Morgunblaðið - 18.12.1983, Qupperneq 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1983
^ g hef haft
Eómælt
gaman af
því að
skrifa
Pottarím fyrir Morgun-
blaðið. Það hefur verið
mjög ánægjulegt að
hitta fólk sem þakkar
mér þessi skrif; ég tala
nú ekki um ef það kemur
í ljós að þau hafa breytt
viðhorfum þess til mat-
argerðar, og orðið til
þess að fjölskyldan hefur
farið að sinna henni í
sameiningu, slíkt hljóm-
ar sem ljúfasta músík í
mínum eyrum.“
Það er Sigrún Davíðsdóttir sem
hefur orðið. Lesendur þekkja hana
væntanlega best af Pottarími, þætti
um matargerð, sem birst hefur í
Sunnudagsblaði Mbl. í tæp fimm ár,
en að auki hefur hún gefið út bækur
um matreiðslu og sinnt kennslu í ís-
lensku og rannsóknum á fornbók-
menntum okkar. Nú hefur Sigrún
ákveðið að hætta matargerðarskrif-
um sínum til að geta helgað sig bók-
menntarannsóknum, og er engum
blöðum um það að fletta að margir
munu sakna pistla hennar, svo per-
sónulegir sem þeir hafá verið og rík-
ir af hugsjónum og heilbrigðri skyn-
semi. Ég fór á fund Sigrúnar í síð-
ustu viku til að spjalla svolítið við
hana um Pottarím, matargerð og ís-
lendingasögur, og hitti hana að máli
á heimili hennar í sambýlishúsi í
Hlíðunum, en þar býr hún ásamt
manni sínum, dr. Helga Guðmunds-
syni dósent, og tveimur sonum
þeirra. Davíð, sem er sex ára, og
Ingvari, sem er á fjórða ári. Fyrst
forvitnaðist ég um upptök þess að
hún fór að skrifa í Morgunblaðið.
Alltaf þótt gott að borða
„Hugmyndin að Pottarími er kom-
in frá Morgunblaðinu," segir Sigrún.
„Ég var beðin að skrifa pistla um
matargerð, og mér þótti verkefnið
spennandi og var strax til f það.
Haustið 1978 sendi ég frá mér bók-
ina matreiðslubók handa ungu fólki
á ölium aldri; byrjaði svo að skrifa í
Morgunblaðið í mars 1979, og hef
gert það vikulega síðan."
Hvenær vaknaði áhugi þinn á
matargerð?
„Mér hefur nú alltaf þótt voðalega
gott að borða! Ég er vön góðum mat
að heiman, en þótti framan af ekkert
sérstaklega áhugasamur eða efni-
legur kokkur. Þetta breyttist eftir að
ég kom í menntaskóla og fór að
bjóða heim vinum og kunningjum.
Ég vildi gjarnan sjá um matseldina
sjálf við slík tækifæri, og með því að
yfirleitt var þetta sama fólkið sem
heimsótti mig og ég vildi ekki bjóða
alltaf upp á sömu réttina, fór ég að
þreifa mig áfram og kynna mér mat-
argerð betur. Svo þegar ég fór að búa
tók ég að mér eldamennskuna og
mér þótti það afspyrnu skemmtilegt.
Ég eldaði af kappi og lagði mig alla
fram. Oft fóru heilu kvöldin í matar-
stússið því ég byrjaði kannski ekki
að undirbúa matinn fyrr en um
kvöldmatarleytið og var að elda
fram eftir kvöldi. Það var ekki laust
við að nokkuð skorti á fyrirhyggj-
una.“
Að elda og að skrifa um matseld er
tvennt ólíkt, ekki satt?
„Jú, matarskrifin eru allt annar
handleggur. Fyrsta matreiðslubókin
mín varð til upp úr hugleiðingum um
hvernig ég gæti aflað tekna með
námi mínu í isiensku í Háskólanum.
