Morgunblaðið - 15.12.1983, Blaðsíða 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 1983
Fjárveitinganefnd ásamt ritara nefndarinnar. Efri röA frá vinstri talið: Kristín S. Kvaran Bandalagi jafnaðarmanna, Pálmi Jónsson SjálfsUeðisflokki, Árni
Jobnsen Sjálfstaeðisflokki, Geir Gunnarsson Alþýðubandalagi, Kristín Halldórsdóttir Kvennalista, Karvel Pálmason Alþýðuflokki. Fremri röð frá vinstrí:
Friðjón Þórðarson Sjálfsteðisflokki, Þorsteinn Steinsson ritari nefndarinnar, Lárus Jónsson formaður, Guðmundur Bjarnason Framsóknarflokki og
Þórarinn Sigurjónsson einnig frá Framsóknarflokki. Myndina tók RAX af nefndarmönnum í húsakynnum fjárveitinganefndar í Þórshamri, en vegginn prýða
málverk af gengnum landsfeðrum, þeim Gísla Sveinssyni til vinstri og Jóni Magnússyni til hægri.
Fjárlagaafgreiðsla
sem markar þáttaskil
Rætt við Lárus Jónsson formann
fjárveitinganefndar
um störf nefndarinnar
og fjárlagaafgreiðslu Alþingis
ÖNNUR umræða um fjár-
iagafrumvarpið fyrir árið
1984 fór fram í sameinuöu
Alþingi á þriðjudag. Árdegis
sama dag ákvað ríkisstjórnin
að breyta forsendum fjár-
lagafrumvarpsins, þannig að
í stað þess að reikna með 6%
launahækkunum í upphaf-
legri gerð frumvarpsins verði
það endurreiknað með töl-
unni 4% á milli 2. og 3. um-
ræðu. Þetta þýðir að sögn
Lárusar Jónssonar formanns
fjárveitinganefndar að tekju-
hlið frumvarpsins lækkar um
rúmlega 200 millj. kr. og út-
gjaldahliðin um 180 millj. kr.
Niðurstöðutala fjárlagafrum-
varpsins var upphaflega um
17,4 milljaröur kr., en hún
hækkaöi í meðfórum fjárveit-
inganefndar á milli fyrstu og
annarrar umræðu um 166
millj. kr., eða rúmlega 1%.
Stefnt er að þriðju umræðu á
laugardag, en ákvörðun ríkis-
stjórnar um breyttar forsend-
ur kalla á umfangsmikla
vinnu fjárveitinganefndar og
starfsliðs Alþingis þannig að
þriðja og síöasta umræða
gæti dregist fram á mánu-
dag.
Fjárveitinganefnd Alþingis hef-
ur unnið mikið starf síðustu vikur.
Fundir hafa iðulega hafist klukk-
an átta að morgni og staðið fram á
kvöld, jafnt virka daga sem um
helgar. Fjárveitinganefnd hefur
nokkra sérstöðu á Alþingi hvað
varðar vinnubrögð. I henni eiga nú
sæti 10 þingmenn, en þeim var
fjölgað í haust um einn til þess að
allir stjórnarandstöðuþingflokk-
arnir gætu átt þar fulltrúa. Mbl.
ræddi við Lárus Jónsson formann
nefndarinnar sl. þriðjudag um
fjárlagafrumvarpið og störf fjár-
veitinganefndar. Lárus er 2. þing-
maður Norðurlandskjördæmis
eystra. Hann situr nú sitt fimm-
tánda löggjafarþing fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn og er einn aðaltals-
maður flokksins í efnahagsmálum.
Um 230 aðilar komið á fundi
Lárus var fyrst spurður hvernig
störf nefndarinnar hefðu gengið
að þessu sinni. Hann svaraði:
Þetta hefur verið heldur erfiðara
starf hjá fjárveitinganefnd heldur
en oft áður. Um 230 aðilar hafa
komið á fundi nefndarinnar frá í
haust, en nefndin hóf ekki störf
fyrr en tíu dögum eftir að þing
kom saman, þannig að hún hefur
starfað i tæplega tvo mánuði.
Þetta hefur því verið mjög anna-
samt. Síðustu ár hefur nefndin
oftast talað við sveitarstjórnar-
menn áður en þing kemur saman,
en það var ekki hægt í ár þar sem
nefndin var ekki til fyrr en hún
var kosin á fyrstu dögum Alþingis.
