Morgunblaðið - 14.07.1984, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. JtJLÍ 1984
29
Minning:
Guðfinna Sigurðar-
dóttir Mófellsstöðum
Fædd 30. maí 1894
Díin 30. júní 1984
í dag er til moldar borin Guð-
finna Sigurðardóttir, sem um
langt árabil var húsfreyja að M6-
fellsstöðum í Skorradal. Hún
fæddist að Brúsastöðum i Hafnar-
firði fyrir rösklega niútíu árum,
en ólst upp að Húsanesi á Snæ-
fellsnesi. Foreldrar hennar voru
Geirlaug Eyjólfsdóttir og Sigurð-
ur Ásmundsson.
Guðfinna fór ung að vinna fyrir
sér við ýmis algeng störf, i
Reykjavik, suður með sjó og víðar.
Þrítug giftist hún Vilmundi Jóns-
syni frá Mófellsstöðum og tóku
þau við búsforráðum þar. Hann er
látinn fyrir 25 árum. Margrét,
móðir Vilmundar, og þrjú af niu
systkinum Vilmundar, sem upp
komust, áttu heimili sitt á M6-
fellsstöðum alla ævi, þau Júlíana,
Guðmundur og Þórður, sem var
landsþekktur maður fyrir smíðar
sínar, þótt blindur væri. Guðfinna
og Viímundur eignuðust fjögur
börn, Sigurjón, sem dó ungur,
Margréti, Bjarna og Þórð, sem nú
búa á Mófellsstöðum. Auk þess
átti hjá þeim heimili, sem barn og
unglingur, Guðrún Fanney
Björnsdóttir.
Fjöldi fólks var lengst af viðloð-
andi á Mófellsstöðum ýmist við
störf eða leiki og var heimilið því
umsvifamikið öll búskaparár
þeirra hjóna.
Sumarið 1930 réðist að Mófells-
stöðum niu ára gamall snún-
ingastrákur, fyrir atbeina Dag-
bjartar systur Vilmundar. Hún
hafði hlynnt að drengnum sjóveik-
um á leiðinni milli Borgarness og
Reykjavíkur. Þannig atvikaðist
það að heill ættbogi hefur í tímans
rás dvalið á Mófellsstöðum.
Drengurinn hét Guðlaugur Ein-
arsson og varð seinna hæstarétt-
arlögmaður í Reykjavík. Eftir að
dvöl hans á Mófellsstöðum lauk
voru þar systkini hans, seinna
börn og systkinabörn og enn
seinna barnabörn.
Æska manna gegnir margvís-
legu hlutverki í lífi þeirra. Jafn-
framt því að þá eru lögð drög að
mótun skapgerðar ungs einstakl-
ings, lagðar línur í lffsviðhorfi
hans og afstöðu til annarra
manna, er honum, ef vel tekst til,
gefinn aðgangur að uppsprettu
einlægrar hlýju og gleði til að
bergja af seinna, þegar erfiðleikar
og sorgir sækja að. Þeir sem voru
svo lánsamir að fá að slíta
barnsskónum á Mófellsstöðum
hafa sótt kjark og þrek í minn-
ingarnar þaðan, þegar hart hefur
verið í heimi.
Á Mófellsstöðum var ég hvert
sumar, frá þriggja ára aldri og þar
til ég varð 15 ára, einn vetur að
auki og flest jóla- og páskafrí.
Ég sat oft á bekknum í eldhús-
inu á Mófellsstöðum, smástelpa,
og horfði á Finnu inna af hendi
margvísleg eldhússtörf. Hún var
ákaflega góð matmóðir, bakaði
firnagóð brauð og pönnukökur,
allur matur varð bragðgóður í
höndunum á henni. Hún kunni þá
list að stjórna án átaka, þó var
hver hlutur á sinum stað og allir
gerðu orðalaust það sem þeir voru
beðnir um.
Heimilið á Mófellsstöðum var
alla mína tíð þar mannmargt og
umsvifamikið, þó var eins og alltaf
væri þar nóg pláss. 1 þá daga kom
fólk sjaldnast að sunnan öðruvísi
en að gista, það voru aldrei vand-
ræði með að hýsa fólk á Mófells-
stöðum.
