Morgunblaðið - 03.08.1984, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 03.08.1984, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 1984 Listahátíö í Reykjavík Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aóstoöarritstjóri Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri hf. Árvakur, Reykjavík. Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift- argjald 275 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö. Deilt um kaupmáttinn innuveitendasambandið hefur sent frá sér greinar- gerð þar sem fram kemur að kaupmátturinn verði jafnvel ívið meiri á þessu ári en á síð- asta ársfjórðungi 1983. Þessi fullyrðing stangast á við sjón- armið Alþýðusambands ís- lands sem telur að í stað 3% launahækkunar 1. september næstkomandi, sem um var samið í febrúar, sé nauðsynlegt að hækka launin um 7% þenn- an dag til að ná markmiðum kjarasamninganna frá 21. febrúar síðastliðnum, en þau voru hjá Alþýðusambandinu að tryggja sama kaupmátt á samningstímanum, eða til 15. apríl 1985, og var á 4. ársfjórð- ungi 1983. Samkvæmt útreikn- ingum Vinnuveitendasam- bandsins, sem kynntir voru hér í Morgunblaðinu í gær, ætti kaupmáttur í ár að óbreyttum samningum að verða 100,2 mið- að við 100 á 4. ársfjórðungi 1983. í greinargerð Vinnuveit- endasambandsins er á það bent, að kaupmáttarstigið verði 99,9 í ár samkvæmt út- reikningum Alþýðusambands- ins, sé tekið mið af félagslegu aðgerðunum á liðnum vetri og þær metnar sem aukning á kaupmætti, en að öðrum kosti 99,2 stig. Ætli Alþýðusambandið að vera sjálfu sér samkvæmt og byggja á sama grunni og lagð- ur var með samningunum í febrúar, er mikilvægt að sam- staða náist um það milli for- ystumanna Alþýðusambands- ins og vinnuveitenda, hvað þá greinir á um við mat á kaup- mættinum. Vinnuveitendasam- bandið telur að ágreiningurinn standi um tvennt: Alþýðu- sambandið spái meiri verð- bólgu frá upphafi til loka árs 1984 (14,3%) en Vinnuveit- endasambandið (13,8%) og að- ilar hafi ólíka afstöðu til áhrifa félagslegu aðgerðanna síðast- liðinn vetur á kaupmáttinn. Nauðsynlegt er að þessi grundvallarsjónarmið verði rækilega skýrð út af aðilunum til að allir fái sem skýrasta mynd af efnisþáttum kjara- deilunnar sem virðist í sjón- máli. Að vísu er ljóst að þeir sem vilja beita kjaravopninu í pólitísku valdabrölti telja upp- lýsingar eins og þær sem hér hafa verið kynntar lítils ef ekki einskis virði. Sjónarmið þess- ara aðila eru gamalkunn, sem sé að það nægi til að bæta Iífskjörin að setja fram sem hæstar kröfur og knýja fram miklar prósentuhækkanir, helst með hörðum átökum þar sem andstæðingnum er sýnt í tvo heimana. Þeir sem vilja taka mark á reynslunni vita að háu kröf- urnar og offors við að knýja þær fram leiða ekki að jafnaði til þess að pyngja launþegans þyngist. Krónunum í henni kann að vísu að fjölga um stundarsakir, en þær eru létt- ari en hinar sem hann átti áður nema raunveruleg verðmæta- sköpun búi að baki launahækk- unum. Pappírsákvarðanir á sáttafundum auka því miður ekki þjóðarframleiðsluna. í greinargerðinni um kaup- máttinn leiðir Vinnuveitenda- sambandið líkur að því að 7% launahækkun 1. september muni sprengja 5% rammann sem ríkisstjórninn hefur sett um gengissig á árinu; ríkis- stjórnin muni sjá sig knúna til að fella gengið í því skyni að afstýra atvinnuleysi. Er þetta rétt mat hjá vinnuveitendum? Við þessari spurningu er nauð- synlegt að fá svar á næstu dög- um. ólgan í efnahagslífi þjóðar- innar er mikil, umbrotin á pen- ingamarkaðnum eru rétt að byrja, framtíð sjávarútvegsins er enn í óvissu. Við þessar að- stæður ættu forystumenn launþega og vinnuveitenda að taka höndum saman og leitast við að sameinast um þær að- gerðir sem þeir telja skynsam- legastar til að skapa festu og jafnvægi. — Ef niðurstaðan í greinargerð