Morgunblaðið - 10.08.1984, Síða 12

44
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. ÁGÚST 1984
Seinni hluti
OFBELDI
GEGN
BÖRNUM
Texti: Áslaug Ragnars
Ofbeldi gegn börnum, er það vandamál á íslandi? Þessari spurningu var_________
varpað fram í fyrri hluta greinar um þetta málefni, sem birtist síðastliðinn _
föstudag í Morgunblaðinu. Þar var meðal annars leitað svara við spurningunni
hjá Huldu Guðmundsdóttur, yfirfélagsráðgjafa á barnageðdeildinni við Dal-_____
braut, og hjá Pétri Ludvigssyni barnalækni. Þá var rætt við konu, sem ólst upp
við barsmíðar, hótanir, skammir og niðurlægingu. Hér birtist síðari hluti grein-
arinnar, sem er eins og fyrri hlutinn skrifaður af Áslaugu Ragnars blaðamanni.
framhaldsmeöferð og látiö fylgja
upplýsingar um aö þar væri aö öll-
um líkindum um aö ræöa annaö en
eölilega orsök, t.d. vanrækslu.
Slíkar grunsemdir vekja aö sjálf-
sögöu þá spurningu hvort barniö
væri e.t.v. meö fleiri áverka, s.s.
gamalt beinbrot, og þá heföi barn-
iö aö sjálfsögöu átt aö fara í mjög
nákvæma myndatöku. i þessu til-
viki var látiö nægja aö mynda
þann áverka sem blasti við. Þetta
dæmi sýnir aðeins hversu vanbúin
viö erum aö grípa á svona málum.“
„Hvaða viöbúnaö gætum viö
haft?“
„Viö ættum aö hafa nefnd eöa
hóp sérhæfös fólks sem öllum
málum af þessu tagi væri vísaö til.
Slíkir hópar („Child Abuse Teams”)
eru starfandi í ýmsum löndum,
m.a. í Kanada og Flórída þar sem
ég þekki til starfa á þessu sviði.“
„Og hverjir ættu aö vera í slík-
um hópi?“
„Nærtækast væri líklega aö
slíkur hópur væri skipaður lækni,
hjúkrunarfræöingi, lögfræöingi, fó-
lagsráögjafa og sálfræöingi. Þetta
væri þá hópur þar sem fólk væri í
beinni snertingu viö vandamálið,
hvert á sínu sviöi.“
„Þú talar um vanrækslu."
„Já, þaö er sú miöur góöa meö-
ferö sem ég verö helzt var viö.
Jafnframt starfi mínu sem heimil-
islæknir á Heilsugæzlustööinni i
Fossvogi er ég skólalæknir í nær-
liggjandi skóla og hef því allgóöa
yfirsýn yfir heilsufar og almennt
ástand barna sem ég er í sam-
bandi viö. Þaö er óhætt aö halda
því fram aö flest börnin komi frá
heimilum þar sem aöstæöur og
efnahagur eru meö því betra sem
gerist en þrátt fyrir þaö verö ég aö
segja aö ég hef áhyggjur af aöbún-
aöi margra barna. Margir foreldrar
verja æ minni tíma meö börnum
sínum og kenni ég þar um hinni
miklu útivinnu foreldra sem líta má
á sem þjóöfélagsböl. Afleiðingar
þess sjást sífellt betur. Ég veit
dæmi um heimili þar sem foreldr-
arnir vinna báöir úti og átta eöa
níu ára krakkar eru aö staöaldri
látin gæta yngri systkina. Þó sér
hver heilvita maöur aö barn á
þessum aldri er ekki fært um aö
gæta sjálfs sín, hvaö þá heldur
þeirra sem yngri eru í ofanálag.
Afleiöingarnar láta heldur ekki á
sér standa. Börn eru í tilfinninga-
legu ójafnvægi, öryggislaus og
stundum vannærö og aö flestu
leyti vansæl. Öryggisleysiö tak-
markast ekki aðeins viö þann tíma
er foreldrarnir eru víös fjarri og
börnin eftirlitslaus og ganga aö
mestu leyti sjálfala, því aö fólk
sem vinnur úti myrkranna á milli er
skiljanlega örþreytt þegar þaö
kemur heim og veldur því ekki aö
taka þá til óspilltra málanna viö aö
sinna börnum, heimilisstörfum og
fjölskyldulífi. Astandið i þjóöfélag-
inu er meö þeim hætti aö tekjur
einnar fyrirvinnu nægja yfirleitt
ekki til aö framfleyta fjölskyldu í
samræmi við almennar kröfur, sízt
á því skeiöi í lífi fjölskyldu þegar
hún er aö koma sér upp þaki yfir
höfuöiö, en þaö er venjulega þegar
börnin eru ung og þurfa mest á
umönnun aö halda.“
„Þú segir aö börn séu van-
nærö.“
„Já, á mjög mörgum heimilum
er næringu barna ábótavant.
