Morgunblaðið - 17.08.1984, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLADIÐ, FÖSTUDAGUR 17. ÁGÚST 1984
t
Stjúpmóöir okkar og systir,
JÓNÍNA HELGA ERLENDSDÓTTIR,
sjúkraþjálfari,
Skipasundi 65,
lést i Borgarspítalanum þann 15. ágúst.
Arndís S. Hjaltadóttir,
Hulda Hjaltadóttir,
Aóalheióur Erlendsdóttir,
Anna Erlendsdóttir.
t
Eiginkona mín og móöir okkar,
GUÐRÚN GUÐMUNDSDÓTTIR,
Langholtsvegi 46,
lést i Borgarspítalanum 14. ágúst.
Frióberg Kristjánsson,
Edda Frióbergsdóttir Bakke, Geir Frióbergsson,
Guðni Friöbergsson, Kristjón Friöbergsson.
Konan mín,
t
ÞORBJÖRG HÓLMGEIRSDÓTTIR,
Snorrabraut 35, Reykjavfk,
andaöist 15. ágúst.
Halldór Guójónsson.
t
Eiginkona mín,
MARÍA ELÍSABET HELGADÓTTIR,
tést i Borgarspitalanum aö morgni 15. ágúst.
Haraldur A. Einarsson.
t
Faöir minn,
HARALDUR SIGURÐSSON,
prófessor,
andaðist í Gentofte Amtssygehus 14. ágúst.
Sigríóur Haraldsdóttir.
t
Bróöir okkar,
MAGNÚS STARDAL KRISTJÁNSSON
frá Litlalandi,
andaöist í Landspítalanum 14. ágúst.
Fyrir hönd vandamanna,
Petrea Kristjánsdóttir.
t
Maöurinn minn,
VALVES KÁRASON,
Litla-Árskógssandi,
sem lóst i Fjóröungssjúkrahúsinu á Akureyri þann 12. ágúst, verö-
ur jarösunginn frá Stærra-Árskógskirkju laugardaginn 18. ágúst
kl. 2.00 e.h.
Fyrir hönd barna og annarra vandamanna,
Ágústa Jónsdóttir.
t
Eiginmaöur minn, faöir og tengdafaöir,
SNÆBJÓRN TRYGGVI ÓLAFSSON,
skipstjóri,
Erluhólum 4, Reykjavfk,
veröur jarösunginn frá Dómkirkjunni föstudaginn 17. ágúst kl.
13.30.
Þeir, sem vllja minnast hlns látna, eru vinsamlega beönir aö láta
líknarstofnanir njóta þess.
Sigríöur Jóakimsdóttir,
Jóakim Snæbjttrnsson,
Guöfinna Snæbjörnsdóttir,
Margrát Snæbjttrnsdóttir,
Helga Snæbjttrnsdóttir,
Anna S. Snæbjörnsdóttir,
Guórún Snæbjörnsdóttir,
Ólafur T. Snæbjörnsson,
Brynjólfur Aöalsteinsson,
Björn Birnir,
Birgir Guómundsson,
Kristján Birgir Kristjánsson,
Guðni S. Gústafsson,
Oddný Sigurðardóttir.
Minning:
Snœbjörn T. Ólafs
son skipstjóri
Fæddur 2. aprfl 1899
Dáinn 9. ágúst 1984
Snæbjörn Tryggvi ólafsson
skipstjóri lést 10. ágúst 1984 á
Landakotsspítala 85 ára að aldri.
Hann var fæddur 2. apríl 1889 og
yngstur barna ólafs Bjarnasonar
útvegsbónda í Gesthúsum í Bessa-
staðahreppi og fyrri konu hans,
Guðfinnu Jónsdóttur frá Deild á
Álftanesi. Af þrem alsystrum
Snæbjörns lifir ein, Sigríður
Ólafsdóttir, 89 ára ekkja á DAS í
Reykjavík. Guðfinna systir Snæ-
björns lést árið 1924 en Oddný
1964. ólafur í Gesthúsum átti þrjú
börn með síðari konu sinni Sigríði
Sigurðardóttur, ekkju eftir Ketil
bróður hans: Guðfinnu í Gerðukoti
á Álftanesi. Einar í Gesthúsum og
óla Björn ólafsson, sem lést 1947.
