Morgunblaðið - 29.01.1984, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1984
Björgvin Jóhannsson, forstöðumaöur Skálatúnsheimilisins og Hreggviður Jónsson, fram-
kvæmdastjóri þess. Myndin er tekin í vinnustofu á miðhæð Hamrahlíðar, þar sem vistmenn
starfa við að raða plastpokum í umbúðir.
Á efstu hæð Hamrahlíðar eru handavinnustofur þar sem þessi hópur var að vinna undir
umsjón þeirra Margrétar Finnbogadóttur og Þóru Svanþórsdóttur, sem báðar eru handa-
vinnukennarar. Aöstaða er þar öll hin besta og afrakstur handavinnunnar að sama skapi,
eins og sjá má á myndinni.
Skálatúnsheimilið þrítugt
Skálatúnsheimiliö í Mosfells-
sveit hefur nú verið starfrækt í rétt
þrjátíu ár. Verður afmælisins
minnst í dag með opnu húsi fyrir
aðstandendur vistmanna, starfs-
fólk og alla velunnara heimilisins.
Skáíatúnsheimilið var stofnað
í upphafi sem barnaheimili árið
1953, af Umdæmisstúku IOGT,
undir forystu Jóns Gunnlaugs-
sonar. Var það tekið í notkun ári
síðar. Fyrsta forstöðukona heim-
ilisins var Auður Hannesdóttir,
en auk hennar störfuðu þar ein
kennslukona og tvær starfs-
stúlkur í eldhúsi. Var gert ráð
fyrir að á barnaheimilinu yrðu
fimmtán börn og tíu starfsmenn.
Starfsemin jókst og heimilis-
fólkinu fjölgaði á næstu árum.
Skálatún er sjálfseignarstofnun
og árið 1958 gerðist Styrktarfé-
lag vangefinna eignaraðili að
í vinnustofunni á neðstu hæð
Hamrahlíðar.
hálfum hluta. Hefur stjórn
Skálatúnsheimilisins síðan verið
skipuð tveimur fulltrúum
Styrktarfélags vangefinna,
tveimur frá IOGT og formanni
stjórnarinnar, sem er skipaður
af landlækni.
Á Skálatúnsheimilinu búa nú
56 vistmenn í fjórum húsum, Út-
hlíð, Blönduhlíð, Litlu-Hlíð og
Lönguhlíð. Flestir vistmenn búa
í Úthlíð og Blönduhlíð, 21 á
hvorum stað, fjórir í Litlu-Hlíð
og ellefu í Lönguhlíð. Húsin
skiptast síðan I litlar heimilis-
einingar og er heimilishaldið I
höndum starfsfólks og vist-
rnanna. Stöðugildi eru 53,4, en
um 100 manns starfa meira og
minna við heimilið. Hluti vist-
manna sækir kennslu í Safamýr-
arskólann, en þeir sem ekki fara
þangað eru daglega í þjálfun í
Hamrahlíð, nýrri vinnustofu, fé-
lags- og þjálfunarstöð á Skála-
túni.
Hamrahlíð var áður fjós og
hlaða, en fyrir ári var hafist
handa við að gera húsið upp og
breyta því. í dag er þar þjálfun-
arherbergi, þar sem vistmenn
eru undirbúnir til að sækja
vinnu I vinnustofur á miðhæð
hússins. Einnig er á miðhæð
»■*»

Hér er allt hráefnið í tuskudúkkur komið, bara eftir
að sauma brúðurnar saman.
Herbergi tveggja vistmanna í Blönduhlíð. Blönduhlíð
er elsta húsið á Skálatúni. Þar hafa öll herbergi verið
gerð upp og eru hin smekklegustu.
Skálatúnsheimilið.
Ljé»m. Mbl./RAX.
hússins þjálfun fyrir erfiða
vinnu, og sem dæmi um störf
vistmanna má nefna: uppröðun á
þvottasvömpum fyrir ríkisspít-
alana, röðun á plastpokum frá
Plastprenti, uppröðun á jóla-
kortum og ýmislegt fleira.
Handavinnustofur eru á efstu
hæð hússins og starfa þar tveir
handavinnukennarar. Þar búa
vistmenn til teppi, púða, gólf-
renninga og fleira.
Þá eru einnig tvö starfs-
mannahús á Skálatúni og sund-
laug, en íþróttakennsla fer fram
í íþróttahúsinu að Varmá. Ber í
því skyni að geta þess að vist-
menn Skálatúnsheimilisins eiga
með sér íþróttafélagið Gáska.