Söngurinn um „súrmjólk í hádeg-
inu og Cheerios á kvöldin" er því
miður engin gamanvísa heldur
marktæk ádeila. Ég veit dæmi um
ung börn sem tina þaö til sjálf sem
þau boröa og sjá jafnvel um inn-
kaupin líka af því aö foreldrarnir
gefa sér ekki tíma til þess. Þá vill
matseöillinn veröa í þessa veru.
Þaö er vandaverk aö sjá til þess
aö börn, sem eru aö vaxa, fái rétta
næringu. Ég held líka aö þaö sé
furöu algengt aö fólk hafi mjög litla
þekkingu á þörfum barna þegar
þaö fer aö gegna foreldrahlut-
verkinu. Enda þótt nú sé vanda-
laust aö ákveöa hvort og hvenær
börn skuli fæöast er engu líkara en
nýir einstaklingar komi í heiminn
meira og minna fyrir tilviljun og án
þess aö búiö sé í haginn svo þeir
geti dafnaö og þroskazt eins og
þeir eiga kröfu á. Þaö aö vera for-
eldri er ekki bara sjálfsagður hlut-
ur heldur mikill ábyrgöarhluti og
þessa ábyrgö ætti enginn aö tak-
ast á hendur nema hann sé reiöu-
búinn aö axla hana og geri sér
grein fyrir því sem í húfi er.“
„Nú fer þeim börnum ört fjölg-
andi sem einungis alast upp hjá
ööru foreldranna.“
„Já og sú staöreynd krefst þess
aö þjóðfélagið taki til alvarlegrar
athugunar hvernig búiö skuli aö
börnum. Á þessum heimilum er ein
fyrirvinna og mann grunar aö þar
sé víöa viö mikla erfiöleika aö etja,
þó ekki væri nema af því aö þar er
allt álagiö á einni manneskju, öll
vinna og öll ábyrgö, og engan þarf
aö undra þótt hún sé í slæmri aö-
stööu til aö veita barni eöa börn-
um nauösynlegt atlæti og á ég þá
ekki sízt viö tilfinningalega.
Kjarnafjölskylda nútímans er líka
illa sett aö því leyti aö hún er fá-
menn og þar eru þaö tvær kyn-
slóöir sem búa saman en ekki fleiri
eins og áöur tíökaöist. Þetta veid-
ur spennu í samskiptum. Þaö er
enginn sem gegnir hlutverki „stuö-
púöans" eins og algengt var aö
afar og ömmur geröu fyrrum."
„Hverjar eru aö þínu mati
grundvallarþarfir barna?“
„Þau þurfa ástúö, öryggi, at-
hygli, rétta næringu og hreinlæti.
Allt eru þetta atriöi sem krefjast
mikillar vinnu, umhugsunar og
tíma. Ég held aö full ástæöa sé til
aö búa fólk betur undir foreldra-
hlutverkiö en gert er. í mörgum til-
fellum hefst vanræksla ekki eftir
aö barniö er fætt heldur um leið
og nýtt líf kviknar."
Gunnar Helgi Guðmundsson heimilislæknir:
„Líta má á mikla útivinnu
foreldra sem þjóðfélagsböl“
„Heimilislæknar eru í
ágætri aðstööu til að gera
sér grein fyrir því er börn
sæta illri meðferð. Öll fjöl-
skyldan er í umsjá heimil-
islæknisins sem er þá
hnútum kunnugur og hef-
ur nauðsynlega yfirsýn
sem gerir honum oft kleift
að gera viðeigandi ráöstaf-
anir,“ segir Gunnar Helgi
Guömundsson læknir í
Heilsugæzlustööinni í
Fossvogi. „í starfi mínu sé
ég stundum börn sem
sæta miður góöri meðferð
en í langflestum tilfellum
er þá um að ræöa van-
rækslu. Með vanrækslu á
ég við vanhirðu, tilfinn-
ingalegt afskiptaleysi eða
kúgun, og slys sem rekja
má beint til þess að láðst
hefur að gera viðeigandi
varúöarráðstafanir svo
börnin fari sér ekki aö
voöa. En misþyrmingar í
þess orðs algengustu
merkingu verður maður
sem betur fer sjaldan var
við. Að mínu áliti skortir
mikið á að nægilega vel sé
búið aö börnum hér og um
leiö er þjóðfélagið vanbúiö
Gunnar Helgi Guömundaaon.
að koma til hjálpar þegar á
þarf aö halda.
Mikiö vantar á aö viö séum vak-
andi fyrir því þegar börnum veröur
eitthvaö aö meini sem ekki er
hægt aö flokka undir venjuleg
veikindi eöa raunverulega slys þar
sem engu ööru er um aö kenna en
óheppni. Ég hef sent frá mér höf-
uökúpubrotiö barn í viöeigandi