Morgunblaðið - 15.07.1984, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JÚLl 1984
23
HVAÐ GERÐIST?
Endurtryggingafélag Samvinnu-
trygginga hf. var stofnað árið 1971
og var því fyrst og fremst ætlað að
annast inntryggingar, en einnig sá
það að nokkru leyti um úttrygg-
ingar fyrir Samvinnutryggingar.
Frá 1971 til 1974 var einn fram-
kvæmdastjóri yfir öllum félögun-
um þremur, þ.e. Samvinnutrygg-
ingum, Líftryggingafélaginu And-
vöku og Endurtryggingafélaginu.
Árið 1974 var þessu skipt og tók þá
Jón Rafn Guðmundsson við And-
vöku og Endurtryggingafélaginu,
en Hallgrímur Sigurðsson var ráð-
inn framkvæmdastjóri Samvinnu-
trygginga. Hallgrímur sagði í sam-
tali við Morgunblaðið, að fyrsta ár-
ið, sem hann var með Samvinnutr-
yggingar, hefði Endurtryggingafé-
lagið séð um úttryggingar fyrir
Samvinnutryggingar og einnig séð
um þá samninga, sem félagið fékk í
staðinn. Brunatryggingar hér á
landi höfðu þá gefið mjög góða
niðurstöðu og var Samvinnutrygg-
ingum boðið í staðinn endurtrygg-
ingasamningar frá ákveðnum fé-
lögum erlendis. Síðan skildi leiðir
jafnt í ljós og þar eru aðilar, bæði
„brokerar" og endurtryggjendur,
sem kannski beinlínis er ekki hægt
að kalla glæpamenn, en eru vægast
sagt afar varhugaverðir. Slíkir
menn hugsa eingöngu um eigin hag
og láta sig engu skipta hvort samn-
ingarnir eru góðir eða vondir eða
hvort einhverjir fari illa út úr þess-
um viðskiptum. Þessi starfsemi er
þó öll innan ramma laga, en eina
áhugamál þessara manna er að fá
sem mest út úr þessu og það gera
þeir með því að taka að sér sem
flesta samninga og þeim er ná-
kvæmlega sama hvort þeir eru góð-
ir eða slæmir. Það sem gerist er
það, að Endurtryggingafélagið
lendir i netinu hjá svona mönnum
og má þar einkum nefna fyrirtækin
SIRSA og Accolade.
Eins og málin standa í dag má
segja, að viðskiptamagn Endur-
tryggingafélagsins skiptist i
þrennt. Það er sá hluti viðskipt-
anna, sem félagið var með áður en
samið var við þessi „underwriting
agency“ og hinsvegar þeir hlutar
sem tengjast SIRSA og Accolade.
Menn vita svona nokkurn veginn
hér er um stórar fjárhæðir að ræða
og verið vissir um að geta ráðið við
það. En það er auðvitað ekkert vit,
að ætla sér að borga upphæðir, sem
enginn veit hverjar verða. Heiðar-
legir menn úti i London létu i ljósi
þá skoðun, að jafnvel þótt við ætt-
um peninga til að greiða þessar
upphæðir, þá væri það ekkert vit.
Við hefðum enga möguleika til að
sleppa út úr þessu nema láta félag-
ið fara á hausinn. Hefðu Sam-
vinnutryggingar og Sambandið
hins vegar tekið ákvörðun um að
borga þetta, sem var ákaflega sterk
tilhneiging til að gera, þá er spurn-
ingin hvort það hefði ekki verið
mjög vítavert gagnvart skjólstæð-
ingum okkar. Þeir peningar hefðu
raunverulega verið teknir frá ís-
lenskum skattborgurum, viðskipta-
vinum Samvinnutrygginga á Is-
landi, til að borga tryggingar er-
lendis, sem menn vissu ekkert
hvernig til var stofnað."