Það sem fyrst og fremst er við
að glíma við vinnslu fjárlaganna
er að skatttekjur ríkissjóðs drag-
ast feiknalega mikið saman, bæði
vegna beinna skattalækkana sem
ákveðnar hafa verið og eins vegna
þess að þegar eyðslan minnkar í
þjóðfélaginu þá dregur úr tekjum
af óbeinu sköttunum. Frumvarpið
gerir ráð fyrir því að innheimtar
skatttekjur ríkissjóðs á næsta ári
verði 2.200 millj. kr. minni heldur
en ef sama hlutfall af þjóðar-
framleiðslu færi til ríkissjóðs eins
og gerðist í raun 1982. Á móti
þessu hefur þegar verið gert ráð
fyrir verulega miklum niðurskurði
í frumvarpinu sjálfu, en þar er
fyrst og fremst stefnt að því að
leiðrétta tölur miðað við betri
vitneskju nú heldur en þegar
frumvarpið var samið um ýmis-
konar rekstrarliði. Gífurleg vinna
er fólgin í skiptingu fjárfest-
ingarliða. Það er ekki gert ráð
fyrir að breyta þeim að neinu
marki í meðförum nefndarinnar, í
mesta lagi um örfáar milljónir. Þá
er og stefnan að gæta þess aðhalds
sem fjárlagafrumvarpið gerir ráð
fyrir.
Eðlilegt að ákvörðunin
komi minnihlutanum
í opna skjöldu
Ríkisstjórnin ákvað að morgni
þriðjudags að breyta forsendum
fjárlagafrumvarpsins. Þessi
ákvörðun virtist koma stjórnar-
andstöðunni, a.m.k. minnihluta
fjárveitinganefndar, í opna
skjöldu. Var ekki ástæða til að
þessi ákvörðun lægi fyrir, áður en
nefndin afgreiddi fjárlagafrum-
varpið til 2. umræðu?
Það er auðvitað eðiilegt að
ákvörðunin sem slík komi minni-
hluta fjárveitinganefndar í opna
skjöldu, því þetta er ríkisstjórnar-
ákvörðun, en það þarf ekki að
koma neinum í opna skjöldu, að
þegar fjárlagafrumvarpið var
samið þá var gert ráð fyrir mun
meiri afla og meiri þjóðatekjum
heldur en horfur eru á að verði á
næsta ári samkvæmt mati fiski-
fræðinga. Þess vegna er einfald-
lega minna til skipta í þjóðar-
búinu í raunverulegum verðmæt-
um heldur en gert var ráð fyrir
þegar fjárlagafrumvarpið var
samið.
Nú hafa stjórnarliðar, m.a.
ráðherrar, lýst því yfir að 6%
launaforsendan sé brostin sam-
kvæmt nýrri þjóðhagsspá, hún sé í
raun komin niður í núll. Ákvörð-
unin um þessi 4%, þýðir hún að
þið séuð ekki að stíga skrefið til
fulls? Þarf meira til að koma svo
fjárlögin verði raunhæf?
Það má segja, að þegar þjóðar-
tekjur halda áfram að dragast
saman þá sé svigrúm til launa-
hækkana minna en ekki neitt. En
þannig hefur þetta bara yfirleitt
ekki gengið fyrir sig. Launabreyt-
ingar hafa orðið þrátt fyrir það að
þjóðartekjur hafi dregist saman.
Það er einnig svo að margir telja
að það þurfi að stokka upp í launa-
málunum, lagfæra betur laun
hinna lægst launuðu. Það verður
tæpast gert með því að lækka
beinlínis laun til þeirra sem fá
hærri laun og hækka laun hinna.
Hér er því verið að tala um að
launahækkun geti orðið þrátt
fyrir minnkandi þjóðartekjur og
samt sé hægt að stefna að því að
verðbólgan haldi áfram að hjaðna
á árinu 1984 og þolanlegur jöfnuð-
ur náist í viðskiptum þjóðarinnar
við útlönd. En ef farið væri í 6%
eða þaðan af meiri launahækkun
þá er ljóst að gengisforsendur og
verðlagsforsendur standast ekki
lengur. Hér er í rauninni gengið út
frá því að verðmæti sjávarafla
verði nokkru minna en gert var
ráð fyrir í þjóðhagsspánni sem
byggt var á þegar fjárlagafrum-
varpið var samið. En það má
kannski segja að þetta sé lág-
marksskref og byggt á nokkurri
bjartsýni miðað við svörtustu
spár.
Frumvarp í járnum
— En þýðir þetta ekki að til að
ná endum saman samkvæmt nýj-
ustu þjóðhagsspá þyrfti í raun
meiri niðurskurð?
Til að ná endum saman í ríkis-
rekstrinum á næsta ári þyrfti
meiri niðurskurð. Minni afli þýðir
minni eftirspurn og þar með
minni veltu, minni innflutning og
þar af leiðandi enn minni skatt-
tekjur en reiknað er með. Það má
segja að frumvarpið sé í járnum,
en að stefna að slíkum niðurskurði
er mjög mikill línudans. Ef slíkur
niðurskurður kemur niður á fram-
kvæmdum verður að gera ráð fyrir
að til viðbótar við þau áhrif sem
minni afli hefur á atvinnu bætist
það að opinberar framkvæmdir
dragist verulega saman. Þannig
getur það markmið að ná saman
endum í ríkisfjármálunum á erfið-
um tímum sem þessum stangast á
við það markmið að halda uppi
fullri atvinnu.