Ég gat ekki hugsað mér að festa mig
neins staðar í vinnu, og þegar kunn-
ingi okkar Helga sagðist vera að
þýða skákrit datt mér í hug að ef til
vill væru þýðingar starf við mitt
hæfi. Að vísu hvarflaði ekki að mér
að þýða skáldverk, til þess hrukku
ekki hæfileikarnir, heldur fræðiverk
af einhverju tagi. Þá stakk Helgi upp
á því að ég þýddi matreiðslubók. Ég
hugsaði málið, leit í nokkrar erlend-
ar matreiðslubækur, en fann enga að
mínu skapi. Ég betrumbætti því
hugmyndina og ákvað að skrifa bók-
ina sjálf. Það tók mig síðan ár að
vinna bókina, og ég las mikið af er-
lendum bókum og tímaritum um
mat og matreiðslu á meðan á því
verki stóð. Þekkingin var ekki sér-
Fræðimaðurinn: „Þegar fólk er orðið fast í nútímabókmenntahefðum, þar sem einbvers konar yfirborðsraunsæi, skinraunsæi, er helst uppi, þá eru
Islendingasögur í besta falli framandlegar, í versta falli ballærislegar og óskiljanlegar.
Eg vil menningar-
leg matarskrif
Guðmundur Magnússon rœðir við Sigrúnu Davíðsdóttur
um mat og matargerð, uppeldi barna og fornbókmenntir Islendinga
lega djúptæk í upphafi ... Einkum
og sér í lagi voru þetta þó réttir sem
ég hafði sjálf kynnst og mótað að
eigin smekk. I bókinni var nánast að
finna allt sem ég kunni fyrir mér í
matargerð á þessum tíma!
Þeir hjá Almenna bókafélaginu
tóku mér mjög vel, miðað við að þeir
gátu varla vitað hvort ég kynni að
sjóða egg, hvað þá meira, höfðu
reyndar verið að svipast um eftir
svona bókmenntum um hríð. Ég hef
reyndar þá kenningu að þegar ég
gekk á fund Brynjólfs Bjarnasonar
framkvæmdastjóra AB og sagðist
vera með bók, hafi brugðið fyrir
skelfingarglampa í augum hans, sem
svo hvarf þegar ég sagði þetta vera
matreiðslubók, ekki Ijóðabók. Hann
hefur vísast haldið að hér væri kom-
ið enn eitt draumhuga ungmennið
með æskuverk ..."
Andvaraleysi gagnvart
mat og hollustu
Tveimur árum seinna sendirðu frá
þér aðra matreiðslubók, Matur,
sumar, vetur, vor og haust. í báðum
þessum bókum koma fram ákveðin
viðhorf til matargerðar.
„Já, það er rétt. I fyrsta lagi eru
bækurnar skrifaðar með það í huga
að allir geti haft not af uppskriftun-
um, hvort sem þeir hafa mikla
reynslu í matargerð eða hafa svo að
segja aldrei litið pott augum. Ég
reyndi að hafa leiðbeiningarnar sem
skýrastar og einfaldastar. í annan
stað má segja að i bókunum komi
fram ákveðin „heimspeki". { mínum
huga er heimili ekki staður þar sem
heimilisfólk hittist af tilviljun, held-
ur vinnur saman, gerir eitthvað
saman. Þar er matargerðin ágætis
viðfangsefni, því þar getur fólk á öll-
um aldri fundið viðfangsefni við sitt
hæfi og henni þarf ekki aðeins að
sinna við vandfundin tækifæri.
Svo er annað. Ég held nefnilega að
það sé gríðarlega hollt fyrir jafnt
börn sem fullorðna að sjá eitthvað
verða til. Ég er hikandi við að nota
orð eins og firring, en finn ekkert
betra. Það fylgir því ákveðin firring
að kaupa mat sem er næstum alveg
tilbúinn, bara setja hann í pottinn
og svo á diskinn. Það er ekki sam-
boðið mannlegri greind að sjá aðeins
niðurstöðurnar, aldrei frumefnin og
forsendurnar. Matargerð er því góð
leið til að finna sér fótfestu í heimi,
þar sem við sjáum eintómar niður-
stöður, sjaldnast neina sköpun."
Þú ert ekki hrifin af aukaefnum í
mat?
„Nei, ég legg áherslu á hollan mat
og einfaldan, vil nota hráefni sem
inniheldur ekki litarefni, geymslu-
efni eða önnur aukaefni. Hráefni,
sem eru sem allra minnst meðhöndl-
uð áður en þau koma í okkar hendur.
Með þeim hætti erum við líka örugg-
ust með innihaldið."
Pælir fólk nóg í þessum hlutum?