Engin ástæða er til að draga i
efa, að Hallgrimur skýrir hér af
einlægni frá sínum sjónarmiðum í
þessu máli. Hinu er þó ekki að
leyna, að ýmislegt er enn á huldu
varðandi mál þetta og ekki allir á
Höfuðstöðvar Samvinnutrygginga i Reykjavík. Morgunblaðift/Július.
og um það segir Hallgrímur m.a.:
„Við Jón urðum ósammála um
hvernig að þessum samningum
skyldi staðið og eftir að ég hafði
verið hér i um það bil eitt ár skildi
leiðir. Eftir það sáu Samvinnu-
tryggingar sjálfar um sínar út-
tryggingar og það sem kom í stað-
inn fyrir brunatryggingarnar. Þá
var Endurtryggingafélagið einung-
is eftir með inntryggingar, en þetta
voru yfirleitt litlir bitar og þeir
voru kannski eitt af 100 eða 200
endurtryggingafélögum í einhverri
áhættu. Þannig gekk þetta fram til
ársins 1978, en þá tekur Jón
ákvörðun um að semja við fjögur
svokölluð „underwriting agency",
sem eru þekkt fyrirbæri á trygg-
ingamarkaðinum, og í sjálfu sér
ekkert óeðlilegt að gera slíka sam-
ninga, nema hann tekur þessa
ákvörðun án þess að bera það undir
stjórnina.
Þetta var algjör stefnubreyting í
störfum félagsins og fól í sér, að
þessum aðilum var þar með gefið
umboð til að taka þær ákvarðanir,
sem framkvæmdastjórinn tók
sjálfur áður, þ.e. að ákveða og
semja um endurtryggingar félags-
ins. Og það verður auðvitað að telja
það óeðlileg vinnubrögð, að fram-
selja prókúru eða umboð til ann-
arra aðila, nema bera það undir
stjórnina, sem veitti umboðið i
upphafi. Að öðru leyti má segja, að
samningar við þessi „underwriting
agency" séu ekki óalgeng á þessum
markaði, nema það er auðvitað
ekki sama við hvern slíkur samn-
ingur er gerður.
Þegar ég, fyrir rúmu ári, tók við
félaginu til að reyna að komast til
botns í hvað þarna væri um að
vera, komst ég að niðurstöðu, sem
ég hafði ekki gert mér grein fyrir
áður, að tryggingamarkaðurinn I
London virðist vera í mörgum
þrepum. Efst uppi eru strangheið-
arlegir menn, og við höfum yfirleitt
ekki þekkt neitt annað. En þegar
neðar dregur kemur ýmislegt mis-
hvað umfangið er mikið varðandi
SIRSA, en hafa ekki minnstu
hugmynd um hvað það er mikið i
Accolade-málinu. Við vitum að á
gamla hlutann er komið rúmlega
26 milljón króna tap og hjá SIRSA
eru um 20 milljónir í innheimtu hjá
lögfræðingum úti í London, sem
litlar líkur eru á að innheimtist,
þannig að það eru komnar þarna i
kringum 40 til 50 milljónir. Omögu-
legt er að segja til um hvað bætist
við. í gamla hlutanum er um hálf
milljón, sem tengist islenskum
tryggingafélögum og stjórn Sam-
vinnutrygginga hefur þegar tekið
ákvörðun um að greiða, þannig að
hér innanlands verður enginn fyrir
tjóni vegna þessa máls. Að öðru
leyti göngum við ekki inn í þetta
gjaldþrot, enda getum við það
ekki.“
Um það, hvort komið hefði til
álita hjá Samvinnutryggingum eða
Sambandinu að taka á sig skuld-
bindingar Endurtryggingafélags-
ins til að firra félögin hugsanlegum
álitshnekki vegna þessa máls, sagði
Hallgrímur m.a.:
„Viðskiptalega eru skörp skil á
milli Samvinnutrygginga og
Endurtryggingafélagsins og að því
leyti kemur þetta gjaldþrot ekki
við Samvinnutryggingar. Það er
auðvitað slæmt, að nafn okkar
skuli tengjast svona máli, en allir
sem til þekkja, vita hvað hér er á
ferðinni. Ég hef talað við alla þá
aðila, sem skipta okkur máli er-
lendis, og skýrt þessi mál, því auð-
vitað vaknaði sú spurning, hvort
þetta myndi skaða hagsmuni okkar
varðandi endurtryggingarnar er-
lendis. En ég held að mér sé óhætt
að fullyrða, að þetta mun ekki
skaða Samvinnutryggingar á þess-
um markaði og þaðan af síður önn-
ur islensk vátryggingarfélög.
