Morgunblaðið - 24.01.1984, Blaðsíða 30

38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. JANÚAR 1984
Minning:
Sæmundur Guð-
jónsson, Borðeyri
Fæddur 25. febrúar 1896
Dáinn 15. janúar 1984
Með Sæmundi Guðjónssyni er
fallinn frá einn af mætustu for-
ystumönnum Strandamanna á
síðari tímum. Hann lét félagsmál
mjög til sín taka í sinni sveit, Bæj-
arhreppi, og gegndi þar marghátt-
aðri forystu, og gætti áhrifa hans
einnig víða um Strandasýslu.
Leiðir okkar lágu saman
um nær 20 ára skeið og er mér
Ijúft að minnast hans með nokkr-
um orðum í kveðju- og þakkar-
skyni við fráfall hans.
Sæmundur var fæddur í Mið-
húsum í Bæjafhreppi í Stranda-
sýslu 25. febrúar 1896, og var hann
því á 88. aldursári, þegar hann
íézt. Foreldrar hans voru Guðjón
ólafsson bóndi í Miðhúsum og
kona hans Ingibjörg Sæmunds-
dóttir. Ólafur, faðir Guðjóns, var
bóndi á Litlu-Hvalsá í Bæjar-
hreppi, sonur ólafs Bjarnasonar
frá Fróðárkoti á Snæfellsnesi.
Ingibjörg var dóttir Sæmundar
Lýðssonar frá Hrafnadal í Bæj-
arhreppi.
Sæmundur Guðjónsson ólst upp
í foreldrahúsum til fullorðins
aldurs. Barnafræðslu hlaut hann í
heimahúsum og svo naut hann
hluta úr einum vetri kennslu hjá
Kristmundi Jónssyni, sem var þá
bóndi á Kolbeinsá og var síðar
kaupfélagsstjóri á Borðeyri. Það
var sem sagt engin skólaganga.
Aðra fræðslu aflaði Sæmundur
sér með dugnaði, fyrirhyggju og
sinni góðu greind, en hann varð
vel að sér: skrifaði t.d. gott og
vandað mál og hafði einkar fagra
og skýra rithönd, og töluglöggur
var hann og reikningsmaður í
bezta lagi.
Kona Sæmundar var Jóhanna
Brynjólfsdóttir frá Bakkaseli og
voru þau hjón systkinabörn. Hún
andaðist 18. des. 1939, 42 ára að
aldri. Börn þeirra eru eftirtalin:
Brynjólfur, nú á Borðeyri, kvænt-
ur Guðrúnu Jóhannesdóttur frá
Skálholtsvík, og eiga þau 3 dætur;
Guðjón Ingvi, bóndi á Borðeyr-
arbæ, kvæntur Sigurrósu Sigurð-
ardóttur frá Bakkaseli, og eiga
þau 4 börn; Gunnar, bóndi á
Broddadalsá, kvæntur Kristjönu
Brynjólfsdóttur, og eiga þau 3
börn; Pálmi sparisjóðshaldari,
Laugarholti, Bæjarhreppi, kvænt-
ur Ásdísi Guðmundsdóttur frá
Guðmundur Ragnar Andrésson,
Meistaravöllum 9, Reykjavík, and-
aðist þann 14. janúar í Landa-
kotsspítala eftir stutta og erfiða
legu. Hann var fæddur að Ferju-
bakka í Borgarhreppi þann 29.
mars 1926, sonur hjónanna Lilju
Finnsdóttur og Andrésar Guð-
mundssonar. Vorið 1930 fluttu þau
hjón ásamt þeim börnum sínum,
sem þá voru fædd að Saurum í
Hraunhreppi. Ekki verður farið út
í að rekja ættir Guðmundar að
þessu sinni, en þeir sem til þekkja,
vita að hann var af góðu fólki
kominn að allri gerð.
Guðmundur fékk í vöggugjöf
hina miklu atorku forfeðra sinna
þó mest og best frá sínum ágætu
foreldrum, sem jafnframt önnuð-
ust hið frábæra uppeldi, sem ein-
kennir systkinin frá Saurum í svo
ríkum mæli. Við mikið starf en
næga hvíld og elskulegt atlæti þar
sem fyrirbænir og kristin trú voru
í heiðri höfð, svo sem dugað höfðu
þjóðinni mest og best frá önd-
verðu, ólst Guðmundur upp í glað-
værum systkinahópi þar sem hin
sanna og einlæga gleði fékk að
njóta sín, ekki síður í hinu smærra
en stærra.