Þess vegna geri ég ekki ráð fyrir
því að það verði horfið að því ráði
að skera frekar niður, a.m.k. ekki
á sviði framkvæmda, til þess að
mæta þessum verri horfum.
— Kallar þessi ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar á þessu stigi ekki á
gífurlega vinnu fjárveitinganefnd-
ar á næstu dögum?
Ef á að breyta þessu þannig að
hverjum einasta lið verði breytt í
meðförum þingsins þá verður
þarna um mjög viðamiklar breyt-#
ingatillögur að ræða, sennilega
nokkur hundruð. Mér hefur skilist
að það gæti komið til greina að
fara einfaldari leið, það er að
segja að gefa ákveðin fyrirmæli í
breytingatillögum um hvernig
reikna skuli launaliði og aðra til-
heyrandi. Þetta er í athugun.
Fyrri leiðin er tímafrekari og erf-
iðari en sennilega óumdeildari.
— Margir nýir þingmenn sitja
nú í fjárveitinganefnd. Hefur það
háð störfum nefndarinnar í vetur?
Nei síðut en svo. Fjárveitinga-
nefnd hefur nokkra sérstöðu sem
þingnefnd. Sú hefð hefur skapast
að þar hafa menn unnið mjög vei
saman. Menn greinir auðvitað á
um meginstefnu, en hafa reynt að
vinna sameiginlega að sem allra
flestu. Það fólk sem átt hefur sæti
í fjárveitinganefnd hefur yfirleitt
verið varkárt í því að gera tillögur
um veruleg útgjöld fyrir ríkissjóð.
Satt að segja hefur mér fundist að
fjárveitinganefnd og viðkomandi
ríkisstjórnir hefðu stundum átt að
skipta um hlutverk hvað varðar
ráðstöfun ríkisfjár.
Óneitanlega stundum flogist
á um takmarkaða fjármuni
— Kjördæmapotið svonefnda.
Er það ekki hvað mest ríkjandi á
Alþingi í störfum fjárveitinga-
nefndar?
Jú, því er ekki að neita að það er
oft ákveðið kjördæmapot í fjár-
veitinganefnd, en þó er það
kannski minna en menn utan
nefndarinnar halda. Það er reynt
að ná ákveðnu samkomulagi og
jafnvægi í fjárveitingum milli
kjördæma. Þetta á fyrst og fremst
við um framkvæmdaliði sem fjár-
veitinganefnd skiptir. Það er
óneitanlega stundum flogist á um
þá takmörkuðu fjármuni sem eru
til skiptanna og þá gilda oftast
ákveðin kjördæmasjónarmið.
— Frumvarp til lánsfjárlaga er
einnig til meðferðar á Alþingi.
Tekst að afgreiða lánsfjárlög fyrir
jólaleyfi úr því sem komið er?
Það kann að vera að það náist
ekki. Það eru mörg mál sem ríkis-
stjórnin óskar eftir að verði af-
greidd fyrir jól. Undanfarin ár
hefur ekki tekist að afgreiða þau
fyrr en á vorin og sl. ár lá engin
lánsfjáráætlun fyrir. Þetta er
mjög bagalegt. Lánsfjáráætlun er
mikilvægt stjórntæki og það segir
sig sjálft að þegar lánsfjáráætlun
ligpir ekki fyrir fyrr en hálft ár er
liðið þá er lítil viðspyrna fyrir rík-
isstjórn varðandi erlendar lántök-
ur. Þess vegna er miWvægt að Al-
þingi fjalli samtímis um fjárlög og
lánsfjárlög, einnig að lánsfjárlög
séu samþykkt sem allra fyrst.
Sama nefnd ætti að fjalla um
fjárlög og lánsfjárlög
— Fjallið þið um lánsfjáráætl-
un í fjárveitinganefnd?
Nei, það eru fjárhags- og við-
skiptanefndir beggja deilda sem
afgreiða frumvarpið um lánsfjár-
lög. Það er þáttur í starfsskipulagi
Alþingis sem ég tel að ætti að
endurskoða. Ég tel að sama nefnd,
hvað sem hún héti, ætti að fjalla
um fjárlög og lánsfjárlög. Þetta
eru mjög tengd og hliðstæð mál,
a.m.k. að því er varðar ríkissjóð.
Þó fjárlög séu víðtækari en
lánsfjárlög eru þau ekki síður
stefnumarkandi.
— Svonefnd undirnefnd fjár-
veitinganefndar. Hvert er hennar
verksvið og hvernig starfar hún?