ólafur ól upp tvö börn Ketils bróð-
ur síns, Fjólu og Sigurbjarna
Óskar, sem lést í eldsvoða sem
varð á togaranum Haliveigu
Fróðadóttur 1969. Kristin Vig-
fúsdóttir, uppeldissystir Snæ-
björns, ekkja Guðna Jónssonar
bátsmanns, sem lengi starfaði til
sjós með Snæbirni, lifir hér í bæ.
Magnús Magnússon, bræðslumað-
ur, var uppeldisbróðir Snæbjarnar
og sonur Ingibjargar föðursystur
hans, sem fór með önnur börn sín
til Kanada 1913. Bjarni Magnús-
son skipstjóri, sonur Arnleifar,
föðursystur hans, var einnig upp-
eldisbróðir hans. Báðir voru þeir
Magnús og Bjarni um áratuga
skeið til sjós með Snæbirni. Fleiri
heimilismenn í Gesthúsum voru
lengi í skipsrúmi með Snæbirni.
Jón Jónsson, bóndi á Deild,
móðurafi Snæbjörns og móður-
bróðir hans, Sigurður í Deildar-
koti, stunduðu sjó af kappi, segir
Erlendur Björnsson, útvegsbóndi
á Breiðabólsstöðum í endurminn-
ingabók sinni, Sjósókn. Móður-
amma Snæbjörns var Guðfinna
Sigurðardóttir á Deild, Grímsson-
ar, ættuðum frá Ormsstöðum í
Grímsnesi, og konu hans, Vilborg-
ar Jónsdóttur frá Stóru-Mástung-
um í Gnúpverjahreppi í Árnes-
svslu. Guðfinna á Deild var systir
Ástu Sigurðardóttur, móður Sig-
urðar í Görðunum, útvegsbónda á
Grímsstaðarholti.
Snæbjörn hóf sjómennsku á
unglingsárum með föður sínum,
Ólafi, sem gerði út opið fiskiskip
til þorskveiða á Faxaflóa, bæði frá
Álftanesi og Garðinum á Suður-
nesjum um hávertíðina. Það má
því segja að Snæbjörn hafi byrjað
sinn sjómannsferil með sama brag
og forfeður hans Mölshúsabræður
á Álftanesi höfðu gert öld á undan
honum. Um þá og föður þeirra
segir Gísli Konráðsson sagnarit-
ari: „Jón formaður Ketilsson í
Mölshúsum þótti einna mestur
sjósóknari á sínum dögum og þó
lengra liði. Var hann og mestur
hlutamaður þar á nesinu og annar
hluta-Torfi í Garðahverfi. Jón
Ketilsson átti Herdísi Stein-
grímsdóttur úr Skagafirði. Voru
þeirra synir: Ketill í Kirkjuvogi og
(Kotvogi), Steingrímur hrepp-
stjóri á Hliði á Álftanesi, vel fjár-
eigandi og hlutamenn miklir,
einkum Steingrímur og Bjarni, er
drukknaði frá Hausastöðum í
Garðahverfi, Ásgrímur og ólaf-
ur.“ Steingrímur, sem Gísli nefnir
þarna, var langafi Snæbjarnar.
En það átti fyrir Snæbirni að
liggja að verða mesti aflamaður
sinnar ættar eins og mörgum öðr-
um skipstjórum, sem fengu skip-
stjórnarréttindi á 1. og 2. áratug
þessarar aldar og urðu brautryðj-
endur nýrrar veiðitækni togara-
aldarinnar.
Togaraaflinn var löngum svo
mikill að fyrir flestum var hann
óskiljanleg stærð. í huganum varð
hann helst metinn þegar maður sá
saltfiskstaflana úr einum togara-
farmi rísa af gólfi fiskverkunar-
húsanna á Þormóðsstöðum í
Skerjafirði, þar sem maður leysti
af mömmu meðan pabbi var f
landi. Þá sá maður fyrir sér hví-
líkur óhemju matur gat borist á
land úr einni veiðiferð. Og þegar
maður fékk að vita að eitt síldar-
mál var V/z tunna af síld, vissi
maður líka að síldarmálið gat ver-
ið ársfóður af fiskmeti fyrir full-
orðinn. Það þýddi t.d. að síldarafli
Tryggva gamla, sem var rúm
28.000 mál 1941 eftir 3ja mánaða
vertíð, gat dugað sem fiskmeti
fyrir næstum alla Reykvíkinga á
þeim tlma í næstum heilt ár.