Kolbeinsá, og eiga þau 3 syni;
Unnur Þórdís, Akranesi, gift Víg-
lundi Elíssyni, og eiga þau 4 börn.
Sæmundur hóf búskap í Heydal
árið 1921 og bjó þar til ársins 1938,
er hann fluttist með fjölskyldu
sína á jörðina Borðeyri, sem nú er
almennt nefnd Borðeyrarbær til
aðgreiningar frá kauptúninu
Borðeyri. Þar átti hann síðan
heima til æviloka. Eftir lát konu
sinnar hafði hann ráðskonur, sem
önnuðust húshald, lengst af þær
Guðrúnu Jóhannesdóttur frá
Skálholtsvík og síðan Rögnu
Eiðsdóttur, sem andaðist 1963.
Ingvi, sonur Sæmundar, byrjaði
að búa með föður sínum á Borð-
eyrarbæ árið 1956 og tók eftir það
smám saman við búsforráðum, og
eftir lát Rögnu Eiðsdóttur 1963
önnuðust hann og kona hans
heimilishald að öllu leyti, en Sæ-
mundur gekk að ýmsum bússtörf-
um lengi eftir það, meðan heilsa
entist.
Það hlaut svo að fara, að ýmis
trúnaðarstörf hlæðust á slíkan
hæfileika- og mannkostamann
sem Sæmund á Borðeyri, og skulu
þau helztu nefnd hér: Hann var
hreppstjóri Bæjarhrepps frá 1941
til 1977, en Pálmi sonur hans tók
við því starfi. Jafnframt var Sæ-
mundur formaður skattanefndar
sína hreppstjóratíð, unz skatt-
stjórar komu til sögunnar. í
hreppsnefnd var hann full 40 ár og
þar af oddviti um 30 ára skeið.
Sýslunefndarmaður fyrir Bæjar-
hrepp var hann nær 20 ár. Hann
var forstjóri Sparisjóðs Hrútfirð-
inga frá árinu 1938, er Halldór Kr.
Júlíusson sýslumaður lét af því
starfi, og hafði hann það á hendi
til 1. sept. 1976, er Pálmi, sonur
Sæmundar, tók við starfinu. End-
urskoðandi reikninga Kaupfélags
Hrútfirðinga var Sæmundur um
50 ára skeið. í skólanefnd Hér-
aðsskólans á Reykjum í Hrútafirði
átti hann sæti 1940—1978, og lengi
á þessu tímabili annaðist hann
reikningsskil fyrir skólann. Hann
sat í stjórn Búnaðarfélags Bæjar-
hrepps og Ræktunarfélags Bæjar-
hrepps og Óspakseyrarhrepps ár-
um saman. Þá var hann nokkur ár
fulltrúi á fundum Stéttarsam-
bands bænda.
Öllum þessum störfum gegndi
Sæmundur af alluð og trú-
mennsku. Vandvirkni og ná-
kvæmni voru aðalsmerki hans.
Með þetta góða veganesti, sem
öllum er hollt, hleypti Guðmundur
heimdraganum ungur að árum og
lagði út í hinn fláráða heim þar
sem hættur og vá liggja í leyni við
hvert fótmál, en á vegferðinni
þraut aldrei veganestið. Hið góða
uppeldi og hinir ótvíræðu eðlis-
kostir blunduðu aldrei í brjósti
hans en héldu vöku sinni í því að
halla aldrei réttu máli og taka
alltaf málstað þeirra sem minna
mega sín eða eiga við erfiðleika að
stríða á einn eða annan hátt.
Þó sá sem þessar línur skrifar
hafi þekkt Guðmund frá barn-
æsku og verið náinn vinur hans
alla ævi, vorum við aldrei sam-
starfsmenn utan nokkra mánuði
þegar við báðir unnum hjá Lands-
síma íslands. Þá kynntist ég dugn-
aði hans, kappsemi, verklagni og
því aðalsmerki, sem prýðir hvern
mann í starfi, að vaxa með erfið-
leikum og leysa verkefnin hversu
vandunnin sem þau eru. Sem sagt
líta á erfiðleikana til að yfirstíga
þá en ekki til að guggna á þeim.