Forstöðumaður Skálatúns-
heimilisins er Björgvin Jó-
hannsson, þroskaþjálfi, og hefur
hann veitt heimilinu forstöðu í
rúm tvö ár og framkvæmda-
stjóri Hreggviður Jónsson. í
stjórn heimilisins sitja þeir
Þengill Oddsson, læknir og
formaður, Guðmundur Hall-
varðsson, Gunnar Þormar, Há-
kon H. Kristjónsson og Helga
Hobbs.
„Kom fyrir að myndirnar
tolldu ekki á pappírnumu
— rætt við Björgvin Pálsson myndasmið um sérstæða
sýningu hans á gumbicromat-ljósmyndum
Björgvin Pálsson heldur um þessar
mundir sýningu á gumbicromat-
myndum í Gallerí Ijekjartorgi og lýkur
þeirri sýningu nú um helgina.
„Þessi sýning hefur verið þrjú ár í
vinnslu og er sú fyrsta sem ég held á
myndum unnum með þessari aðferð.
Gumbicromat er efnablanda sem
herðist við lýsingu og var áður fyrr
oft notuð við Ijósmyndagerð.
Hvað varð til að þú fékkst áhuga á
þessari gömlu tækni?
„Ég hef haldið nokkrar sölusýn-
ingar á ljósmyndum og fannst það
sláandi tilhugsun þegar ég lét frá
mér myndir að ending ljósmynda er
yfirleitt ekki meira en 50 ár, kannski
100 ef hún er brúntóna. Svo las ég
einhvers staðar um einstaka endingu
gumbicromat-ljósmynda og gróf upp
formúlur að þessari efnablöndu í
blöðum og gömlum heimildum, hér-
lendis og erlendis. Síðan hófst til-
raunastarfsemin. Ég hafði í upphafi
sjö formúlur í höndunum en nota nú
aðeins þrjár þær sem bestar reynd-
ust. Litlar heimildir eru til um þessa
aðferð og efast ég um að nokkur hafi
notað hana til gerðar litmynda líkt
og ég. Og aðeins einn mann veit ég
um, Svía, sem notar þessa aðferð enn
þann dag í dag við gerð svart/hvítra
ljósmynda. Ég hef því þurft að fikra
mig áfram með þetta og lært af því
ýmislegt. Ég komst til dæmis að því
að geyma mátti blönduna í langan
tíma með því að setja í hana einn
dropa af formalíni og spara þannig
tíma og vinnu, því blandan skemmist
annars mjög fljótt og þarf að gera
hana upp á nýtt í hvert skipti. Til-
raunir með pappír voru líka gífur-
legar. Ég set myndirnar á vatnslita-
pappír en af honum er ótrúlegt úrval
hérlendis. Ekki er þó sama hvaða
tegund er notuð, oft kom það fyrir
þegar ég var langt kominn með
mynd að hún tolldi ekki á pappírn-
um og bókstaflega rann af þegar ég
setti hana í vatn.“
Hvað tók það langan tíma að ná tök-
um á þessari aðferð?
„Fyrstu myndina gerði ég í yfir
1.000 eintökum, það var á meðan ég
var að þróa þetta og finna hvernig
efnið hegðaði sér. En ég er náttúru-
lega alltaf að prófa mig áfram.“
Hvernig verður svona mynd til?
„Það byrjar með því að maður tek-
ur ljósmynd á venjulega myndavél.
Stækkar hana í ljósmyndastækkara
upp á vinnslufilmu sein síðan er
stækkuð upp í endanlega stærð
myndarinnar, oftast í tveim eintök-
um. Síðan er blandan búin til úr gum
og bicromat og hún lituð með ljós-
ekta vatnslit. Hún er smurð á
vatnslitapappírinn, sem er svo hert-
ur í kringum níu klukkutíma þar til
hann verður ljósnæmur. Þá eru film-
urnar lagðar yfir pappírinn og lýstar
í einn til tvo tíma með sólarljósi eða
háfjallasól. Og hann að lokum
skolaður í vatni í þrjár klukkustund-
ir og hengdur til þerris. Ef svo nota
á fleiri liti þarf að endurtaka þessa
meðferð."
Og er ending myndanna betri en
Ijósmynda?
„Já, það er óhætt að segja það, ég
nota hágæða ljósekta vatnsliti og
ætti ending þessara mynda að vera í
kringum 1000 ár.“
Sýning Björgvins er opin 14-22 um
helgina en henni lýkur sem fyrr seg-
ir á sunnudag.