Lærisveinar Krists voru fiski-
menn og það hefði án efa verið
skráð í Nýja testamentið, ef hverj-
um og einum þeirra hefði tekist að
metta 1.000 manns í heilt ár með
þriggja mánaða veiðum, eins og
stéttarbræður þeirra á Tryggva
gamla gátu tæpum 2.000 árum síð-
ar.
Með öðrum hætti skynjuðu flest
alþýðuheimili togaraafla á fyrstu
áratugum aldarinnar. Langai-
gengasta máltíðin var tros, saltað-
ur undirmálsfiskur, sem ekki þótti
hæfur til sölu á erlendum mark-
aði. Enginn slapp við að borða
þorsk-, ýsu- eða keilubútung,
hvort sem hann var í borg eða
sveit. Bændum, sem jafnframt
voru togaramenn á vertíðum þótti
gott að hafa trostunnur með heim
sem björg í bú.
Talað hefur verið um, að nokkuð
hafi stundum skort á kristilegt
hugarfar stórútgerðarinnar í garð
sjómanna. Það hefur þó sannar-
lega sagt til sín i verki með hlunn-
indum þeim, sem sjómenn hafa
notið af hinum ágæta trosfiski.
Sæbjörn var um skeið á skútu
Duus-verslunarinnar, Ásu, sem
var frægt aflaskip undir stjórn
Friðriks ólafssonar, hins spak-
vitra skipstjóra. Að komast í
skipsrúm til hans þótti afar mikils
virði til að öðlast dýrmæta
reynslu í sjómennsku. Þar kynnt-
ist Snæbjörn föður mínum og tel
ég víst að vinátta þeirra þá hafi
leitt til kynna pabba og mömmu
minnar, Sigríðar, systur Snæ-
björns.
Hann lauk farmannaprófi 1918
19 ára gamall og fyrstu kynni af
togaraveiðum fékk hann, þegar
hann réð sig á togara Alliance-
útgerðarfélagsins, Jón forseta.
Snæbjörn var skipstjóri 25 ára að
aldri á togaranum Ver frá Hafn-
arfirði. Það skip var fengsælt og
skipaði Snæbjörn sér fljótt í hóp
þeirra togaraskipstjóra, sem voru
fundvísastir á gjöfulustu veiðihólf
Selvogsbankans á þorskvertíðum.
Það vakti oft furðu manna á þess-
uma árum, hve fljótt það gekk hjá
Snæbirni og áhöfn hans að fylla
Ver af góðfiski á „Bankanum".
Þessi velgengni leiddi til þess að
hann komst fljótt í góð efni og
byggði myndarlegt steinsteypt
hús við Túngötu 32 í Reykjavík.
Þar var um 25 ára skeið heimili
Snæbjarnar og konu hans, Sigríð-
ar Jóakimsdóttur Pálssonar út-
vegsbónda í Hnífsdal. Snæbjörn
hafði kynnst Sigríði, þessari gull-
fallegu gæðakonu, á heimili
frænda síns, Kristins Péturssonar
blikksmiðs, og konu hans, Guðrún-
ar Ottadóttur skipasmiðs, sem
lengi bjuggu á Vesturgötu, en hjá
þeim dvaldi hann á Stýrimanna-
skólaárum sínum. í æsku var það
mikið tilhlökkunarefni að fá að
koma í heimsókn til Snæa frænda
og Sigríðar vestur á Túngötu og
sjá ríkmannlega húsmuni á heim-
ili þeirra og undurfagurt málverk
af Hnífsdal í stofu. Og frá þeim
fengum við stærstar gjafir.
Snæbjörn og Sigríður eignuðust
átta börn: Guðfinnu f. 15.06. 1929,
giftist Össuri Sigurvinssyni, sem
lést 1965, Jóakim f. 03.04. 1931
kvæntist Rósu Guðbjörnsdóttur,
Margrét f. 20.03.1933, gift Birni B.