Rafmagn kom fremur seint í
Skorradalinn og þess vegna eru
mér í barnsminni alls kyns vinnu-
brögð sem nú eru víðast hvar af-
lögð. Til dæmis var þvotturinn
þveginn á bretti, soðinn og rullað-
ur, mjólkin skilin í skilvindu og
kjöt soðið niður í stórar krukkur.
Koksvélin í eldhúsinu var alltaf
heit og mér líða seint úr minni
haustkvöldin, þegar tekið var að
húma og olíuljósið brá notalegum
bjarma á sólbrennd andlit okkar,
sem sátum viö eldhúsborðið og
biðum eftir að Finna gæfi okkur
kvöldbitann, áður en gengið var til
náða. Það var ekki aðeins hlýjan
frá koksvélinni sem yljaði og
veitti öryggi, heldur hugarþel
þessa góða fólks sem þarna hlúði
að sínu heimilisfólki. Það var mik-
ið lán fyrir mig og bræður mína,
Einar og Kristján, að alast upp
undir handarjaðrinum á Guðfinnu
Sigurðardóttur og hennar fjöl-
skyldu.
Starf húsmóður í sveit á þessum
árum var ótrúlega umfangsmikið,
það skildi ég ekki þá, en lífið hefur
sýnt mér fram á þann sannleik.
Eg veit núna hvert starf Finna
innti af hendi öll þessi ár og var
hún þó orðin fullorðin kona þegar
ég man fyrst eftir henni.
Matseld, þrifnaður og þjónustu-
brögð, allt var þetta ærinn starfi
en samt hafði Finna ráðrúm til að
sinna blómunum sínum. Enga
konu hef ég þekkt sem ræktaði
fegurri stofublóm. í stofunni, þar
sem hurðin var alla jafna höfð aft-
ur, voru bækur heimilisins geymd-
ar. Þar voru í hillu „Heilsurækt og
mannamein", „Kapitola", og bæk-
ur Sabatinis, sem ég var að glugga
í meðan fólkið lagði sig. Þar voru
líka ýmsar bækur sem bitastæðari
þykja, en þessar voru mér hug-
stæðastar þá. Þegar ég hugsa til
þeirra vaknar minning um óljósan
ilm allskyns skrautjurta sem báru
fögur blóm fyrir natni og hlýju
húsmóðurinnar sem oft lauk eril-
sömum degi við að hlúa að þeim og
vökva.
Sú kona er lánsöm sem hverfur
svo úr þessu jarðlífi að hennar er
minnst þegar ilmi fagurra blóma
bregður fyrir vit. Guðfinna var
einnig lánsöm vegna þess að hún
átti góðan mann sem unni henni
mikið og börn sem báru hana á
höndum sér eftir að heilsu hennar
hrakaði þegar aldurinn færðist yf-
ir. Hún var lánsöm vegna þess að
Fæddur 24. september 1910.
Dáinn 4. júlí 1984.
Þegar lítið barn fæðist er aðeins
eitt víst: Það á eftir að deyja. Allt
annað er mönnum hulið. Og þann-
ig var það norður í Skjaldabjarn-
arvík á Ströndum, þegar hjónun-
um Guðjóni Kristjánssyni og
Önnu Jónsdóttur fæddist sonur
þann 24. september 1910. Það hef-
ur ekki hvarflað að neinum hvert
lífshlaup litla sonarins yrði, enda
hefur flest gerbreyst frá því sem
var fyrir 74 árum.
Sonurinn, sem hlaut nafnið
Guðmundur, var fjórða barn for-
eldra sinna. Elstur var Jónas
Kristinn f. 16.4.1906, þá Þorsteinn
f. 30.10. 1907 og Eiríkur Annas f.
25.11. 1908. Síðar fæddust Krist-
ján Sigmundur þ. 16.11. 1911,
Anna Jakobína þ. 6.10. 1913, Guð-
mundur óli þ. 20.12. 1914, Pálína
Sigurrós þ. 13.11.1919 og Ingigerð-
ur Guðrún þ. 9.4. 1923.
Árið 1923 fluttust þau Guðjón
og Anna búferlum frá Skjalda-
bjarnarvík og byggðu upp jörðina
í Þaralátursfirði á Hornströndum,
en jörðin hafði verið í eyði í nær
tvo áratugi. Baldur Sveinsson
kennari og skólastjóri á ísafirði,
síðar blaðamaður í Reykjavík,
hafði keypt Þaralátursfjörðinn og
mun hafa hugsað sér að koma þar
á fót síldarsöltun. Hann vissi sem
var að Þaralátursfjörður er líf-
höfn þegar inn er komið. Hitt var
verra að innsigling er ekki hrein
og vandratað ókunnugum. Því fór
svo að síld var aldrei söltuð í
Þaralátursfirði.
