Morgunblaðið - 01.12.1984, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 1984
PltrgiwMalíili
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjórl
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjórl
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árnl Jörgensen.
Freystelnn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingl Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Askrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 25 kr. eintaklö.
Fyrsta skrefið
til afnáms
tekjuskatts
Isamkomulagi stjórnarflokk-
anna, Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks, frá í sept-
ember sl., er gert ráð fyrir af-
námi tekjuskatts í áföngum af
almennum launatekjum. Sam-
komulagið er byggt á þings-
ályktun frá sl. vori um sama
efni. Það kveður á um að fyrsti
áfangi i afnámi tekjuskatts
komi til framkvæmda á árinu
1985.
Ákvörðun stjórnarflokkanna
er fylgt eftir í frumvarpi til
fjárlaga fyrir komandi ár. Þar
eru tekjuskattar áætlaðir 600
m.kr. lægri en verið hefði að
óbreyttri skattbyrði milli ár-
anna 1984 og 1985.
Fjármálaráðherra lagði síðan
fram stjórnarfrumvarp sl.
flmmtudag til breytinga á lög-
um um tekju- og eignaskatt,
sem kemur þessum fyrsta
áfanga tekjuskattslækkunar
heilum í höfn, ef samþykkt
verður.
Áætlanir Þjóðhagsstofnunar
sýna að tekjuþróun verður hin
sama milli áranna 1984/85 og
1983/84 eða því sem næst 25% í
báðum tilvikum. Skattbyrði
yrði því hin sama 1985 og 1984
með 25% hækkun skattvísitölu.
Breytingar þær, sem stjórnar-
frumvarpið gerir ráð fyrir, eru
mestpart grundvallaðar á slíkri
hækkun skattvísitölu. Lækkun
skattbyrði er síðan náð með
nokkrum frávikum frá þeirri
meginreglu:
• Óll skatthlutföll í skattstiga
eru lækkuð, en þó mest það
fyrsta. Samhliða eru skattþrep
þrengd til að beina lækkun
skatta einkum að hinum tekju-
lægstu.
• Ónýttur hluti í neðsta skatt-
þrepi tekjulægra hjóna er milli-
færður til maka, allt að kr.
100.000.—. Þetta er gert til að
draga úr þeim mismun sem ver-
ið hefur á sköttum hjóna með
hliðstæðar heildartekjur, eftir
því hvernig tekjur skiptast milli
þeirra.
• Samhliða verður lagt fram
fumvarp til breytinga á lögum
um tekjustofna sveitarfélaga,
sem felur í sér hækkun afslátt-
ar til útsvars um 25% frá síð-
ustu álagningu.
• Ennfremur frumvarp þess
efnis að sérstakur barnabóta-
auki, sem í fyrsta sinni var
greiddur í ár, skuli hækka um
25% 1985.
Með þessum breytingum
lækka skattar undantekningar-
laust hjá öllum, frá því sem orð-
ið hefði að óbreyttum lögum og
skattreglum, að undanskildum
örfáum gjaldendum með lágar
tekjur en allnokkurn eigna-
skatt. Þar getur orðið óveruleg
hækkun.
Samkvæmt sundurliðun í
fjárlagafrumvarpi, sem nú er til
umfjöllunar Alþingis, nema
óbeinir skattar, sem sóttir eru í
vöruverð, rúmlega 84% af heild-
artekjum ríkissjóðs. Beinir
skattar nema tæpum 13% þar
af tekjuskattar um 10%. Tekju-
skattar eru því ekki afgerandi í
fjárlagadæminu, þó þeir hafi
þungavigt hjá flestum heimil-
um.
Tekjuskattar eru ranglátir;
fyrst og fremst vegna þess að
allnokkur hluti þjóðartekna
sleppur um möskva skattkerfis-
ins. Skattur, sem mismunar
þegnunum, er óþolandi. Það er
og þjóðhagslega séð hyggilegra
að skattleggja eyðslu um
neyzluskatta en vinnuframlag
um tekjuskatt. Skattar mega
gjarnan vera hemill á eyðslu,
þ.e. hvati til sparnaðar. Þeir
eiga hinsvegar ekki að draga úr
framtaki og verðmætasköpun.
Það er síðan tryggingakerfisins
að ná fram æskilegri afkomu-
jöfnun þegnanna.
Ríkisstjórnin hefur stigið
fyrsta skrefið til afnáms tekju-
skatta. Því fyrr sem hún gengur
þann veg á enda því betra.
Refsing fyrir
ráðdeild
Skuldir íslendinga erlendis,
sem eru að drjúgum hluta
sjálfskaparvíti, valda því að
fjórðungur útflutningstekna
okkar skilar sér ekki heim og að
kaupmáttur þjóðartekna skerð-
izt um 12%.
