Morgunblaðið - 06.12.1983, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1983
79
Stórleikarar villast
inní berbossamynd
Kvíkmyndír
Ólafur M. Jóhannesson
Nafn á frummáli: Fanny Hill.
Tónlist: Paul Hoffert.
Leikstjóri: Gerry O’Hara.
Sýnd í Austurbæjarbíói.
Nú þegar skammdegið lokar
sýn manna til ljóssins veit ég
fátt betra en skjótast á bíó að
sjá létta og hressilega mynd, þar
sem sólin skín og brýtur niður
múr myrkursins. Þessvegna skil
ég ekki það smekkleysi að bjóða
borgarbúum uppá kvikmynda-
viku gegn kjamavopnum, þar
sem endalok mannkynsins eru
útmáluð svo gráum litum, sem
mögulegt er. Eg freistast til að
álíta að slík ragnarök beri frem-
ur að leiða fram á hvíta tjaldið
þegar fer að vora og sáiartetrið
þolir að standa andspænis vánni
miklu sem kannski dynur yfir og
kannski ekki. Getur annars
nokkur svarað þeirri spurningu,
fremur en hvort sálin lifi af lík-
amsdauðann? Persónulega álít
ég hollara fyrir menn að velta
fyrir sér spursmálum sem verð-
ur svarað en hinum sem aðeins
valda höfuðverk og þunglyndi.
Samt var það nú er ég skoðaði
nýjustu mynd Austurbæjarbíós,
myndina um Fanny Hill, að þá
leitaði á huga minn spurning
sem ég hef enn ekki fengið svar
við og býst ekki við að verði
nokkurntíma svarað. Sum sé
hvernig í ósköpunum standi á
því að afburðaleikarar á borð við
Shelley Winters og Oliver Reed
leggi nafn sitt við slíka mynd-
gerð.
Hlutur þessa afburðafólks er
að vísu ósköp smár, nema helst í
auglýsingu bíósins, en Winter
leikur hér hressa hórumömmu
sem birtist andartak undir lok
myndarinnar, en Oliver Reed
kemur fram í þrem stuttum at-
riðum sem lögfræðingurinn
Widdlescombe. Annars er mynd-
in ósköp venjuleg þriðja flokks
berbossamynd þar sem sætar
stelpur og strákar líkja eftir
samförum, slíkum sem sjá má í
nærmynd í alvöru pornómynd-
um, og er ekkert við slíku að
segja svona í svartasta skamm-
deginu. Hitt er öllu verra þegar
slíkar berbossamyndir eru aug-
lýstar á fölskum forsendum, því
haldið á loft að þar leiki stórleik-
arar nánast aðalhlutverk. Hvað
var annars blessað fólkið að
leggja nafn sitt við slíka fram-
leiðslu? Það hlýtur að vita að
enn eru áhrif Viktoríu drottn-
ingar slík á Vesturlöndum að
leikarar sem koma fram í ber-
bossamynd eru umsvifalaust
sviptir geislabaugnum sem límd-
ist á stórlistamenn í kjölfar
endurreisnarinnar.
Hitt er svo aftur annað mál að
Oliver Reed tekst hér einkar vel
upp í hlutverki Widdlescombe og
næsta ævintýralegt hversu vel
hann nær að breyta rödd sinni í
samræmi við persónutúlkunina.
Annars held ég að menn stormi
ekki á mynd sem þessa til að
hlusta á Oliver Reed umsnúa
raddböndunum, heldur miklu
fremur til að sjá sæta stelpu-
bossa. Ég fagna því að kvik-
myndaeftirlitið hefir hætt
ofsókn á hendur saklausum
berbossamyndum á borð við
Fanny Hill, en snúið sér þess i
stað að kvikmyndum þar sem
einkum er fengist við skoðun
kynfæra, slíka sem aðeins ætti
að stunda á læknastofum. Frels-
ið til ills er verra en frelsisskerð-
ing og hvað er ömurlegra en
frelsi sem er notað til að svívirða
helgustu dóma manneskjunnar.
