Morgunblaðið - 09.09.1984, Blaðsíða 6

86
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1984
Um meistaranjósnarann Sidney Reilly, en sjónvarpið
hefur hafið sýningar á framhaldsmyndaflokki í 12 þáttum um ævintýri
þessa eins frægasta njósnara Breta. Sagt er að Ian Fleming hafi
byggt söguhetju sína James Bond á ReiIIy
Á þriðjudagskvöldið síðasta hóf
göngu sína í sjónvarpinu fram-
haldsþáttur um meistaranjósnara
bresku leyniþjónustunnar, Sidney
Reilly. Þættirnir eru breskir og
voru þeir sýndir í Bretlandi fyrir
ári síðan. Aðalleikarinn, Sam
Neill, er ástralskur og á að baki
leik í myndum eins og MY
BRILLIANT CAREER, ENIGMA
og OMEN III, en leikstjórinn, Jim
Goddard, leikstýrði m.a. þáttun-
um um NICHOLAS NICKLEBY,
sem sýndir voru hér í sjónvarpinu
fyrir stuttu. Sjónvarpsþættirnir,
sem byggðir eru á bók eftir Robin
Bruce Lockhart, „Ace of Spies",
eru að stórum hluta skáldskapur
en um það leyti sem þeir voru
sýndir í Bretlandi kom út bók eftir
sagnfræðinginn Michael Kettle,
sem hét „Sidney Reilly — The
True Story“, sem hann gerði á
heilum 20 árum og skrifaði, sam-
kvæmt því sem hann segir, eftir
óyggjandi heimildum.
I bók sinni segir Kettle að Reilly
hafi verið Pólverji fæddur árið
1874 á landareign við ána Niemen
í Bielsk-héraði í Póllandi. Hans
raunverulega nafn var Sigmund
Georgievich Rosenblum og var
faðir hans, Grigory Jakovlevich
Rosenblum, ríkur pólskur gyðing-
ur, landeigandi og verktaki. Fjöl-
skyldan var virkur þátttakandi í
baráttu fyrir réttindum gyðinga
en í dag eru ættingjar Reillys, eft-
ir því sem Kettle segir, í litlum
áhrifastöðum í listaheimi Moskvu-
borgar en nöfn þeirra eru ekki
nefnd í bókinni, því þeir gætu átt
undir högg að sækja ef vitnaðist
að þeir væru skyldmennni þessa
fræga njósnara.
Þegar Reilly var 16 ára fékk
hann ást á náskyldri frænku sinni.
Báðar fjölskyldurnar voru andvíg-
ar ástarsambandinu og Reilly fór
að heiman. Hann skaut næst upp
kollinum í East End í London þar
sem á þessum tíma var mikil ný-
lenda útlægra Pólverja. Árið 1898
kvæntist hann Margaret Thomas,
ungri efnalítilli ekkju, og um það
leyti gerðist hann breskur njósn-
ari.
Hver réð hann til leyniþjónust-
unnar og undir hvaða kringum-
stæðum er á huldu, en bæði utan-
ríkisráðuneytið breska og njósna-
þjónusta hersins vildu fyrir alla
muni hafa auga með ört vaxandi
olíuiðnaði Rússa og ráðagerðum
þeirra á Indlandi. Pólskir útlagar í
Bretlandi með rétta hæfileika
voru kjörinn efniviður í njósnara
fyrir Breta, því Pólland var þá
hluti af rússneska keisaradæminu.
Rosenblum tók nú upp nýtt nafn
og stöðuheiti: Sidney Reilly, verk-
fræðingur.
Skýrslur í Bretlandi sýna að
Reilly hafði átt að baki 25 ára
verkfræðiferil á Indlandi og f
London — allt þar til nokkrum
mánuðum áður en hann hvarf.
Samkvæmt þessum skýrslum á
Reilly að hafa verið fæddur í
Kalkútta árið 1877, gengið í skóla
á Indlandi og unnið hjá mörgum
fyrirtækjum sem verkfræðingur.
Njósnaþjónustan sá honum einnig
fyrir einu raunverulegu baksviði.
Reilly var sendur til Cambridge en
skýrslur Trinity College sýna að
hann notaði söguna um „störf“ sín
á Indlandi til að komast inn í skól-
ann. í Cambridge stundaði hann
verkfræðinám í tvö og hálft ár en
fór þaðan árið 1908. Þetta var
mikilvægt bæði fyrir dulargerfið
sem hann þurfti og þá tegund
njósna, sem hann átti eftir að
stunda, því næst birtist Reilly í St.
Pétursborg og er þá orðinn starfs-
maður vopnafyrirtækis Mandr-
okovich og Chuberskys. Hann var
einnig fulltrúi þýska fyrirtækisins
Blohm og Voss í Hamborg, sem
vann að uppbyggingu rússneska
flotans eftir ófrið Rússa og Jap-
ana. Bæði þessi störf gáfu þó
nokkurn pening í aðra hönd og
Reilly naut þess í ríkum mæli.
Hann bjó í lúxusíbúð og hóf að
safna að sér munum frá Napó-
leonstímanum, listaverkum og
bókum, hélt stórkostleg sam-
kvæmi og varð fljótt kunnur í hópi
áhrifamesta fólksins við hirð keis-
arans. Hann skildi við Margaret
og kvæntist aftur Nadine, rússn-
eskri konu, sem hafði skilið við
mann sinn, sem var yfirmaður í
flotamálaráðuneytinu. Reiily ferð-
aðist víða um heiminn, stundaði
njósnir og vopnaviðskipti, en vorið
1918 tókst hann á hendur stærsta
verkefnið á ferli sínum.
Fréttir frá Rússlandi voru rýrar
og mótsagnakenndar eftir bylting-
una. Það sem breska stjórnin
þarfnaðist var fulltrúi, sem gæti
skýrt stöðuna á staðnum og ráð-
lagt hvað til bragðs ætti að taka
eftir því sem málin þróuðust. For-
sætisráðherrann, Lloyd George,
bað yfirmann leyniþjónustunnar,
Mansfield Cumming, að senda sér
sinn besta mann og Cumming
sendi Reilly.
Þegar til Rússlands kom hóf
Reilly, sem þóttist vera kaupmað-
ur, að byggja á laun upp njósna-