„Nei, mér virðast samlandar mínir
ógnarlega andvaralausir gagnvart
mat og hollustu. Ef minnst er á
skaðsemi aukaefna, þá er gjarnan
sagt: Er þetta ekki eitthvað sem þarf
að borða kíló af á dag í 99 ár, áður en
manni verður hugsanlega meint af?
Auðvitað er þetta hrapallegur mis-
skilningui;. Tökum til samanburðar
dæmi úr annarri átt. Mundum við
bóna bílinn okkar með bóni, sem við
vissum að gæti hugsanlega skemmt
lakkið á honum innan fimm ára?
Mundum við mála húsið okkar með
málningu sem okkur væri sagt að
gæti e.t.v. flagnað af eftir fáein ár?
Eða mundum við byggja hús úr efni
sem væri þannig samsett að líkur
væru á því að húsið gæti hrunið?
Nei, auðvitað ekki. Aftur á móti sjá
menn ekkert því til fyrirstöðu að
neyta matar sem getur á einhvern
hátt skemmt líkama okkar, matar
sem maður getur orðið lasinn af. Við
vitum líka lítið um hvað gerist þegar
mörg svona efni koma saman, um
áhrif streitu o.s.frv."
Finnst þér að einhver breyting
hafi orðið á viðhorfum fólks til mat-
væla og matargerðar á síðustu ár-
um?
„Já, ég held að viðhorf margra
hafi breyst, en betur má ef duga
skal. Auk áðurnefndra hollustumála
finnst mér við vera sein að nýta
okkur það fjölbreytta hráefni sem er
allt í kringum okkur. Við erum t.d.
rög við að nýta fiskinn okkar, villi-
sveppi, söl, ýmislegt jurtakyns. Ég
hef stundum verið að gera að því
skóna bæði í gamni og alvöru að við
getum varla verið ættuð úr norskum
fjörðum úr því við kunnum ekki að
nýta fiskinn betur en raun ber vitni.
Við erum eins og þjóð sem kemur
innan úr landi. Þetta er þó ekki sagt
til stuðnings Herúlakenningunni eða
öðrum ámóta um uppruna íslend-
inga!
Skyndimatur af ýmsu tagi verður
æ vinsælli hér á landi. Er það ekki
gremjulegt?
„Jú, þarna skiptir alveg í tvö horn.
Annars vegar er hópur fólks sem
leggur rækt við að huga að fjöl-
breyttum og hollum mat, og hins
vegar er hópur sem leiðir hugann
aldrei að þessum efnum, og kaupir
sem mest tilbúið. í rauninni er það
grátlegt að horfa upp á vinsældir
skyndimatarins og alls kyns tilbúins
og hálftilbúins matar. Þessi matur
er ekki aðeins óhollur, heldur líka
miklu dýrari en hinn. Fólk borgar
offjár fyrir fylliefni, fyrir sykur og
vatn, og fyrir ýmis aukaefni sem
bætt er í til að maturinn haldi áferð
sinni og bragði."
Ferðu oft út að borða?
„Nei, ég fer mjög sjaldan út að
borða, en les matseðlana I veitinga-
húsaauglýsingunum með athygli.
Það freistar mín ekkert óskaplega að
fara á veitingastaði, þótt það geti
verið gaman. Þar er ég auðvitað ekki
aðeins að borga fyrir matinn heldur
einnig fyrir umhverfi og þjónustu.
En ég hef nú mestan áhuga á matn-
um, og þegar upp er staðið verður
mér oft hugsað til þess hvað ég gæti
sjálf búið til og keypt gott vín fyrir
sömu upphæð. Eg leyni því ekkert að
ég er gagnrýnin á matstaði hér. Það
skortir yfirleitt um of á einfaldleika.
En það hafa bæst við nýir staðir sem
ég þekki ekki, en er nokkuð spennt
að prófa. Veitingamenn segja að fólk
vilji bara hitt og þetta, þeir ráði
minnstu þar um. En líkt og sagt er
að þjóðir fái þá stjórnvitringa yfir
sig sem þær eigi skilið, þá fá veit-
ingahús þá viðskiptavini sem þeim
hæfa.
Best að bæta því við að ég lít alls
ekki á mig sem sælkera. Ég vil bara
borða góðan og fremur hollan mat,
en legg lítið upp úr fáfengilegheitum