Þessir eiginleikar voru ríkir í fari
hans, og honum eðlilegir ásamt
mikilli smekkvísi og háttvísi í
framkomu allri.
Skýrslur allar, reikningar, bréf og
önnur skjöl, sem hann lét frá sér
fara, voru ætíð unnin með sér-
stakri kostgæfni, svo að betra
varð eigi á kosið. Mér er minnis-
stætt eitt og annað í því efni, þótt
nokkuð sé nú langt um liðið. T.d.
voru skattagögn úr Bæjarhreppi,
sem skilað var til yfirskattanefnd-
ar, sérstaklega vel frágengin og
ýtarleg í öllum greinum, m.a. voru
skattframtöl nær öll með rithönd
Sæmundar hreppstjóra, sem hafði
svo rækilega aðstoðað sveitunga
sína, og var þar allt í bezta lagi.
Hreppstjórastörfin rækti Sæ-
mundur með ágætum, m.a. annað-
ist hann eignaskipti á mörgum
dánarbúum, sem til féllu í hreppn-
um, og skilaði af þeim tilskildum
gjöldum og skýrslum þar um.
Oddvitastörfin rækti Sæmundur
með skilvísi og þeirri nákvæmni,
sem honum var lagin. Mér er einn-
ig kunnugt um, að reikningshald
og frágang reikningsskila fyrir
Reykjaskóla gerði hann með sömu
ágætum sem annað, er hann hafði
með höndum. Sama var að segja
um störf Sæmundar sem forstjóra
Sparisjóðs Hrútfirðinga, þau voru
einnig góð og farsæl. Mér er Sæ-
ur fyrir störf hans í sýslunefnd
Strandasýslu. Þar sat hann í hópi
úrvals manna úr öðrum hreppum
sýslunnar og tók af áhuga virkan
þátt í störfum sýslunefndar. Sæ-
mundur var á þeim vettvangi sem
öðrum varfærinn, grandvar, íhug-
ull og vandaður í störfum. Hann
var góður ræðumaður, rökfastur
og fylginn sér og þó ætíð gætinn.
— Sæmundur kom oft á heimili
okkar hjóna, meðan við vorum
búsett í Strandasýslu, bæði í hópi
sýslunefndarmanna og þar fyrir
utan. Það var gott að hafa þennan
greinda og prúða mann í návist
sinni. Hann kunni að njóta þess að
vera í góðra vina hópi og gleðjast
á góðri stund og eiga með félögum
sólskinsblett, sem gat einnig verið
til minja, er frá leið. — Sæmundur
Guðjónsson var félagslyndur og
traustur maður, vel viti borinn,
dagfarsprúður og einlægur í vin-
áttu sinni. Hann var að jafnaði
alvörumaður, sem þó gat komið
auga á ýmsar broslegar hliðar til-
verunnar.
Þessar fáu línur eru hinzta
kveðja mín til Sæmundar Guð-
jónssonar vinar míns. Börnum
hans, öðrum ættingjum og að-
standendum, sendi ég innilega
kveðju mína.
Jóhann Salberg Guðmundsson
Sæmundur á Borðeyri er látinn.
Fregnin kom ekki á óvart. En hví
bregður manni að heyra lát manns
Þegar Guðmundur fór úr for-
eldrahúsum lá leiðin til Borgar-
ness þar sem hann hóf verklegt
nám í söðlasmiði hjá föðurbróður
sínum, Jóni Bjarna Guðmundssyni
frá Ferjubakka. Því miður lauk
hann því námi ekki, vantaði að-
eins nokkrar vikur á. Það er vart
nokkur vafi, að hefði Guðmundur
lokið námi og lagt fyrir sig þessa
iðn þá hefði það orðið einn þáttur
í iðnsögu þjóðarinnar, þar sem
fram hefðu komið hin ágætu verk
og mikla reynsla Jóns Bjarna í
söðlasmíði og vandvirknislegt
handbragð Guðmundar á öllu því
sem hann tók sér fyrir hendur.