I klámmyndum er hæðst að því
er einkum gefur lífinu tilgang og
viðheldur stofninum. Þar er
manneskjunum beitt sem til-
finningalausum vélum sem hafa
það eitt að markmiði að skrölta
hver á annarri. í berbossamynd-
um er kynlífið hins vegar gert að
leik þar sem aðeins er líkt eftir
raunveruleikanum svipað og í
kábojmyndum þar sem menn
falla í plati. Ég álít slíkar mynd-
ir með leikjum fullorðinna létta
okkur skammdegið en að hinar
sem fjalla um endalok lífsins
dragi okkur enn dýpra inní
svartnættið. Það er annars
merkilegt til þess að hugsa,
hvers þeir, sem ráða fjöregginu
mikla, eru megnugir á andlega
sviðinu. Þeir virðast nánast að
vild geta ráðið því birtumagni
sem streymir inní sálartetur ein-
staklinganna. Er ekki kominn
tími til fyrir frjálsborið fólk að
skoða hversu litlu það ræður um
eigin hugsun og tilfinningar á
þessum válegu tímum?
Zorro & Zorrow
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Bíóhöllin: Zorro og hýra sverðið
(„Zorrow, the Gay Blade“)
Leikstjóri: Peter Medak. Fram-
leiðandi og handritshöfundur:
George Hamilton. Kvikmynda-
taka: John A. Alonzo. Tónlist: Max
Steiner. Aðalhlutverk: George
Hamilton, Lauren Hutton, Ron
Leibman, Brenda Vaccari, Dono-
van Scott. James Botth. Banda-
rísk, gerð 1981 af Melvin Simon
Prods. / 20th Century-Fox. Sýn-
ingartími 93 mín.
Illa er nú komið fyrir þeim
kunna garpi, Zorro, sem áður
hrelldi aurasjúka landeigendur í
Kaliforníu vestur og var leigu-
liðum huggun í harmi. Var þetta
lýðum ljóst af mergð kvikmynda
með ekki ómerkari hjartaknús-
urum fyrri ára en þeim Douglas
Fairbanks sr. og Tyrone Power, í
hinu sögulega hlutverki. En nú, í
takt við tíðarandann, er súkku-
laðidrengurinn George Hamil-
ton búinn að gera homma (að
hálfu leyti) úr þessum Hróa
hetti kalifornískra smábænda.
Allt er í heiminum hverfult!
Zorro og hýra sverðið, þessi
oft bráðfyndna skopstæling á
hinni þekktu hetjuímynd hvíta
tjaldsins fjallar semsé um tvo
„Zorróa". Tviburabræðurna Don
Diegovega sem tekið hafa upp
merki garpsins. Sá „eðlilegi" fær
bróður sinn, sem forframast hef-
ur í sjóher hans hátignar og
kallar sig nú Bunny Wiggle-
worth, í lið með sér í baráttunni
gegn landeigandanum illa.
George Hamilton sem hinn hýri
Zorro.
Þessi uppsetning virkar með
miklum ágætum á áhorfendur
lengst af og eru uppákomurnar
oft bráðsmellnar. Sama má
segja um orðaleiki, látæði þjóns-
ins mállausa og hina spánsk-
bornu ensku sem aðalleikurun-
um er lögð í munn. Hamilton
hefur nú sannað og sýnt að hann
er ekki bara frítt fés, heldur og
með tveimur síðustu myndum
sínum, að hann er einnig dágóð-
ur gamanleikari og handritshöf-
undur með prýðilegt skopskyn,
einkum næmt auga fyrir farsan-
um í hersdagsleikanum.
Zorro..., er ekki mynd sem
ætlað hefur verið að setja mark-
ið hátt, en það hefur tekist sem
fyrir höfundum hefur vakað —
að skemmta áhorfendum ágæt-
lega í hálfan annan tíma.
Leikendur sýna velflestir
ágætan farsaleik, enginn þó
betri en Ron Leibman (sem stóð
sig svo ágætlega hérna um árið í
Slaughterhouse Five), sem hefur
auðsjáanlega bráðgaman af að
taka þátt í allri vitleysunni.
Lítilfjörleg, en
samt sú besta
Finnbogi Marinósson
Shakatak.
Out of this World.
Ploydor / Fálkinn.