Vinnuveitenda- sambandsins er rétt, ber ekki mikið á milli. NT og SÍS Strax eftir að Tíminn skipti um föt og klæddist í blá- gulan skrúða NT, var ljóst, að afstaða málgagns Framsóknar- flokksins til SlS og sambands- fyrirtækja hafði ekkert breyst. NT er einskonar sjálfvirkur málsvari SÍS með sama hætti og Tíminn áður eins og skýrt kom fram í forystugrein NT í gær, þar sem því er lýst hvílík fásinna það sé, að Hagkaup og Vörumarkaðurinn hafi leitað eftir leigu á sláturhúsi Kaupfé- lags Skagfirðinga. NT fjallar ekki um málið með hliðsjón af hagsmunum bænda, heldur lítur á slátur- húsið á Sauðarkróki sem mál- gagn stjórnar SÍS og kaupfé- lagavaldsins. Þannig staðfestir NT enn einu sinni að það er málgagn SÍS-valdsins og að- stöðunnar sem kaupfélögin hafa en ekki þeirra sem við stórfyrirtækið verða að skipta. — eftirSvein Einarsson Það þættu heldur misvitrir*og óábyrgir spaugarar, sem legðu tog- ara um óákveðinn tíma í refs- ingarskyni, vegna þess að í einum veiðitúr hefði ekki þótt fá nóg fyrir aflann. Listahátíð í Reykjavík hefur nú verið haldin hér á lslandi annað hvert ár í hálfan annan áratug. Svo virðist sem einhverjir dragi í efa, að sú útgerð borgi sig. Nú verður auð- vitað aldrei lagður sami mælikvarði á togaraútgerð og listahátíðir, fyrra dæmið er hægt að gera upp að bragði (eða ætti að vera það), hið síðara seint eða aldrei, enda af- raksturinn aldrei tiundaður í tölum einum. Útgerð er nefnilega hægt að stunda hallalaust (eða ætti að vera það), eins og komið var inn á í ágætri forystugrein í Morgunblað- inu nýlega, en Listahátíð aldrei, ef hún á að gegna hlutverki sinu af nauðsynlegri reisn. Enn hefur von- andi enginn haldið þvi fram að hinn andlegi aflinn sé lifi þessarar þjóð- ar óþarfur. Og Listahátíð er ein þeirra veiðiaðferða sem sér til þess að sá afli verði ekki þorskurinn einn. Nýafstaðin listahátíð Tilefni þessara hugleiðinga er auðvitað nýafstaðin listahátíð. Ég hygg, að það sem þar tókst best hafi ekki staðið að baki þvi sem minn- isstæðast og frjóvænlegast hefur reynst frá fyrri listahátíðum. En aðsókn varð minni en efni stóðu til og halli meiri en æskilegt er og þvi hafa sprottið eðlileg og að mörgu leyti nytsamleg blaðaskrif. Það er auðvitað harla litilmannlegt, ef hver reynir að kenna öðrum um það, sem ekki fór eftir vonum, en hins vegar mega allir, sem að listahátíð standa, jafnt launaðir starfsmenn, framkvæmdastjórn og fulltrúaráð taka svolítið í hnakkadrambið á sér, „Tilefni þessara hugleið- inga er auðvitað nýaf- staðin listahátíð. Eg hygg, að það sem þar tókst best hafi ekki stað- ið að baki því sem minn- isstæðast og frjóvænleg- ast hefur reynst frá fyrri listahátíðum. En aðsókn var minni en efni stóðu til . . . “ líkt og útgerðarmennirnir, og hugsa málin. Hinu skulum við þó ekki gleyma, sem bent hefur verið á af forsvarsmönnum Listahátíðar, að hún nýtur hlutfallslega miklu minni opinberrar fyrirgreiðslu en sam- bærilegar hátíðir í grannlöndunum, líkt og Þjóðleikhúsið borið saman við svipuð leikhús erlendis, og er það í sjálfu sér ekki nema gleðilegt að ekki er þörf á meiru, svo fram- arlega sem menn rjúka ekki upp og vilja ganga af fyrirtækinu dauðu, þó að einu sinni útaf beri. Forsaga Undirritaður hefur setið í fram- kvæmdastjórn Listahátíðar nokkuð oft, fyrst 1970, þegar hátíðin var sett á laggirnar, og síðast 1980, og því haft tækifæri til að fylgjast með mótun hátíðarinnar og þeim vanda- málum, sem stinga upp kollinum i hvert nýtt skipti (og að sumu leyti stafa af of tíðum mannaskiptum við stjórnvölinn). Sumt af þessu hefur sögulegar forsendur. Listahátíð í Reykjavík á sér þrenns konar ræt- ur. Vladimir Ashkenazy, sem þá (1968—1969) var búsettur hér á landi og hefur þótt nóg um einangr- unina og fábreytni þess sem í boði var á menningarsviðinu, kom að máli við menntamálaráðherra og borgarstjóra og benti á hver menn- ingarauki mörgum þjóðum hefði verið að listahátíðum. Fulltrúar ríkis og borgar létu ekki brýna sig oft og gengu heilshugar til leiks, en Ashkenazy bauð fram aðstoð sína, sem síðar hefur reynst ómetanleg, ekki aðeins listrænt heldur og fjár- hagslega, hann hefur átt milligöngu um að fá hingað suma helstu alþjóð- alistamenn, sem á hátíðinni hafa komið fram og fyrir annað og minna kauð en tíðkast. 