Morgunblaðið - 15.05.1984, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 15. MAl 1984
____________________________<■ 1883 Unl«.rul Pr.H S.ndlllll
y, Kjás\rbu m\g, kýslu
Smó^kauprncinni nn
Ast er...
... aö finnast hún
vera epli augna
þinna.
TM Rm U.S. Pit Oft —»* rlghts r«serv«d
• 1981 Los Angéies Tlmes Syndicite
Mér sýnist nauðsynlegt að þú fáir
þér fyrst gleraugu.
HÖGNI HREKKVÍSI
„t/ILTO EKKI HELPOR TAKA t?ETTA HEIM MEP ÞÉK?"
Frá Friðarvikunni sem haldin var um síðustu páska.
Tvö göt í fræðslu og upplýs-
ingastarfi okkar fjölmiðla
Stefán Jónssonar skrifar:
Mér kemur í hug að ræða hér
tvö „göt“ í okkar fjölmiðlastarfi.
Er annað um hinar svokölluðu
friðarhreyfingar, en hitt um nauð-
syn á fræðslu um hvað sé lýðræði.
Hér starfa, sem kunnugt er,
friðarhreyfingar með ólík mark-
mið og er nýlokið svokallaðri frið-
arviku. Tilefni þessara friðar-
samtaka má skipta í tvennt. Ann-
arsvegar eru samtök fremur fárra
manna sem ekki una því, að mikill
meirihluti þjóðarinnar hefir frem-
ur kosið að hafa hér erlent varn-
arlið en að hafa landið varnar-
laust með öllu. Hinsvegar eru þeir
sem vilja beita áhrifum sínum í
því alþjóðamáli að útiloka og eyði-
leggja öll kjarnorkuvopn. í síðari
hópnum er skoðanalega mikill
meirihluti þjóðarinnar, enda
stefnumálið óviðkomandi flokka-
skiptingu í landinu. Hið sama má
segja um hliðstæð samtök innan
annarra lýðræðisríkja í Evrópu.
Öllum á að vera ljóst, að hættan
af kjarnorkuvopnum fer stöðugt
vaxandi. Til viðbótar því sem áður
var, má benda á, að líklegt má
telja að framleiðsla kjarnorku-
sprengna komist fljótlega á það
stig að auðvelt verði fyrir
glæpamannasamtök að framleiða
slíkar sprengjur eins og aðrar
sprengjur, sem þau bæði fram-
leiða og nota nú. Af þessu leiðir,
að friðarsamtök verða nú að hafa
tvö atriði efst á sinni stefnuskrá
og eru þau þessi: 1. Að eyðileggja
og útiloka öll kjarnorkuvopn. 2.
Að frjáls friðarsamtök fái óhindr-
að að starfa hjá öllum þjóðum. Án
þessara aðalmarkmiða geta önnur
markmið friðarsamtaka verið
neikvæð og skaðleg. Taka má
dæmi. Hugsum okkur að baráttan
fyrir friði takmarkist við friðelsk-
andi lýðræðisþjóðir í Evrópu, en
skammt frá landamærunum byggi
einræðisþjóðir einskonar Berlín-
armúr með kjarnorku-skotpöllum
og tilheyrandi eldflaugaskotum.
Friðaramtök sem ekki skilja slíka
aðstöðu get tæpast haft gagnleg
áhrif. Þau vaða grunnt en sletta
mikið. Áskoranir þeirra á stjórn-
völd sem ekki leyfa friðarsamtök
munu og tæpast hafa áhrif.
Með vísan til þess sem greint er
hér að framan spyr ég: Er það rétt
að Rússar og leppríki þeirra hafi
verið fyrst allra Evrópuþjóða til
að staðsetja skotpalla með tilheyr-
andi eldflaugum skammt frá
landamærum Vestur-Evrópu-
þjóða? Og er það rétt, að í Rúss-
landi og tilheyrandi leppríkjum
séu frjáls friðarsámtök alls ekki
leyfð? Sé þetta rétt, þá tel ég það
„gat“ í okkar fjölmiðlastarfsemi
að hafa ekki greint þjóðinni frá
slíku á sannan og hlutlausan hátt.
II.
Hvað er þingræðislegt lýðræði og
hverjar eru aðalmáttarstðir þess í
byggingu þjóðfélagsformsins?
Margir hafa eflaust heyrt slíka
eða svipaða spurningu frá hinum
almenna borgara, enda svörin við
henni lítið verið á hraðbergi.