Eftir því sem helst er hermt
þá er hljómsveitin Shakatak
einn helsti keppinautur Mezzo-
forte erlendis. Ekki nóg með það,
heldur hefur Mezzo verið sökuð
um að stæla fyrrnefnda sveit, og
ekki þótt takast vel upp. Hvað
um það. Báðar spila þær „jass-
fusion“ og gera það vel.
Nýlega fékk ég nýjustu breið-
skífu Shakatak og heitir hún Out
of this World". Eg hafði aldrei
heyrt frá þessum flokki fyrr og
veit nú að ég var ekki að missa
af miklu.
Fyrsta lag plötunnar mun
hafa náð einhverjum vinsældum
„Dark is the Night". Þýtt' lag, en
mikið leiðist mér sögnurinn.
Næsta lag „Don’t Say that
again" sannfærði mig endanlega
um að hljómsveitin lætur mun
betur í eyrum án söngs. Annars
er þetta lag ótrúlega líkt tónlist
Mezzo og mér er spurn: Hver ap-
ar eftir hverjum? En hvert lagið
rekur annað án þess að ástæða
sé til að standa upp og veina.
Samkvæmt bestu heimildum
mun „Out of this World" vera
besta plata Shakatak til þessa.
Platan er vel unnin, góður
hljóðfæraleikur og augljóst að
drengirnir kunna sitt fag. En séu
þeir bornir saman við Mezzo-
forte þá verða þeir heldur kot-
ungslegir. Það er þó líf og fjör
hjá Mezzo, nokkuð sem ekki
finnst hjá Shakatak þó vel sé
gáð.
FC/AM.
Dýrheimar
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Svona eru dýrin
mál og myndir eftir
Joe Kaufman
íslensk þýðing
Örnólfur Thorlacius
Setberg Reykjavík 1983
Þetta er fjórða bókin í Svona er
... bókaflokki Setbergs. Allt eru
þetta fræðslubækur þar sem
myndir skipa sessinn en textar
fylgja hverri mynd.
Fyrsta bókin heitir Svona erum
við.
Með hverri bók fylgja formáls-
orð til foreldra, þar er þeim kynnt
efnið og rætt lítilsháttar um það.
Svona eru dýrin byrjar á kafla
um steinaldarmenn. Sagt er lítil-
lega frá lifnaðarháttum þeirra og
viðhorfi þeirra til óþektra dýra,
sem varð oft ærið skrýtið sökum
þekkingarleysis.
Síðan er bókin byggð á þeirri
þekkingu sem vísindamenn nútím-
ans hafa aflað með því að rann-
saka láð og lög og hvers kyns dýr
og lifnaðarhætti þeirra um heim
allan. Bók þessi er ætluð sex til
tólf ára börnum að því er segir í
formálsorðum. Þess er líka getið
að hún höfði til dýravina á öllum
aldri. Ég held að það sé rétt að
fólk á öllum aldri hafi gaman af
svona fræðslubókum, ef þær eru á
aðgengilegu og góðu máli.
Og fyrir þá kosti finnst mér
ástæða til að vekja athygli á
Svona eru dýrin sem handbók
fyrir börn í skóla og utan.
í seinasta kafla hennar, Fram-
tíðin, er vikið að þeirri ógn sem
vofir yfir sumum dýrastofnum, að
þeir séu dæmdir til útrýmingar af
öðrum ástæðum en í fornöld. „Nær
öllum þeim dýrum sem nú eru í
hættu er ógnað af veldi mann-
anna.“
En er ekki dýrategundin Homo
Sapiens líka í hættu tortímingar?
Frágangur bókarinnar er góður.
Höfóar til
.fólksíöllum
starfsgreinum!
JXturjjtmliIníi ifo
Að vera padda
Bókmenntir
Sveinbjörn I. Baldvinsson
Franz Kafka:
HAMSKIPTIN, saga.
Þýð.: Hannes Pétursson.
111 bls. Iðunn.