Fáir munu þeir vera sem finnst
hún bar gæfu til þess að reynast
samferðafólki sínu vel.
Ég veit að ég mæli fyrir munn
bræðra minna, systra og dætra,
sem áttu eins og ég æskuár á Mó-
fellsstöðum, þegar ég flyt þakkir
fyrir það sem Guðfinna Sigurð-
ardóttir á Mófellsstöðum og henn-
ar fólk hefur fyrir okkur gert.
Guðrún Guðlaugsdóttir.
„Gott mannorð er dýrmætara
en mikill auður. Vinsæld er
betri en silfur og gull“
Þar sem Vatninu sleppir og Dal-
urinn opnast til vesturs eru Mó-
fellsstaðir í Skorradal. Bærinn
stendur undir Mófellinu en ofar
því gnæfir Skarðsheiðin í svar-
blárri tign. Allt þetta er óbreytt,
nema það, að öðlingskonan Guð-
finna Sigurðardóttir, húsfreyja að
Mófellsstöðum síðustu sex ára-
tugi, hefur kvatt þennan jarðn-
eska heim. Hún lézt þann 30. júnf
sl., komin þá fyrir skömmu á tí-
ræðisaldur.
Guðfinna fæddist að Brúsastöð-
um í Hafnarfirði 30. maí 1894,
dóttir hjónanna Sigurðar Ás-
mundssonar og síðari konu hans,
Geirlaugar Eyjólfsdóttur. Al-
systkin hennar voru þrjú, Lárus,
sem lézt á unga aldri, Karolína,
búsett í Reykjavík, og Sigurlaug,
húsfreyja að Litla-Kambi í
Breiðuvík. Börn Sigurðar frá fyrra
hjónabandi voru þau Guðmundur
og Margrét, sem flutti til Vestur-
búsældarlegt í Þaralátursfirði.
Unnt er að finna þar hið þokka-
legasta tjaldstæði ef vel er leitað,
en hitt er með ólíkindum hvernig
hægt er að koma þar fyrir heilu
búi. Beggja vegna fjarðarins er
undirlendi ekkert, en fyrir botni
fjarðarins aurar, þar sem jökulá
úr Drangjökli fellur fram. Enda
var Þaralátursfjörður á liðnum
öldum oftar í eyði en í byggð. Að
fornu mati var jörðin talin 6
hundruð að dýrleika, en þegar
nýtt mat var lögfest 1861 hafði
verðgildi jarðarinnar fallið svo, að
hún taldist aðeins 0,7 hundruð og
var þá lægst metna lögbýlið á ís-
landi. Og hafa menn það til marks
að borga þurfti sérstaklega fyrir
hundahreinsun ef hundaeigandi
átti ekki 1 hundrað í jörð. Eða með
öðrum orðum: Þaralátursfjörður
bar ekki einu sinni hund. Það er
því næsta ólíklegt hve vel fjöl-
skyldunni farnaðist í Þaraláturs-
firði.
Þar var hlutur Guðmundar ekki
minnstur. Hann sá sem var að
hefðbundinn búskapur yrði ekki
rekinn í Þaralátursfirði. Hér yrði
annaö að koma til.
Þegar fjárpestin gaus upp á 4.
áratugnum varð strax mikil eftir-
spurn eftir girðingarstaurum. Á
Hornströndum er reki óþrjótandi,
og strax árið 1934 hóf vitaskipið
Hermóður að safna þar reka á
vegum Mæðiveikinefndar.
Vegna þess hve Þaralátursfjörð-
ur er þröngur í fjarðarkjaftinum
er reki þar enginn. Það þurfti því
að færa út kvíarnar. Árið 1934
keypti Guðmundur hálfa Smiðju-
heims. Gott samband var milli
þessara systkina. Þá er að geta
þess, að þau Sigurður og Geirlaug
ólu upp Svanfríði Sigurðardóttur,
en með þeim fóstursystrum, Guð-
finnu og henni, var einkar kært.