Varðandi spurninguna um það,
hvort komið hefði til álita að borga
það sem þarna vantaði upp á, má
segja, að auðvitað hefði það komið
til greina, ef menn hefðu vitað hvað
eitt sáttir með þessa málsmeðferð
af hálfu Samvinnutrygginga og
Sambandsins. Margir viðmælendur
Morgunblaðsins, sem tengjast ís-
lenskri tryggingastarfsemi, töldu
hættu á, að mál þetta kynni að
skaða hagsmuni íslenskra vátrygg-
ingarfélaga erlendis og einn kvað
svo sterkt að orði, að þetta gjald-
þrot væri áfall fyrir íslenska vá-
tryggingarstarfsemi út á við. Ann-
ar taldi það reginhneyksli af hálfu
Samvinnutrygginga að skilja
Endurtryggingafélagið eftir á köld-
um klaka á þeim forsendum, að hér
væri um tvö óskyld félög að ræða.
Taldi hann engan vafa á, að þeir
erlendu aðilar, sem hefðu átt við-
skipti við Endurtryggingafélagið,
hefðu litið til „móðurfélagsins",
Samvinnutrygginga og Sambands-
ins, og gert samningana í trausti
þess að Endurtryggingafélagið
væri undir verndarvæng „stóra
bróður". Og framhjá þeirri stað-
reynd verður ekki gengið að stjórn-
armenn þessara félaga eru hinir
sömu: Formaður stjórnar Endur-
tryggingafélagsins var Erlendur
Einarsson, forstjóri Sambandsins,
og með honum í stjórninni sat m.a.
Valur Arnþórsson, stjórnarfor-
maður Sambandsins. Þess má einn-
ig geta, að heimildir Morgunblað-
sins herma, að þeir Erlendur og
Valur hafi ekki verið á eitt sáttir,
varðandi það, hvort Sambandið
ætti að taka á sig skellinn eða ekki.
ÁSÖKUNUM VÍSAÐ
TIL FÖÐURHÚSA
Ummæli Hallgríms Sigurðssonar
í fyrrgreindri frétt Morgunblaðsins
og ítrekuð eru hér að framan, um
þátt Jóns Rafns Guðmundssonar í
þessu máli, hafa einnig vakið mikla
athygli. Eru fá dæmi þess hér á
landi, að einn maður hafi verið
krossfestur jafnrækilega opinber-
lega, að því er virðist til að varpa
ábyrgð af herðum stjórnar félags-
ins. Skiptir þá litlu máli, hvort Jón
Rafn hefur gert einhver mistök í
starfi sínu eða ekki. Spurningin er
eftir sem áður: Hvar voru stjórn-
armenn Endurtryggingafélagsins á
meðan á þessu stóð?
Jón Rafn Guðmundsson hefur
starfað fyrir Samvinnutrygg-
ingarfélögin frá því árið 1947, en í
mars 1983 lét hann af störfum sem
framkvæmdastjóri Andvöku og
Endurtryggingafélagsins að eigin
ósk, og var þá ráðinn trygginga-
ráðgjafi fyrir Sambandið og Sam-
vinnuhreyfinguna. Jón Rafn hefur
þetta um málið að segja:
„Þegar ég las fréttina í Morgun-
blaðinu föstudaginn 29. júní, þar
sem haft er eftir Hallgrimi Sig-
urðssyni, að ég hafi „gert alla
samningana án samráðs við stjórn-
ina“, datt mér í hug þessi vísa:
ViljirAu svívirða saklausan mann,
sejjðu þá aldrei ákveðnar skammir um hann.
Láttu þad bara í veóri vaka,
aó þú vitir að hann hafi unnid til saka.
Það hvarflaði að mér að svara
þessum ísmeygilegu ásökunum þá
strax, en ég ákvað að biða um
stund, því Hallgrímur Sigurðsson
myndi láta meira fylgja á eftir,
enda hefur það nú komið á daginn.