Eftir að hann söðlaði um og
sagði skilið við söðlasmíðina gerð-
ist hann starfsmaður Landssíma
(slands 1948 þar sem hann vann
til ársins 1954, en þá réðst hann til
Bæjarsíma Reykjavíkur og starf-
aði þar til dauðadags, síðustu tíu
árin sem verkstjóri. Eins og sést á
yfirliti yfir störf Guðmundar
skipti hann sjaldan um starf og
mest alla ævi sína helgaði hann
talsímaþjónustunni krafta sína,
enda var maðurinn ekki þeirrar
gerðar sem hleypur á milli vinnu-
veitenda í tíma og ótíma.
Konu sinni, Huldu Brynjúlfs-
dóttur, kvæntist Guðmundur þann
9. apríl 1955, hún er dóttir Brynj-
úlfs Dagssónar læknis og Guð-
laugar Sigfúsdóttur. Hulda bjó
hátt á níræðisaldri? Sæmundur
var þeirrar gerðar að hann setti
svip á samfélag sitt og var í hug-
um okkar samferðarmanna hans
gæddur þeim eiginleikum, sem
lyfta einu samfélagi á hærra stig.
Þess vegna setur mann hljóðan,
þegar slíkir menn hverfa, jafnvel
þótt vitað væri að langur og far-
sæll starfsdagur væri á enda og
hvíldin þráð.
Sæmundur fæddist 25. febrúar
1896 í Miðhúsum í Bæjarhreppi.
Hann andaðist i sjúkrahúsinu á
Hvammstanga 15. þ.m. og varð því
nær 88 ára að aldri.
Foreldrar Sæmundar voru hjón-
in Ingibjörg Sæmundsdóttir frá
Bakkaseli og Guðjón Ólafsson frá
Hvalsá í sömu sveit. Þau bjuggu í
Heydal og Miðhúsum í nær 40 ár,
einum afskekktustu býlum í Bæj-
arhreppi. Þau hjón eignuðust níu
börn, sem þau gátu sakir gáfna
sinna og verkhæfni veitt hið besta
uppeldi, þótt ekki væri efni til að
kosta til langskólanáms. Vinnu-
semin, vöndunin og nægjusemin
voru ríkjandi á því heimili. Sæ-
mundur var elstur barna þeirra.
Mun hann því snemma hafa þurft
að taka til hendi svo sem kraftar
leyfðu.
Um skólagöngu var ekki að
ræða umfram mjög takmarkaða
barnafræðslu á þeirri tíð. Örfáar
vikur var Sæmundur í skóla hjá
Kristmundi Jónssyni á Kolbeinsá,
síðar kaupfélagsstjóra á Borðeyri,
úrvals kennara. Að öðru leyti var
hann sjálfmenntaður svo sem best
gerist, lesinn og fjölfróður og
flestum fremri að starfshæfni.
í nokkur ár var Sæmundur
sýsluskrifari hjá Halldóri Kr.
Júlíussyni, sýslumanni á Borðeyri,
og man ég að hann taldi það hafa
verið sér góðan skóla.
Sæmundur kvæntist frændkonu
sinni, Jóhönnu Brynjólfsdóttur frá
Bakkaseli, glæsilegri konu, árið
1922. Settu þau bú saman í Heydal
manni sínum og börnum indælt
heimili lengst af á Meistaravöllum
9 í Reykjavík. Þau eignuðust þrjú
börn en þau eru Guðlaug, kennari,
fædd 1955, Andrés, nemur raf-
magnstæknifræði í Danmörku,
fæddur 1957, kvæntur Rannveigu
Fannberg, hjúkrunarfræðingi, og
eiga þau eina litla dóttur, Hildi, en
yngst er Bryndís, bókbindari,
fædd 1965.
Ekki er hægt að minnast svo
míns kæra vinar og mágs að ekki
sé minnst á lestrarhneigð hans.
Hann var mikill lestrarmaður alla
ævi og bókavinur hinn mesti, enda
lét hann ekki sitja við orðin tóm í
því efni heldur kom sér upp veg-
legu og fágætu bókasafni, sem á
fáum árum hefur orðið mikið að
gæðum og vöxtum.
Á síðustu árum hafa þau hjón
komið sér upp sumarbústað í landi
Alviðru í Grímsnesi. Þar ein-
kenndist allt af sama handbragð-
inu og smekkvísinni, sem lífshlaup
Guðmundar bar merki um, og nú
var komin til samfylgdar lífsföru-
nautur sem ekki lá á liði sínu við
að bæta og laga til í kringum sig.