Þegar Guðfinna var á fyrsta ári
fluttist fjölskyldan frá Hafnar-
firði að Garðakoti i Staðarsveit á
Snæfellsnesi, en síðan að Húsa-
nesi í Breiðuvík, þar sem hún
dvaldi sín æsku- og unglingsár. Af
Snæfellsnesi lá leiðin suður til
Reykjavíkur og i Garðinn, en á
þessum stöðum vann hún fyrir sér
við ýmis störf, sem til féllu, þar til
hún réð sig sem kaupakona til Mó-
fellsstaða i Skorradal skömmu
eftir 1920. Þessi vistráðning átti
eftir að skipta sköpum um framtíð
Guðfinnu, því að frá Mófellsstöð-
um fluttist hún aldrei, gekk að
eiga son Mófellsstaðahjóna, Vil-
mund Jónsson, 6. desember 1924.
Bjuggu þau góðu búi og bættu
þessa ágætu jörð til mikilla muna.
Vilmundur var maður hreinskipt-
inn og drengur góður í hvívetna.
Hann andaðist árið 1959, en Guð-
finna hélt áfram búskap á jörð-
inni, ásamt börnum sinum, til
efsta dags. Þeim hjónum varð
fjögurra barna auðið. Elztur
þeirra var Sigurjón, f. 19/6 1925,
vélvirkjanemi. Hann lézt 23/3
1948, öllum harmdauði, Margrét, f.
12/11 1926, Bjarni, f. 27/8 1928, og
Þórður, f. 22/9 1931. öll eiga börn-
in það sammerkt að hafa í ríkum
mæli erft kosti ágætra foreldra.
Ekki mun ofmælt þótt fullyrt
sé, að Mófellsstaðaheimilið hafi
um langan aldur verið annálað
fyrir gestrisni og greiðasemi öll-
um þeim til handa, sem um garð
hafa gengið. Þau hjónin, Guðfinna
og Vilmundur, voru einstaklega
samhent í þessum efnum sem öðr-
um. Fór enginn til Mófellsstaða
bónleiður til búðar, né gerir enn.
Er augljóst að búsýsla innan-
stokks á mannmörgu heimili og
óvenjumikill gestagangur hefur
gert miklar kröfur til húsfreyju,
en hún var þeim vanda vaxin og
man ég ekki til þess, að hún hafi
borið sig upp undan slíku.
Einhvern veginn er það svo, að
við andlát þess sem manni er kær
rifjast upp þeir mannkostir, sem
helzt hafa markað lifsstefnu og
vík af Ögurkirkju ásamt Bolung-
arvikurmönnum, og næsta ár tók
hann á leigu allt Bjarnarnes og
Barðsvík. Rekinn var hirtur og
dreginn í Þaralátursfjörð og unn-
inn þar. Voru sex menn í vinnu á
vorin nótt og dag við að handsaga
staura, sem urðu 3.000 talsins árið
1935.
Þess má nærri geta hvílíkt erf-
iði sögunarvinnan var. Notuð var
stórviðarsög og unnu tveir við
hana. Útbúnar voru sérstakar
trönur og stóð annar maðurinn
uppi en hinn undir. Það varð Guð-
mundi því uppljómun er hann sá í
fyrsta sinn vélflett plönkum.
Það var á Eyri f Ingólfsfirði þar
sem unnið var við að setja upp
síldarplan á vegum ólafs Guð-
mundssonar. Jónas bróðir Guð-
mundar var þar í vinnu og Guð-
mundur sá að þessa aðferð yrði
hægt að nýta við að saga rekann.
Að vísu þyrfti stærra blað, og kom
það í hlut Hákons Bjarnasonar
skógræktarstjóra að útvega það.
Vélin sem fengin var til að drífa
sagarblaðið var 1 cylinders Bol-
inder-vél, sem verið hafði ljósavél
í Hnffsdal. Hjálpaði Jónas við að
setja hana upp. Þetta var f fyrsta
lífsmáta hins látna. Párandi fáein
orð um þessa sérstöku velgerðar-
konu mína kemur mér fyrst í huga
í þessu sambandi fölskvalaus góð-
vild Finnu til alls og allra, manna
sem málleysingja. Manngreinar-
álit var henni framandi hugtak,
sem raunr hefur aldrei fundizt í
orðabók Mófellsstaðaheimilisins.
