækjur.
Það er ekki sama hvar hlutirnir
eru keyptir því verð er afar mis-
munandi. Til dæmis er hægt að fá
ofið efni í svuntu í einni verslun
sem kostar 1.825 kr., í annarri
kostar samskonar efni um 600 kr.
„Við verðum að viðhalda
þjóðbúningnum okkar í
því formi sem hann er nú.
Þjóðinni er gert skylt að
klæðast honum, hafa
hann í heiðri og kynna
sögu hans, því þekkingin
má ekki glatast.“
og í þriðju versluninni er hægt að
fá mjög fallegt röndótt efni og ein-
litt hvítt með bekk að neðan á 200
kr. í svuntuna.
Konur þurfa að kynna sér hvar
hagstæðast er að versla. Fyrir
nokkrum árum höfðum við 4 eða 5
verslanir sem höfðu efni og allt til
búningsgerðar. Þá var enginn
vandi að velja fallegar vörur og fá
góð ráð og ráðleggingar. Á fyrri
árum var verslunin Baldursbrá
oftast nefnd af því þar fékk maður
alltaf góða vöru, góð ráð og leið-
beiningar. Nú er þessi verslun oft
lokuð tímunum saman og konur
halda að ekki sé í annað hús að
venda.
Kom þessi lokun sér sérstaklega
illa í sumar sem leið, því þá komu
blessaðar íslensku stúlkurnar frá
Noregi, Svíþjóð og Ameríku sér-
staklega til að fá saumaðan þjóð-
búning, annað hvort upphlut,
peysuföt eða kirtil. í sumar var
það Dömu- og herrabúðin sem
bjargaði hlutunum og útvegaði
allt sem með þurfti. Það má líka
víða finna góð efni, sérstalega hef
ég rekist á þau sums staðar úti á
landi. Það liggur í augum uppi að
við þurfum að hafa fleiri en eina
eða tvær verslanir, sem versla
með efni í íslenska þjóðbúninga.
Við verðum að viðhalda þjóðbún-
ingnum okkar í því formi sem
hann er nú. Þjóðinni er gert skylt
að klæðast honum, hafa hann í
heiðri og kynna sögu hans, því
þekkingin má ekki glatast.
Sigurður málari málaði þessa
búninga af svo mikilli smekkvísi á
sínum tíma, höfuðbúning og rósa-
mynstur í kyrtla og samfellur, að
því má ekki breyta. Vonandi við-
halda komandi kynslóðir honum,
meta hann og virða í því formi
sem hann er nú. Ég get ekki að því
gert að ég held meira uppá kyrtil-
inn en samfelluna, einfaldlega af
því að kyrtillinn er ódýrari og létt-
ari en samfellan. Ég hef oft reynt
að brýna það fyrir ungum stúlk-
um, hvað það er auðvelt fyrir þær
að sauma sjálfar út í kyrtilinn,
þar sem þær hafa ylinn heima hjá
sér, björt og góð ljós. Þær þurfa
ekki að hafa það eins og heima-
sæturnar um og fyrir aldamótin,
sem bróderuðu í samfelluna sína
eða kyrtil sitjandi úti í fjósi svo
þær hefðu ylinn af kúnum og við
Kvenfélag Grindavíkur 60 ára:
______efla samúð milli kvenna,
leggja einstaklingum
lið, og stuðla að kirkjulífi______
Spjallað við Jóhönnu Sigurðardóttur,
í FYRSTU fundargerð Kvenfélags Grindavíkur þann 24. nóvember 1923
segir að til fundarins hafi boðað „húsfrú Guðrún Þorvarðardóttir í
barnaskóla hreppsins". Eftir að taldir hafa verið upp stofnfélagar sem
voru 23 segir: „stjórninni var falið að leggja fyrir næsta fund frumvarp
til laga fyrir fjelagið. Kaus hún húsfrú Katrínu Gísladóttur á Hrauni sjer
til aðstoðar. Guðrún Þorvarðardóttir kvað æskilegt að fundarkonur
gæfu eina krónu hver, til þess að mynda orlítinn stofnsjóð fyrir fjelagið.
Var því mjög vel tekið og greiddu fundarkonur flestar þegar á fundinum
eina og sumar tvær krónur. í fundarlok var sungið „Son guðs ertu með
sanni.“
Tilgangur félagsins var skil-
greindur svo að hann ætti að efla
samúð meðal kvenna, leggja ein-
staklingum lið og stuðla að kirkju-
lífi. Fyrstu skemmti- og ágóða-
fundirnir voru haldnir í vöru-
skemmum Einars G. Einarssonar
í Garðhúsum. Kvenfélagið stóð
fyrir jólatrésskemmtun fyrir
börnin og árið eftir héldu konurn-
ar fyrstu útisamkomu sína á
kvenréttindadaginn 19. júní og
urðu Baðsvellir fyrir valinu.
