Morgunblaðið - 28.10.1984, Blaðsíða 18

82
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 1984
CHAPIIN
OG

í október árið 1952, mánuði eftir að Charles
Chaplin og fjölskylda hans steig um borð í Queen
Elizabeth í New York á leið til Bretlands, lét
bandaríska alríkislögreglan (FBI) frá sér fara
hnausþykka skýrsiu um grínleikarann fræga,
sem náði yfir næstum 40 ára tímabil af ævi hans
og í var m.a. yfirlit um stjórnmálaleg tengsl hans
og ástarævfintýri. Eitt eintak var sent James P.
McGranery dómsmálaráðherra, sem hafði til-
kynnt 20. september að hinn breskættaði Chaplin
mundi ekki fá leyfi til að koma aftur inn í landið
án þess að vera yfirheyrður áður af útlendingaeft-
irlitinu.
En það var ekki nóg með að alríkislögreglan
hefði áhuga á Chaplin, heldur einnig njósnaþjón-
usta landhers og flota, CIA, skattstofan, innanrík-
isráðuneytið og meira að segja bandaríska póst-
þjónustan. í dag eru ennþá til eitthvað um 15
þúsund blaðsíður af opinberum skýrslum um
Chaplin, sumar hverjar hafa nýlega verið dregnar
fram í dagsljósið samkvæmt lögum um upplýs-
ingaskyldu. Púsundir blaðsíðna hafa verið eyði-
lagðar eða er enn haldið leyndum.
hann veitti fjárstuðning:
Sp: Veittir þú Kommúnista-
fiokknum fjárstuðning á árunum
1922 og ’23?
Sv: Nei.
Sp: Hefur þú einhvern tímann
veitt Kommúnistaflokknum fjár-
stuðning?
Sv: Það er ég viss um að ég hef
aldrei gert. Ekki svo ég ... Eg
i.g er
Chaplin bjó í Bandaríkj-
unum í um 40 ára skeið.
Njósnaþjónusta hersins
fór fyrst að fylgjast með
honum árið 1919 vegna
fjárstuðnings hans við róttækling-
inn Max Eastman, sem gaf út
tímaritið Liberator. Þremur árum
seinna réðst alríkislögregian inn á
ráðstefnu bandaríska Kommún-
istafiokksins i Bridgman, Michig-
an, og hafði uppá bréfum og
skýrslum, er tengdu Chaplin við
„Parlor Bolsheviki", sem var auð-
ug klíka í Kaliforníu, sem m.a.
sósíalistinn Upton Sinclair og
verkalýðsleiðtoginn William Z.
Foster voru orðaðir við.
í október 1942 talaði Chaplin í
ræðu fyrir opnun „annarrar víg-
línu“ til stuðnings Sovétmönnum í
stíðinu og níu mánuðum seinna
var hann orðinn rækilega flæktur
í rannsókn alríkislögreglunnar á
hinu fræga faðernismáli, sem
leikkonan Joan Barry höfðaði
gegn honum. Chaplin var grunað-
ur um að hafa brotið lög um hvíta
þrælasölu og um að hafa brotið á
borgararéttindum leikkonunnar.
Árið, sem rannsóknin stóð yfir
(Chaplin var sýknaður 1944 af
báðum ákærunum), söfnuðu alrík-
islögreglumennirnir að sér yfir
þrjú þúsund blaðsíðum af skýrsl-
um og viðtölum, sem í voru meðal
annars aðdróttanir þess efnis að
Chaplin hefði tvisvar skipað fyrir
um fóstureyðingu, tvisvar lagt á
ráðin við lögregluna í Beverly
Hills um að fiæma Barry úr bæn-
um og að hann hefði verið flæktur
í svartamarkaðsbrask. Þeir voru
meira að segja þess fullvissir að
Chaplin hefði á einhvern hátt tek-
ist að skipta um blóðflokk fyrir
blóðprufuna, sem sýndi svo ekki
varð um villst að hann var ekki
faðir að barni Barry, Carol Ann.
Alríkislögreglan hafði komist að
því að Barry, sem hét að vísu
Mary Louise Gribble í fyrstunni,
hafði fram að þessu notað fjölda
dulnefna og ferðast um landið
skiljandi eftir sig ógreidda reikn-
inga og vonsvikna biðla eins og t.d.
J. Paul Getty.
Á meðan á rannskókn alríkis-
lögreglunnar á Barry-málinu stóð,
unnu starfsmenn hennar náið i
samvinnu við skattstofuna og
starfsmenn útlendingaeftirlitsins
í þeim tilgangi að safna saman
upplýsingum um hvaðeina er
snerti persónu Chaplins og hans
einkamál. Markmiðið var augljóst.