Er slíkt kostur, því miður allt of
sjaldgæfur, en verður ekki metinn
að verðleikum. Þrenninguna
reglusemi, orðheldni og heiðar-
leika hafði Guðfinna ætíð að leið-
arljósi. Kom þetta ekki sízt fram í
samskiptum hennar við þau fjöl-
mörgu börn, vandalaus og vanda-
bundin, sem hún á löngum lífsferli
ól upp að meira eða minna leyti.
Að ganga á bak orða sinna var í
hennar augum synd, gagnvart
börnum stórsynd. Eins og hér er
að vikið dvöldu fjölmörg börn að
Mófellsstöðum, aðallega yfir
sumartíma, og nutu þá hand-
leiðslu Guðfinnu. Með orðum sín-
um og öllu líferni innrætti hún
þeim þá lífsspeki, að jákvætt við-
horf til umhverfis og samferða-
manna væri vegurinn til ham-
ingju, en þó fyrst og fremst, að
einlæg trú á Guð og breytni í sam-
ræmi við kenningar Jesú, væri
undirstaða alls. Er það trúa mín,
að þessi einfalda en fullkomna
lífsspeki hafi ornað mörgum þeim
á lífsleiðinni, sem nutu hand-
leiðslu Guðfinnu á viðkvæmum
æsku- og unglingsárum.
Þrátt fyrir vaxandi heilsuleysi á
síðustu æviárum auðnaðist henni
sú mikla gæfa að geta dvalið til
æviloka á þeim stað, sem hún
hafði kjörið sinn starfsvettvang.
Sýnir þetta samheldni fjölskyld-
unnar. Væri betur að sem flestir
fengju að njóta slíks.
„Öllu er afmörkuð stund og sérhver hlutur
undir/ himninum hefur sinn tíma Að
fæðast hefur sinn/ tíma og að deyja hefur
sinn tíma.“
Ég kveð. Hún vissi vel:
„... að ég trúi því að látnir lifi
í ljósi ofar vorri þekking,
annars væri allt svo myrkt
og ógnarblekking."
Guð blessi minningu hennar,
börnin hennar og Mófellsstaði í
Skorradal.
Kristinn Einarsson
sinn sem vél var notuð til að saga
rekavið á Hornströndum.
Stærri vél fékk Guðmundur
2—3 árum síðar, og var það
Scandia-bátsvél úr Svaninum sem
strandað hafði. Og með þessum
hætti voru að minnsta kosti fjórir
menn í vinnu á vorin við að saga
reka, og afköstin urðu 6—7 þús-
und staurar á ári auk rengla. Mest
var eftirspurn eftir staurum
1934—40 þegar mæðiveikin gekk
yfir, og þegar stríðið skall á marg-
faldaðist verðið.
Guðmundur tók við búsforráð-
um af föður sínum árið 1938 og
hélt bú til 1946 er hann fluttist
vestur á ísafjörð. Fór Þaralát-
ursfjörður þá í eyði og hefur ekki
byggst síðan.
Starfssaga Guðmundar frá
Þaralátursfirði verður ekki rakin
hér öllu lengur. Aðeins skal minnt
á síðustu umsvif hans við
hvalveiðistöðina á Brjánslæk. Þar
hafa hann og félagar hans staðið
sig svo vel við hrefnuveiðar að oft
hafa þeir fengið að veiða til við-
bótar við kvóta sinn það sem aðrir
gátu ekki fullnýtt af sinum kvóta.
Nú er það svo að flestir hætta
störfum eins og það er kallað þeg-
ar þeir hafa náð sjötugsaldri.
Þetta átti ekki við Guðmund.
Hann hélt ótrauður áfram starfi
sínu. Og það var á miðjum
starfsdegi þann 4. júlí sl. að slys
varð. Vegir Guðs eru órannsakan-
legir. Og þetta er ekki fyrsta slysið
því um þessar mundir eru liðin
rétt þrjátíu ár síðan bróðir Guð-
mundar og nafni, Guðmundur óli,
fórst við bjargsig í Hornbjargi.
Guðmundur kvæntist ungur
Láru Einarsdóttur, sem lifir mann
sinn. Þeim varð fimm barna auðið.
Dýpstu samúðarkveðjur sendi ég
þeim öllum, svo og öðrum ástvin-
um Guðmundar. Blessuð sé minn-
ing Guðmundar Guðjónssonar frá
Þaralátursfirði.
Steingrfmur Jónsson.
Minning:
Guðmundur Guðjóns-
son frá Þaralátursfirði