Ævi Franz Kafka var einmana-
leg og stutt, svo sem títt er um
mikil skáld. Hann lést meira að
segja úr tæringu á heilsuhæli
nærri Vínarborg aðeins rúmlega
fertugur að aldri. Dæmigerð leið-
arlok snillings. Hann reit margar
smásögur og einar þrjár skáldsög-
ur, en margt af þessum verkum
kom ekki fyrir almennings sjónir
fyrr en að höfundinum látnum.
Sjálfur hafði hann beðið um að
óbirt handrit sín yrðu brennd að
sér látnum. Skáldbróðir hans,
Max Brod, sem var frá Prag eins
og Kafka, treysti sér ekki til að
verða við þeirri ósk vinar síns.
Ekki er ósennilegt að Kafka væri
flestum gleymdur, hefi Brod ekki
svikist um að láta þessi blöð á eld-
inn.
„Hamskiptin" er ein þeirra
sagna sem komu út á meðan
Kafka var á lífi. Hann skrifaði
söguna árið 1912 og hún var prent-
uð þremur árum síðar. Þetta er
stutt skáldsga, eða löng smásaga,
eftir því við hvað er miðað. Ég
hallast að hinu síðara. Sagan fjall-
ar um heldur ómerkilegan mann
sem er leiksoppur óskaplegra ör-
laga og kemst í ákaflega hryllilega
aðstöðu án þess að fá nokkuð að
gert, en reynir þó í lengstu lög að
aðlagast þessum nýju aðstæðum.
Upphafssetning sögunnar er
dæmigerð fyrir stíl Kafka. Hún er
ósköp blátt áfram, en innihaldið
er ekki beint hversdagslegt:
„Einn morgunn þegar Gregor
Samsa vaknaði heima í rúmi sínu
eftir órólegar draumfarir, hafði hann
breytzt í risavaxna bjöllu."
I sögunni er því síðan lýst
hvernig Gregor Samsa bregst við
hinum nýja líkamsvexti sínum og
reynir að takast á við vandann af
hinni marglofuðu mannlegu skyn-
semi. En líkt og í öðrum sögum
Kafka verður smám saman ljóst,
að þessi ágæta skynsemi sem
dýrategundin maður er kennd við
á fræðimáli, má sín harla lítils
gegn duttlungum tilverunnar.
Þótt þeir duttlungar hennar sem
Gregor Samsa fær að kenna á, séu
kannski ívið ólíkindalegri en það
sem flestir eiga á hættu, eru
möguleikar hans og okkar álíka
miklir, hvað varðar lausn
vandans. Sem sagt engir.
í sögunni kynnumst við, auk
Gregors Samsa, fjölskyldu hans,
sem hann hefur reyndar séð fyrir
fram að þessu. Faðirinn bregst við
af fullri hörku, þegar sonurinn
breytist í risapöddu og kemur ekki
nærri honum nema til að reka
hann inn í herbergi það sem hon-
um er ætlað. Systir ólánsmanns-
ins sér honum fyrir mat, en forð-
ast skiljanlega að hafa mikið sam-
neyti við hann. Móðirin er hrædd
við að sjá hann og lætur sér lengst
af nægja lýsingar dótturinnar.
Hagur heimilisins versnar mikið.
Loks deyr risabjallan Gregor og
allir anda léttar.
Margir eru þeir fræðimenn sem
ritað hafa um Kafka og eru bæk-
urnar um verk hans sjálfsagt
orðnar mun fleiri en ritsafn hans
sjálfs. Það vill oft verða svo. Enda
innsta eðli skáldverka fremur
spurn en svar og því óhætt um vik
að reikna þau út. Ef einhver svör
eru til við þeim spurnum sem fel-
ast í skáldverki, þá er það í verka-
hring hins almenna lesanda að
leita þeirra í eigin huga. Lesendur
„Hamskiptanna" hafa nóg að gera.
Ekki hef ég lesið „Hamskiptin"
á frummálinu, sem er þýska, og
treysti ég mér því ekki til að fjöl-
yrða um þýðingu Hannesar Pét-
urssonar, en hún virðist ágæt. Því
ber að fagna, að þetta verk skuli
nú hafa verið gefið út að nýju, en
það kom upphaflega út hjá Menn-
ingarsjóði árið 1960 og hefur verið
ófáanlegt um skeið.