Morgunblaðið - 18.12.1983, Blaðsíða 11

59
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1983
m
K
i' , ' _ t
'un nu ti, nut, (
I t / 1'f 1
syfW)'
// ;0'4 €
*** */**-V't*‘
/ Cétf J<iii
h
>€//
/ /7 //'//* /'S/f'/Ji'f'/ff i
Q>' . ít/&(*■/' . // /7 ", 1»,'///>’. ///*//'/#■<* “
t - U'-UUt J //.-////

*V > , . (m
’ •»' ** */*■»< >' t.

V *■

P
-/ f' /:f /í'
Í#'M/
/*9t* Saþ
*4s**€>/&\,
Ú’.Js;
3HHMM

/x /i»€,

exj

T/ar th,
/fr~SÍ*srt’/&t>
./
✓
« /V
Blað úr miðabok frá Rófubúð f
Bjarneyjum. — Stofnun Árna Magn-
ússonar.
v£ ua/U/<*f/rn^
/ $írans/&rT% £
r>- f O / u t / 7’ /
f/,.c£{ uzj
/
*A.
< /* /> -* * * *
/^> > t t4Lf f, 1 / •
<*?/y&Z *»<,, , x/,
* 7
ý^A/ekJ

'rt }>/4***U /■ /t»/ />/
•/ V';
r
tfimv
*/ /ft «//<
\
V< »*/} //
c/Sf'í/L' yi'éQ*
..r1
, n i ■■
4. \l4yyuJ4Siff ,
rjUVOA l S/tr/ý.
í / X L ' '
#/■
#
i * J'^CX tu /Z~w >#v» Íí*-'
/