Birnir, Ólafur f. 1934, lést ársgam-
all, Helga f. 02.08 1937, gift Birgi
Guðmundssyni, Anna Sigríður f.
21. 07. 1939, gift Kristjáni Birgi
Kristjánssyni, Guðrún f. 04.06.
1941, gift Guðna Steinari Gúst-
afssyni og Ólafur Tryggvi f. 14.11.
1944, kvæntur Oddnýju Sigurðar-
dóttur.
Árið 1933 tók Snæbjörn við
skipstjórn togarans Tryggva
gamla, sem gerður var út af All-
iance hf. I Reykjavík. Með sömu
samhentu áhöfninni af Ver, sem
fylgdi honum, var ekkert lát á
velgengni hans. Auk þess að vera
farsæll og fengsæll á veiðum með
botnvörpu gat hann sér og áhöfn-
inni frægðarorð á síldveiðiárunum
á 3. og 4. áratugnum. Snæbjörn
varð þrivegis aflakóngur á síld-
veiðunum 1937, 1940 og 1941.
Okkur bræðrum þótti mikið til um
að eiga móðurbróður og föður og
frændur á slíku happaskipi sem
Tryggvi gamli var og það voru
mörg tilefni til fagnaðar yfir vel-
gengni Snæbjarnar og áhafnar
hans á löngum skipstjóraferli
hans. Svo sem tfðkaðist áður var
kjarni áhafnarinnar oft að djrúg-
um hluta skyldmenni og vensla-
menn og sá hluti fjölskyldnanna,
sem í landi var, varð tilfinninga-
lega sterkt tengdur fastakjarna
áhafnarinnar um langt árabil.
Faðir minn var um 17 ára skeið
á Ver og Tryggva gamla með Snæ-
birni og bræður mínir, Ketill og
Guðbjörn, voru báðir til sjós með
honum. Naut Guðbjörn lengst
dýrmætrar reynslu og leiðsagnar
Snæbjörns til undirbúnings skip-
stjórnarstarfi. Stuðning Snæ-
björns mat Guðbjörn mest meðan
honum entist heilsa til að vera
með skip.
Bræðrum mínum fannst löng-
um, að ég gerði óeðlilega mikið úr
reynslu minni í tveimur fiskveiði-
túrum á Halamið með Snæbirni á
Tryggva gamla í september 1946.
Það voru fyrstu túrar, sem farnir
voru á skipinu eftir stríðið til
veiða í salt. Mér er ennþá í fersku
minni, hve vel var mannað skipið
hjá Snæbirni og veitti sannarlega
ekki af til að taka á móti 4—8
pokum í hali af vænum þorski og
karfa (sem öllum var fleygt) eftir
20—30 mínútna togtíma. Það tók
3‘At dag að fylla skipið í fyrri túrn-
um en 6 daga í hinum síðari.
Án þess að hækka mikið rödd-
ina gaf hann skipanir úr brúnni til
hinnar þaulvönu áhafnar. En
hann hækkaði röddina svo vel
heyrðist, þegar hann gaf mér og
öðrum viðvaningum viðvaranir til
að við færum okkur ekki að voða.
Viðvaranir hans voru síðan árétt-
aðar duglega af skipsfélögunum,
með átakanlegum sögum af slys-
um manna, sem ekki höfðu gætt
sín á mörgum slysagildrum sem
eru á þilfari togara. Þekking Snæ-
björns á þeim og árvekni hans og
sivakandi auga með viðvaningum
er ein skýringin á því, hve fá
skakkaföll hentu áhöfn hans þau
34 ár sem hann var skipstjóri.
Nýsköpunartogarinn Hvalfell
var 3. togarinn sem Snæbjörn
stýrði til veiða frá 1948 og þar til
hann hætti á sjónum árið 1958.
Hann starfaði síðan lengi eftir
það við Síldar- og fiskimjöls-
vinnsluna Klett hf., eða fram til 80
ára aldurs.
Það var langt frá því, að Snæ-
björn fengi áhuga sinn fullmettan
af veiðiskap, hvorki meðan hann
var með togara né eftir að hann
hætti á sjó. Um tíma tók hann sér
til skemmtunar þátt í útgerð 10
tonna mótorbáts frá Reykjavík
með nokkrum skipsfélögum af