Fyrsti sjóðurinn sem var stofnað-
ur á vegum félagsins var kirkju-
sjóður. Átti að nota fé úr honum
til að girða kringum kirkjuna, en
sæmileg girðing kostaði þá eitt
þúsund krónur, sem var mikið fé.
Var því ákveðið að kaupa frekar
ofn til upphitunar kirkjunnar.
Fyrsti formaður kvenfélagsins
var Guðrún Þorvarðardóttir sem
var hinn mesti skörungur á sínum
tíma og henni var sérstaklega
hugleikið að hlú að kirkju staðar-
ins.
Núverandi formaður er Jóhanna
Sigurðardóttir. Hún sagði að enda
þótt starfsemin hefði að sjálf-
sögðu orðið að fylgja tíma og tíð-
aranda væri í raun byggt á sömu
grundvallaratriðum, þ.e. að hlú að
kirkjulífi, menningar- og mannúð-
armálum.
Því hefur starfið beinzt mjög að
fjáröflun og kvenfélagið hefur lagt
lið ýmsum málum í samræmi við
upphaflegan tilgang þess. Jó-
hanna sagði, að nú þegar mynd-
arleg kirkja hefði risið af grunni í
Grindavík, hefði Kvenfélagið snú-
ið sér að því að styrkja byggingu
dvalarheimilis aldraðra í plássinu
og væri raunar ekki eitt um það,
hin ýmsu félagasamtök á staðnum
væru með það á stefnuskrá sinni.
— Eg flutti til Grindavíkur
fyrir tuttugu árum, segir hún —
og gekk þá strax í Kvenfélagið. Því
er ekki að neita að félagsandi hef-
ur breytzt. Áður var konum það
kappsmál að mæta á fundi og allt
sem gert var á vegum félagsins.
Nú er það meiriháttar átak að fá
fólk til að koma. En á þessum tíma
hafa einnig sprottið upp önnur fé-
lög og því hafa kraftarnir kannski
formann
Jóhanna Sigurðardóttir, form. Kven-
félags Grindavíkur.
dreifzt meira en æskilegt hefði
verið. Nú er Iíka eins og’enginn
hafi tíma til neins. Við höfum velt
því fyrir okkur hvort þessi minnk-
andi áhugi hefði eitthvað með það
að gera, að kvenfélagið hefði ekki
fylgt tímanum. Við höfum fitjað
upp á ýmsu, en það er eins og það
dugi ekki alveg til. Eg veit að vísu,
að við erum ekki einar á báti, hvað
þetta snertir, maður heyrir þessar
raddir úr öllum áttum.
Frá því í september og fram í
maí hefur kvenfélagið fundi eða
opið hús annan mánudag I hverj-
um mánuði. Byrjað er með fundi
Á fyrri ánim fóru félagskonur oft í ferðalög og hér er gömul mynd úr ferð til
Víkur, tekin f garðinum í Múlakoti.
og síðan tekur kaffinefndin við,
skemmtiatriði ýmiss konar eru á
boðstólum, stundum fyrirlestrar
eða við höfum haldið námskeið og
fleira. Og víst er áhugi að vissu
marki, en það er auðvitað ekki nóg
að hafa áhuga, ef hann birtist ekki
í verki og á því er nokkur mis-
brestur, segir Jóhanna.
Eins og áður hefur komið fram
voru 23 stofnfélagar Kvenfélags-
ins. Nú eru félagar um tvö hundr-
uð. Félagið hefur ágæta aðstöðu
fyrir fundi og er 8 prósent eignar-
aðili að samkomuhúsinu Festi.
Jóhanna bendir á ýmsa fasta
þætti í starfsemi Kvenfélagsins,
svo sem að það selur jafnan kaffi
og meðlæti á sjómannadaginn, það
stóð fyrir að koma á fót gæzluvelli
í plássinu og það heldur sínar
árshátíðir. Félagið hefur lagt fé í
minnisvarða um drukknaða og það
hefur lagt lið málefnum þroska-
heftra, svo að nokkuð sé nefnt. Jó-
hanna segir að hvað sem öllu tali
líði um „sérkynjafélög" telji hún
að starfsemi Kvenfélaga eigi enn
fullan rétt á sér. Margt væri
skemmra á veg komið í Grindavík
sem annars staðar ef ekki hefði
komið til starfsemi þessara félaga