I stuttu máli vil ég vísa á bug
sérhverri aðdróttun um að hafa
ekki borið undir stjórn félagsins
einhver þau mál, sem undir hana
féllu. Samkvæmt samþykktum fé-
lagsins var aðaltilgangur þess að
taka að sér hvers konar endur-
tryggingar hér á landi og erlendis.
Þetta þýðir, að hinn daglegi rekst-
ur snerist um þetta atriði. Hlut-
verk framkvæmdastjóra í hlutafé-
lagi er m.a. skilgreint þannig í lög-
um um hlutafélög frá 1978, að hann
eigi að annast daglegan rekstur.
Það var því í samræmi við þetta
hlutverk, að ég tók þátt í samning-
unum við SIRSA og Accolade, enda
engin venja og engin skylda að bera
slíka samningsþátttöku undir
stjórn félagsins. Hvorki venja,
samþykktir félagsins né landslög
standa til slíks.
Ég endurtek, að tryggingatakan
var hluti af hinum daglega rekstri
félagsins. Samningar þeir, sem hér
um ræðir, voru gerðir algjörlega í
góðri trú. Upplýsingar okkar um
aðilana voru jákvæðar og m.a.
höfðum við um árabil átt góð við-
skipti við stjórnarformann Accola-
de. Það sem gerðist í sambandi við
SIRSA og Accolade var það, að auk
brota á samningunum og taps i
stað hagnaðar, varð iðgjaldamagn
þeirra miklu meira en áætlað hafði
verið. Þetta átti ekki við um hina
„agency“-samningana, en þátttak-
an í öðrum þeirra var tekin 1978 og
hinum 1976.
Það sem Hallgrímur segir um
„brokera" þá, Sedgewick, sem Sam-
vinnutryggingar skipta við í Lon-
don er alrangt, ef marka má fréttir
úr tryggingatímaritum þaðan. Þeir
hafa rekið „agency“-viðskipti sem
hafa valdið vandræðum og heiðar-
leiki tveggja framkvæmdastjóra
þeirra, sem báðir stýrðu á sínum
tíma viðskiptum við Samvinnu-
tryggingar, hefur verið dreginn í
efa í sambandi við greiðslur frá
slíku „agency".
Hallgrímur segir Morgunblað-
inu, að við höfum orðið ósammála
og leiðir hafi skilið eftir eins árs
samstarf. Þetta er einhliða frásögn
og túlkun. Sannleikurinn er sá, að
hann bjó sér til algjöra mála-
myndaátyllu til að slíta samstarf-
inu og taka þar með bakbeinið úr
Endurtryggingafélaginu, og þetta
gekk hjá honum átölulaust af hendi
stjórnar félaganna. Keimlík voru
vinnubrögð hans nokkrum árum
síðar, en þó öllu verri, þegar hann
bar ósannar sakir á starfsmann
Andvöku, sem varð til þess, að
slysatryggingar þess félags voru
fluttar yfir til Samvinnutrygginga.
Það er sorgleg staðreynd, að
Hallgrímur skildi ekki þörfina á
því, að tryggingafélög samvinnu-
manna á íslandi ynnu saman og
styddu hvert annað, og hann virtist
tilbúinn að stefna öllu í óefni, ef
hann fengi ekki þau völd sem hann
sóttist eftir. Þannig reyndi hann á
allan máta að bregða fæti fyrir þau
félög, sem ég veitti forstöðu, og
leggja steina í götu starfsfólks sem
hjá mér starfaði. Hann gekk jafn-
vel svo langt, að segja félögunum
upp húsnæðinu og samstarfi um
póst- og símaþjónustu og fleira.
Mér er tjáð, að í sjónvarpsfrétt-
um 29. f.m. hafi það verið haft eftir
Hallgrími, að engin tengsl séu á
milli Samvinnutrygginga og
Endurtryggingafélagsins. Þetta er
fáránlegt og hlýtur að vera sagt
gegn betri vitund. Stjórn félaganna
er skipuð sömu mönnum og fyrr-
nefnda félagið á megnið af hlutafé
þess síðarnefnda.