/€ »€€> /ffMtý, / ' A/
/,
//

TZf*fJ*9+/* **%/, /f*2 tJ&ýÉtf
fctjOsd**/
0 fk/
JJ
/
0 étr
Miðabók fri 1799. — Bjarneyjamið. — Minjasafn Egils Ólafssonar i Hnjóti.
strönd, en annars hólar, tjarnir,
garðar, vörður og sundmerki.
Leynimið
Þegar minnzt er á leynimið,
koma fyrst í hugann flyðrulegu-
mið, en þau voru hvergi eins mörg
og í fjölbýlum eyjaverstöðvum,
t.d. í Höskuldsey og Bjarneyjum, á
Breiðafirði, við Faxaflóa og í Vest-
mannaeyjum.
Víða voru þau svo nákvæm, að
engu mátti skeika. Þau voru líka
leyndarmál, sem varðveittust
mann fram af manni, ef ættin bjó
lengi á sama stað. Þegar sonurinn
hafði lært sjóinn voru honum
fengin leynimiðin til varðveizlu og
einnig önnur mið. Staðurinn, sem
hann hafði oft verið á áður, var
honum nú sem nýr heimur.
Eftirfarandi frásögn, sem höf-
undur skráði fyrir röskum 40 ár-
um, bregður birtu á breiðfirzka
reynslu í þessu efni:
„Um og eftir fermingu fór ég
nokkrum sinnum í flyðrulegu með
Magnúsi Steinþórssyni stjúpa
mínum. Hann hafði ungur átt
heima í Elliðaey og fengið að
fljóta með gömlum karli, sem kall-
aður var Flyðru-Brandur sökum
þess að hann vildi helzt ekkert
annað gera en dóla við flyðru.
Smátt og smátt trúði hann Magn-
úsi fyrir mörgum leynimiðum. Frá
Þingvöllum í Helgafellssveit var
oft farið í flyðru, en þangað flutt-
ist Magnús og síðar til Stykkis-
hólms. Man ég ekki til þess að við
færum nokkru sinni með haukalóð
án þess að fá lúðu, svo miða-
glöggur og fengsæll var Magnús.
Sjálfur reri hann oftast út lóð-
ina, en ég lagði. Undrun mína
vakti hversu lögnin var nákvæm,
enda hafði hann orð á því, að ekki
mætti geiga bátsbreidd, ef sú hálf-
hvíta ætti að fást. í fyrstu var ég
vantrúaður á, að nokkur veiðivon
væri, þar sem hann holaði stund-
um niður lóðinni. En jafnvel á
þessum stöðum bar við, að stærst
fengist flyðran. Þar kom, að
Magnús fór að kenna mér að
þekkja þessi mið.
Drjúgan spöl frá Stykkishólmi í
átt til Skógarstrandar eru Skor-
eyjar, og verður sund á milli
þeirra, og það venjulega kallað
Höfnin. Stutt frá henni er Kríu-
sker og myndar hana að nokkru
leyti. Þarna var eitt af hinum
gömlu miðum Þingvallamanna.
Var þá lagt frá Höfninni norður
undir Kríusker og þaðan beint á
Hvítabjarnarey.
Fyrir syðri enda Skoreyja er
hólmi, sem heitir Eyjagafl. Lagt
var frá honum beint á Raftasker,
og við enda lagnarinnar átti gaml-
an hjall á Þingvallatanganum að
bera í Nónborgina, sem er við
vesturendann á Þingvallavatni.
Hins vegar átti svo að hafa gát á,
að Háskerðingshöggið (en Há-
skerðingur er fjall á Skógar-
strönd) mynnti við „gilið“ á Seley,
sem er miklu nær Skógarströnd en
Skoreyjar, allhá og á henni aðeins
þessi eina glufa.
Nokkru ofar en Skoreyjar, nær
Straumum, sem svo voru kallaðir,
eru hólmar tveir og örmjótt sund
á milli þeirra. Nefnast þeir Klofn-
ingar og var lagt vestur og suður
fyrir ofan þá og milli þeirra og
svonefndrar Melaflögu. Ekki var
þarna flyðrulegt, en raunin var
önnur, því að jafnan tók þar
stærðar flyðra og oftast á ein-
hvern öngulinn, sem var fyrir
miðju Klofningssundinu, álmjóu
og hrægrunnu.
Magnús lét sér ekki nægja að
fræða mig um þessi mið ásamt
fleirum; hann reyndi mig einnig í
að leggja eftir þeim. Ég átti vita-
skuld að fara með þau sem laun-
ung, og hann átti til að segja, þeg-
ar við lentum með fenginn: „Þú
ferð nú ekki að tíunda hvar við
fengum hana þessa.““
Þótt miðaleynd tengdist einkum
flyðruveiðinni gat hún stöku sinn-
um einnig átt við annan fisk.
Stundum eignuðu menn sér ein-
stakar fiskiholur, sem þeir höfðu
fundið og lengi veitt í, sögðu það
helgast af hefð. Við þær dekruðu
þeir með niðurburði, köstuðu í þær
innyflum úr grásleppu og töldu sig
þannig hæna fisk að. Ekki var vel
séð, ef einhver fór í annars manns
holu.
Kringum vestanvert Kjalarnes
voru margar fiskiholur. Sonur
eins bóndans þar, sem oft var með
föður sínum á sjó á unglingsárum,
kvaðst hafa lofað honum að segja
engum miðin og taldi sig enn 1960
bundinn af því þagnarheiti.
Midabækur
Ekki var alveg óþekkt að skrif-
aðar væru miðabækur, en dult var
farið með þær. Þorsteinn Jónsson,
Laufási í Vestmannaeyjum, taldi
eina slíka bók hafa verið til þar,
Blað úr miðabók frá Hnífsdal.
en fáir fengið að líta í hana. Ekki
vissi Þorsteinn til þess að bókin
kæmi í leitirnar að eigandanum
látnum.
Elzta miðabókin, sem vitað er
um, var skrifuð vestur í Breiða-
firði 1799 og varðveitti Bjarneyja-
mið. Hún var afafrituð í Sviðnum
1879 (111. mynd), en áður hafði sr.
ólafur Sívertsen í Flatey tekið
saman hinar ítarlegu miðaskrár
sínar í sóknarlýsingu fyrir Bók-
menntafélagið 1840. Einnig er til
miðabók, sem Aðalsteinn Brynj-
ólfsson í Rúfeyjum (d. 1924) hefur
skrifað eftir Eyjólfi Jónssyni í
Rófubúð, Bjarneyjum (112. mynd).
sem andaðist 74 ára gamall 1896. í
miðabókinni frá 1799 er 101 mið, í
skrá séra ólafs 70, en 68 í skrá
Eyjólfs. En auk þess er dálítill
munur á miðaheitum og hvernig
var miðað.
Jón Klemensson, Kaldrana á
Skaga, reit skrá um Hafnabúða-
mið á árunum 1850—1860, sem
birtist í Blöndu I, 205—209. Vestur
í Hnífsdal var til miðabók og úr
henni er blaðið á 113. mynd.
Ennfremur er til gömul skrá yfir
Fljótamið.
í nokkrum sóknalýsingum, sem
skráðar voru fyrir Bókmenntafé-
lagið, flestar laust fyrir miðja síð-
ustu öld, eru talin fiskimið, enda
var innt eftir þeim í spurninga-
lista félagsins. Þær skrár eru mis-
jafnlega ítarlegar, stundum aðeins
greint heitið á miðinu. Um tilvist
þessara miða vissu fáir fyrr en
farið var að prenta sóknalýs-
ingarnar, sem var ekki fyrr en um
miðja þessa öld, og enn er eftir að
gefa út töluvert af þeim.
Eftir að árabátaöld lauk, hafa
verið birtar nokkrar miðaskrár og
flestar birtar í ýmsum ritum,
einkum héraðasögum. Um þær
verður ekki fjallað hér, en höfund-
ur hefur tekið þær upp í miðasafn
sitt.
Til jólagjafa
Þokuljós
Ryksugur 12 volt
KL barnabílstólar
Viftur 12, 24 volt
Tjakkar og búkkar
Grillmerki
Snjóskóflur í bílinn
Ýmis verkfæri
Sætaáklæöi
Bremsuljós í glugga
Bílabækur
Hliöarlistar
Límrendur
Armpúöar
Farangursgrindur
Hjólkoppar
Ljóskastarar
Útvarpsstangir
Gúmmímottur
Speglar
Þvottakústar/sápa
Öryggisþríhyrningar
Minnisblokkir
og m.m. fl.
Ath. gjafabréfin

gnau
st kf
SIOUMUlA 7-9 • SIMI 82722
KEYKiAVIK
Austurstræti
— Stórmarkaöur meö
persónulega þjónustu.
[Verzlanir við Austurstræti og
ILækjartorg veröa opnar sem
Ihér segir fram aö jólum:
Fimmtudaginn 22. d«*. til kl. 22.00
| Föstudaginn 23. daa. til kl. 23.00
I Aöra virka daga er opiö til kl.
18.00 og lokaö á sunnudög-
um. Þá er fjöldi veitingastaöa
| viö Austurstræti og Lækjar-
torg meö öllum veitingum.
Einnig feröaskrifstofur, apó-
tek, pósthús og þrír stærstu
bankar landsins ásamt fjölda
af öðrum þjónustufyrirtækj-
| um og stórum útimarkaöi. Aö
minnsta kosti eitt fyrirtæki af
hverri tegund.
Austurstræti er því lang-
stærsti Stórmarkaöur lands-
ins og með persónulega
þjónustu fram yfir hina.