Flestum mun þó ljóst, að lýðræð-
ishugsjónin á sína baráttusögu,
t.d. í Evrópu. Hefir í þessum efn-
um oltið á ýmsu, en hugsjónin og
stefnumörk hennar hafa verið
lífseig. Ýmsir vilja miða upphaf
stefnunnar við frönsku stjórnar-
byltinguna 1789, aðrir telja að hún
hafi áður fest rætur í Bretlandi og
enn aðrir telja stefnuna hafa tekið
stökkbreytingu og fengið framtíð-
arfestu er Bandaríkin komu til
sögunnar, en þar festi lýðræðis-
hugsjónin varanlegar rætur í lok
18. aldarinnar. En hvað sem þessu
líður í sögunni verður að telja í
dag að flokka megi þjóðir heims í
tvo flokka. Annarsvegar þær þjóð-
ir, sem nota lýðræðis og þing-
ræðislegt þjóðfélagsform í megin-
atriðum og hinsvegar þær þjóðir
sem búa við mismunandi tegundir
einræðisforma. Ef gera á saman-
burð á þessum tveim þjóðfélags-
formum í dag ber að sjálfsögðu að
miða við framkvæmdina og
reynsluna eins og hún er nú, en
ekki eyða tímanum í að rekja
langa og margþætta þróunarsögu.
Flestum mun ljóst, að lýðræð-
ishugsjónin hefir engin landa-
merki eins og t.d. einræðisstefn-
urnar. Hún byggist á því, að fólkið
sjálft ákveði með frjálsri
atkvæðagreiðsiu formið á sínu
þjóðfélagi. Slíkt gerir það meðal
annars með því að samþykkja
stjórnarskrá, sem meðal annars
tryggir eftirfarandi: Frjálsar
kosningar til löggjafarþings á
fárra ára fresti. Dómsvald, sem sé
óháð framkvæmdavaldi. Málfrelsi,
skoðanafrelsi, ritfrelsi, félaga-
frelsi og margt fleira.
Segja má að stefnumörk lýð-
ræðisformsins séu nokkuð ljós, en
stefnumörk einræðisformanna
síður, enda virðast þau í sumum
tilfellum talsvert pukurmál. Ein-
ræðisherrarnir hafa t.d. oft notað
þá blekkingu að kenna stefnu sína
við lýðræði og sósíalisma, sam-
anber Stalin og Hitler. En hvað
sem þessu Iíður er það staðreynd,
að vanþekking myndar oft skoöan-
ir og skoðanamun manna. Það er
og staðreynd, að vanþekkinguna
má oft lækna með skynsamlegri
fræðslu án mikillar tímaeyðslu,
einkum ef slíkt er gert af hlutlaus-
um aðila.
Frá mínu sjónarmiði er það
„gat“ í okkar fjölmiðlastarfi hve
lítið er rætt fræðilega og málefna-
lega um lýðræðisstefnuna og ein-
ræðisstefnurnar. Margt fólk virð-
ist t.d. í nokkrum vafa um, hvort
kommúnismi sé lýðræðisstefna
eða einræðisstefna. Væri nú ekki
athugandi, að okkar ágæta útvarp
stofnaði til, t.d. einu sinni á ári,
umræðuþáttar um hinar nefndu
þjóðmálastefnur og hver væri aðal
munurinn á þeim. Tæplega ætti
slíkt að vera hlutleysisbrot.
Gullkorn
Lögin eru ekki sakir hinna góðu
þegna.
Sókrates (469-399 f.Kr.),
Krískur heimspekingur
Um fjárlagagatið
Siggi flug skrifar:
Mikið er talað um stóra fjár-
lagagatið hans Alberts. Það hef-
ur verið taiað um hvernig mætti
stoppa þetta gat, sem sú ríkis-
stjórn skyldi eftir sem síðast sat
við völd.
Það á að fara að spara á þeim
liðum sem síst má spara á og á
ég þar við heilbrigðisþjónustuna.
Menn þurfa að verða veikir til
þess að skilja að á þessum lið
heilbrigðisþjónustunnar má
varla skerða eyri. Þetta skyldi
Magnús Kjartansson þegar hann
var orðinn veikur af ólæknandi
sjúkdómi. Ég hef sjálfur lítillega
þurft á spítalaplássi að halda,
lítið þó sem betur fer, og vil ég
þakka öllum sem hugsuðu um
mig með mikilli prýði. Allt var
fyrir mann gert sem beðið var
um, sem sagt ágæt aðhlynning.
Þessa aðhlynningu má ekki
skerða.
Það getur verið að í sumu svo
sem mat sé ekki gætt ýtrasta
sparnaðar, en það má laga í ró
og næði. Það er erfitt að gefa
sjúklingum mat svo öllum líki.
Én fyrir alla muni skerðið ekki
þjónustuna. Það er nefnilega
aldrei hægt að gera of mikið
fyrir sjúkling.
Sjúkrahúsin eru dýr tæki sem
sum hver eru sett upp af miklum
myndarskap. Það er þó hægt að
spara í byggingu þeirra, án þess
að það komi niður á þjónustunni
við sjúklingana. öll tæki til
skoðunar o.fl. þarf að afla og
hafa sem best.
Þeir Islendingar sem hafa far-
ið til London í hjartaaðgerð,
ljúka allir upp einum munni hve
öll hjúkrun og eftirmeðferð sé
góð. Að vísu ekki í sjúkrahúsi,
sem klætt er innan með harðviði,
en þar er starfsfólk sem kann
sitt fag. Þetta gætum við eflaust
gert líka þegar við höfum æfingu
til.
Burt með allt svo sem harðvið
og prjál en látum kunnáttuna
koma í staðinn.