Öllum frístundum, hvort sem um
var að ræða stutt helgarfrí eða
heil sumarfrí, var varið í hinu
undurfagra umhverfi þar sem öll
náttúrufegurð Árnesþings blásir
við augum í allri sinni tign og öllu
sínu veldi, þar sem kyrrðin er svo
sama ár og bjuggu í sambýli við
foreldra hans fyrsta árið, en þá
fluttu þau Guðjón og Ingibjörg að
Miðhúsum, næsta bæ neðar í daln-
um.
í Heydal bjuggu þau Sæmundur
og Jóhanna til ársins 1938. Þau
eignuðust þar fimm börn: Brynj-
ólf, bifr.stj. á Borðeyri, kvæntan
Guðrúnu Jóhannesdóttur, sem nú
er látin, Guðjón Ingva, bónda á
Borðeyri, kvæntan Sigurrósu Sig-
urðardóttur, Gunnar, bónda á
Broddadalsá, kvæntan Kristjönu
Brynjólfsdóttur, Pálma, spari-
sjóðsstjóra á Borðeyri, kvæntan
Ásdísi Guðmundsdóttur, og Unni,
sem gift er Víglundi Elíssyni, bú-
sett á Akranesi.
Eins og áður er getið er Heydal-
ur afskekktust jarða í Bæjar-
hreppi og harðbýl á nútímavísu.
Þó hygg ég að þeim Sæmundi og
Jóhönnu hafi búnast vel með bar-
nahópinn sinn, enda gætt hófsemi
í kröfum svo sem arfleifð þeirra
beggja vísaði til.
Fyrir einyrkja bónda á af-
skekktri jörð og með stóran
barnahóp var örðugt að sinna
opinberum störfum í þágu sveitar
og héraðs. Man ég það frá ungl-
ingsárum mínum að um var talað,
að ekki væri Sæmundur vel í sveit
settur að gegna opinberum störf-
um, en þá var mönnum ljóst að
hann var til forystu fallinn i
hverjum þeim málum byggðar-
lagsins, sem hann vildi ljá lið.
Hann var mjög vel máli farinn,
rökvís, ritfær í besta lagi og skrif-
aði rithönd sem af bar. En Sæ-
mundur var hlédrægur og manna
ólíklegastur til að sækjast eftir
opinberum störfum og vegtyllum.
Árið 1938 flytja þau hjón bú-
ferlum frá Heydal að Borðeyri í
alfaraleið í miðri sveit, enda má
segja að þar hafi beðið Sæmundar
störf, sem gerðu kröfu til hag-
kvæmrar búsetu. Hygg ég að þeim
hjónum hafi þótt ærin viðbrigði að
vera komin í alfaraleið, en verið
þess albúin að takast á við fjöl-
þættari verkefni en hægt var að
sinna á afskekktu býli.
En skjótt bregður sól sumri. Ár-
ið eftir búferlaflutninginn andast
Jóhanna frá ungum börnum
þeirra, því yngsta þriggja ára.
Þungur harmur var að Sæmundi
kveðinn og börnum hans við frá-
fall ástsællar eiginkonu og móður.
Sá harmur mun hafa fylgt Sæ-
mundi til æviloka, þótt eigi væri á
torg borinn. Af æðruleysi tókst
hann á við aukinn vanda og bjó
börnum sínum gott heimili með
aðstoð ágætra ráðskvenna, er til
hans réðust. Hélt hann heimili
þangað til Guðjón Ingvi, sonur
hans, tók við búi. Eftir það var
Sæmundur á heimili hans þar til
fyrir ári, að hann varð að fara í
sjúkrahús sakir vanheilsu.
djúp og friðurinn svo mikill að
ekki verður með orðum lýst. Þang-
að var gott að leita þegar erilsömu
dagsverki var lokið. Þegar ég
hugsa um stundir hinnar elsku-
legu fjölskyldu í þessum unaðsreit
íslenskrar náttúru koma ósjálf-
rátt upp í hugann vers úr sálmi
hins ástsæla sálmaskálds Matthí-
asar Jochumssonar:
Þú komst frá lífsins háa helgidómi
en hollvin áttu í hverju minnsta blómi
í hverju foldarfræi byggir andi
sem fæddur er á ódauðleikans landi.
Guömundur Ragnar
Andrésson — Minning