Mér finnst það koma úr hörðustu
átt, þegar Hallgrímur Sigurðsson
gefur í skyn að ég hafi sniðgengið
stjórn félaganna. Þar kastar hann
grjóti úr glerhúsi. í því sambandi
vil ég einungis, til viðbótar við það
sem ég hef áður sagt, nefna þrjú
atriði af ótal mörgum: Þrátt fyrir
ákvæði samþykkta félaganna um,
að samráð skuli haft við stjórnina
um ráðningu deildarstjóra, ræður
hann þá á eigin spýtur. í október
1981 sendi hann kvörtun til trygg-
ingamálaráðuneytisins út af
Tryggingaeftirlitinu. I það skiptið
hörmuðu bæði formaður og vara-
formaður þessi bréfaskrif og lýstu
því yfir, að þau hefðu verið gerð án
nokkurs samráðs við stjórnina.
Þann 5. september 1980 var gerð
sameiginleg stjórnarsamþykkt
allra félaganna, sem miðaði að þvi
að sætta aðila innbyrðis og koma á
meiri samhæfingu í rekstri félag-
anna. Hallgrimur hunsaði þessa
samþykkt og kom gjörsamlega í
veg fyrir að hún kæmist í fram-
kvæmd, þrátt fyrir hátíðlegar yfir-
lýsingar hans um einarðlega fram-
kvæmd hennar. Það er því ekkert
undarlegt, þótt ég efist um, að
hann hafi borið undir stjórnina,
það sem hann lætur Morgunblaðið
hafa eftir sér.
Ég vil þakka Morgunblaðinu
fyrir að gefa mér kost á að tjá mig
um ummæli Hallgríms, en að lok-
um vil ég segja þetta: Að fenginni
margra ára reynslu, hef ég það álit
á Hallgrími, að hann sé einstaklega
lítið samvinnusinnaður og ein-
staklega erfiður i samstarfi. Ég
hélt, að þegar ég yfirgaf orustuvöll-
inn í tryggingafélögum samvinnu-
manna, væri ég að gera rétt með
hagsmuni samvinnuhreyfingarinn-
ar fyrir augum og að nú fengi ég
frið fyrir Hallgrími Sigurðssyni.
Svo virðist ekki eiga að verða, en
verði ekki lát á aðdróttunum og
ágangi hans í minn garð, á ég þann
kost einan að leita til dómstólanna
og beiðast rannsóknar á því, hvaða
iðju hann hefur stundað á þessu
sviði allt frá 1975 og hvað honum
hefur gengið til þess. Þá mun allur
sannleikurinn i þessu máli koma í
ljós, og ég efa ekki, að samvinnu-
menn á íslandi hafi áhuga á því.“
GÓÐUR SKÓLI
Eins og getið er í upphafi, hafa
flest tryggingarfélög hér á landi
stundað viðskipti á sviði inntrygg-
inga og vitað er, að mörg þeirra
hafa tapað gífurlegum fjárhæðum
á þessum viðskiptum. Ef til vill má
segja, að munurinn á þeim og
Endurtryggingafélagi Samvinnu-
trygginga sé sá, að önnur félög
ætla að standa þetta af sér og berj-
ast, í stað þess að gefast upp. Þessi
félög hafa nú gert viðeigandi ráð-
stafanir til að losa sig út úr þessum
viðskiptum, og eru sum vel á veg
komin í þeirri baráttu.
tslenskir tryggingamenn eru nú
reynslunni rfkari og fer því vel á að
gera orð eins þeirra að lokaorðum
þessarar umfjöllunar: „Fyrir þau
félög, sem standa þetta af sér, sem
verða vonandi sem allra flest, þá
hefur þetta orðið þeim góður skóli,
þótt skólagjöldin hafi verið dýr. Ég
er ekki í nokkrum vafa um, að ís-
lensk vátryggingarstarfsemi á eftir
að njóta þessa tímabils að því
marki, að menn eru reynslunni rík-
ari. Og ég á ekki von á því að svona
mistök endurtaki sig aftur.“
Srcinn Guójónsson er blaðamaAur
á Morgunblaðinu.