Það átti að reyna að tengja hann
alþjóðlegu kommúnistasamsæri.
Einn maður var sérstaklega lið-
legur við að gefa lögreglunni upp-
lýsingar. 21. júní 1950 sagði Louis
F. Budenz, fyrrum aðalritstjóri
kommúnistablaðsins Daily Work-
er, sem hafði sagt sig úr flokknum
fimm árum áður, lögreglunni að
árið 1936 hefði Chaplin verið
Jafnmikill fiokksmaður og hver
annar meðlimur". Budenz hélt þvi
einnig fram að snemma á fimmta
áratugnum hefðu háttsettir
fiokksmenn ráðið Chaplin frá því
að gerast bandarískur ríkisborg-
ari, „þar sem það myndi vekja upp
spurninguna um hann, sem út-
lending, gerð yrði árás á einkalíf
hans og allrahanda hlutir gætu
komið í ljós, sem gætu leitt til þess
að hann yrði rekinn úr landi". Að
lokum sagði Budenz að honum
hefði verið skipað af æðstu
mönnum fiokksins að skrifa leið-
ara í Daily Workers, sem styddu
grínleikarann vegna þess að „við
urðum að verja heiðarleika Chapl-
ins. kommúnísks listamanns".
Áhrifamesta skjal í skýrslu al-
ríkislögreglunnar frá 1952 um
Chaplin er yfirheyrsla, sem grín-
viss.
Sp: Dálkahöfundurinn í Holly-
wood, Hedda Hopper, skrifaði í
dálk sinn þann 27. desember 1943:
„Eftir því sem ég hef heyrt, veitti
Charlie Chaplin Kommúnista-
flokknum 25.000 dollara fjár-
stuðning og 100 dollara veitti
hann Rauða krossinum.“ Hvað
hefur þú um þetta að segja, herra
Chaplin.?
Sv: Þetta er fullkomin lygi..
Við borgum árlega til Rauða
krossins og höfum gert svo í gegn-
um árin. Það sama á við um
stríðsskuldabréf og allt annað. Ég
keypti stríðsskuldabréf fyrir hálfa
milljón dollara.
Ræðan um „aðra víglínuna",
sem Chaplin hélt í New York árið
1942, vakti mikla athygli full-
trúanna.
Sp: Herra Chaplin, varst þú
heiðursformaður menningarfund-
ar, sem haldinn var í Carnegie
Hall í New York í október 1942?
Sv: Ég talaði þar, já.
Sp: Þú varst þá heiðursformað-
ur þessa fundar?
Sv: Ég man það ekki. Ég man að
Joan Barry og barnið umdeilda.
Chaplin og Oona, kona hans, á samkomu til stuðnings Henry Wallace.
leikarinn hafði verið í hjá full-
trúum útlendingaeftirlitsins fjór-
um árum áður. Chaplin var sér-
staklega spurður hvort hann væri
meðlimur í hinum og þessum fé-
lagasamtökum tengdum Sovét-
ríkjunum og hann var yfirheyrður
um ýmsa af kunningjum sínum,
sem talið var að væru kommúnist-
ar. Fulltrúar útlendingaeftirlits-
ins voru einnig sérstaklega áhuga-
samir um gesti þá sem heimsóttu
Chaplin. Þeir spurðu hann að því
hvort meðlimir sovésku ræð-
ismannskrifstofunnar hefðu heim-
sótt hann og Chaplin svaraði: „Ég
man það ekki. Sjáðu til, við fáum
svo margt fólk í heimsókn. Ég
held samkvæmi fyrir mikið af
fólki frá ræðismannsskrifstofum,
sendiherrum, Kínverjum og svo
framvegis. Þeir koma allir i heim-
sókn til mín vegna þess að ég er
töluvert alþjóðleg persóna, en ekki
mikið.“
Chaplin var til lítillar hjálpar
þegar fulltrúamir reyndu að fá
það út úr honum hvaða samtökum
þeir fóru þess á leit við mig að ég
talaði þarna. Ég held að Orson
Welles hafi verið formaðurinn. Ég
var alls ekki formaður og ég átti
að tala.
Sp: Og hófst þú ræðu þína með
þessu ávarpi: „Kæru félagar. Já,
ég meina félagar"?
Sv: Já.
Sp: Og hvað áttir þú nákvæm-
lega við með þessu ávarpi?
Sv: Ég átti við að það voru
greinilega einhverjir Rússar með-
al áheyrenda og þar sem við vor- ^