1 annan stað hafði forstöðumaður Norræna húss- ins, Ivar Eskeland, en húsið var þá að opna, hugmynd um að nýta húsið og norræn sambönd þess til að koma á fót listahátíð. Síðast en ekki síst var það gamall draumur og baráttumál Bandalags ísl. lista- manna að efna til listahátíða, og það hafði bandalagið reyndar gert nokkrum sinnum áður og síðast 1964, en án þess þær listahátíðir yrðu að fastbundinni stofnun með árvísu hátíðahaldi. Þessar þrjár hugmyndir voru síðan gerðar að einni og ríki og borg hleyptu fyrir- tækinu af stokkunum með talsverð- um glæsibrag. íslensk list og erlend Tengslin við íslenska list og lista- menn eru treyst með setu valinna fulltrúa listafélaga og listastofnana í fulltrúaráðinu. Um hug lista- manna til Listahátíðar þarf ekki að efast og má minna á, að hér um árið gáfu margir listamenn vinnu sina við Listahátíð svo að af henni mætti verða. Hinu er ekki að leyna, að líka hefur borið á því að menn hafa vilj- að nota Listahátið sem tækifæri til að koma sér á framfæri, og stafar trúlega af þvi að aðild og þátttaka innlendra aðstandenda hefur aldrei verið skilgreind af neinni fyrirhyg- gju. Því kom það óþyrmilega við mig, svo að eitt dæmi af fleirum sé tekið, er ég las viðtal við leikflokk- inn Svart og sykurlaust i Þjóðvilj- anum 18. þ.m. Þar segir orðrétt: Skrykkdans eða ski — eftir Baldur Jónsson Herra ritstjóri! í Morgunblaðinu 29. júlí eru greinar um skrykkdans eða skrykk, sem nú er farið að nefna svo. Ég fagna því, að Morgunblaðið skuli halda þeim orðum fram og vil fyrir mitt leyti þakka fyrir það. Hug- mynd að þeim nafngiftum kom upp í samtali fyrir nokkrum vikum, þeg- ar blaðamaður frá Mbl. hringdi til min til að spyrjast fyrir um islenskt orð yfir e. „break-dance". Við kom- um okkur saman um, að dansinn gæti heitið skrykkdans á íslensku eða einungis skrykkur eins og blaða- maðurinn stakk upp á. Orðið skrykk- ur væri karlkyns og beygðist (í ein- tölu): skrykkur — (um) skrykk — (frá) skrykk — (til) skrykks. I fyrstu gætti einhverrar óvissu um kynferði orðsins og beygingu. Þess vegna bað ég fyrir athugasemd, sem Velvak- andi birti um það efni 21. júní sl. Ég vona, að þetta atriði sé nú orðið sæmilega Ijóst, þó að einhverrar óvissu virðist enn gæta um þágu- fallið í blaðinu i gær (ef ekki er þá um prentvillu að ræða). En ég hefi ekki miklar áhyggjur af þessu. Ef Morgunblaðið tekur að sér að halda fram orðinu skrykkur og réttri beyg- ingu þess, ætti því máli að vera borgið. En hér kemur fleira til, sem minna var rætt um í upphafi. Hvað heitir athöfnin að dansa skrykk, og hvað heitir sá, sem dansar? Því er að vísu auðsvarað með þvi að nota þessi sömu orð, dansa skrykk (eða skrykkdans), og kalla þann, sem dansar, skrykkdansara eins og þegar er farið að tíðkast. En eðlilegt er, aö menn vilji líka geta gripið til sagn- arinnar skrykkja og jafnvel mynda gerandnafn af henni um dansarann, eins og blaðamaður frá öðru blaði spurði mig um nýlega. í Mbl. i gær er einmitt notuð sögnin skrykkja, og hún hefir sést i blöðum áður. Ekki er nema gott um það að segja, en þá verður að virða þá beygingu, sem þetta sagnorð hefir alla tið haft, uns þessi sérkennilegi dans kom til sög- unnar. Kennimyndir eru: skrykkja — skrykkti — skrykkt Sögnin heitir sem sé skrykkja (ekki skrykka) og er Baldur Jónsson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.