Mikil skuldasöfnun frá árinu
1978 og síðan á einkum rætur í
tvennu: 1) Við höfum eytt sem
heild um efni fram og 2) Eig-
infjármyndun, þ.e. sparnaður
fólks og fyrirtækja — til að
fjármagna nauðsynlegar fram-
kvæmdir og framþróun í at-
vinnurekstri —, var nánast úti-
lokuð. Tækin í þeirri útilokun
vóru verðbólga, neikvæðir vext-
ir og skattareglur sem löttu en
kvöttu ekki til sparnaðar.
Það er fátt sem er íslending-
um nauðsynlegra á líðandi
stund og í næstu framtíð en að
stórefla innlendan sparnað og
eiginfjármyndun. Erlendar
skuldir eru komnar yfir hættu-
mark.
Einstaklingur sem eyðir öll-
um sínum tekjum jafnóðum og
aflast greiðir einu sinni af þeim
skatt. Sá, sem leggur hluta
þeirra fyrir ár eftir ár og breyt-
ir sparnaðinum í eign, greiðir
áframhaldandi skatt af þessum
tekjum: eignaskatt. Eignaskatt-
ar geta verið refsing fyrir ráð-
deild. Þær hugmyndir sem nú
eru uppi hjá skattahækkunar-
flokkum um stóraukinn eigna-
skatt eru tvíeggjaðar, að ekki sé
meira sagt.
HorgunblaðiS/ÓUfur K. Magnússon.
Á myndinni eru Lf.v. Valva Árnadóttir fri Helgafelli, Edda Andrésdóttir, Auður Sveinsdóttir, Halldór L&xness
og Olafur Ragnarsson fri Vöku.
Frá blaðamannafundi á Gljúfrasteini í gæn
„Nei, auðvitað
er ég ekki að
keppa við hann“
Á GLJÚFRASTEINI voru f g*r kynntar tvær bækur, ritgerðasafnið Og
irin líða eftir Halldór Laxness og Á Gljúfrasteini þar sem Edda Andrés-
dóttir ræðir við Auði Sveinsdóttur Laxness um líf hennar, skoðanir og
samferðamenn. Það er Helgafell, sem gefur út bók Halldórs en Vaka A
Gljufrastemi.
Halldór var spurður, hvernig
honum þætti bók Auðar, hin
fyrsta hennar. Hann sagði: „Hún
nær sér reglulega á strik þarna.
Hún hefur verið að nótera ýmis-
legt niður, sem ég hef ekki tekið
eftir vegna anna, eða hefði
kannski ekki einu sinni vakið at-
hygli mína þá. Mér finnst þessi
samvinna þeirra Eddu hafa bor-
ið skemmtilegan ávöxt."
„Ég lét Halldór lesa yfir síð-
ustu próförk. Stundum krotaði
hann f og stundum sagði hann
eitthvað ljótt. En oftast var
hann ánægður. Nei, auðvitað er
ég ekki að keppa við hann. öðru
nær. En við sjáum hluti og at-
burði mismunandi augum. Eg er
svona meira hvunndagsmann-
eskja. Þegar við vorum á ferða-
lögum var Halldór oft svo
önnum kafinn að flytja fyrir-
lestra eða ræða við menn sem
sóttu á hans fund, að ég hafði
stundum tækifæri til að skoða
mannlifið öðruvísi."
Þau hjón rifjuðu upp ýmis at-
vik úr ferðalögum þeirra, sem
minnst er á í bók Auðar. „Og ég
var ekki alltaf f hátfðlegum sam-
ræðum,“ sagði Halldór. „Þegar
við vorum á Indlandi hittum við
Nehru. Og ég var alltaf að fara
út f kofa með honum og gefa
pöndunum. Nehru var alltaf að
passa þessar pöndur, enda hafði
hann fengið þær frá guðlegum
manni, sjálfum Dalai Lama.
Honum fannst svo gaman að
gefa pöndunum, þótt þær rifu og
bitu og klóruðu. Eiginlega er
mér þetta — að gefa pöndunum
altso — ekki síður minnisstætt
en Nehru sjálfur.“
1 bók Auðar er lýst heimilis-
högum og heimilishaldi þeirra
hjóna f 39 ára búskaparsögu.
Auður sagði, að oft hefði hún
líka verið ein með dætur þeirra
langtímum saman, þvf að Hall-
dór hefði mikið þurft að vera á
ferðalögum.
„Þá man ég það einmitt," sagði
Halldór. „Ég hafði skrifað dálít-
ið um Rúmeníu. Gerði það af
samúð. Og fannst forvitnilegt,
hvað þeir voru að gera. Þeir
fréttu af því og buðu mér í þrjár
vikur og þegar ég kom heim ...
var Auður búin að byggja hér
sundlaug. Hún hefur alltaf verið
mikil framkvæmdakona. Ég hef
verið daufur f öllu bústangi. Það
hefur allt legið á hennar herð-
um.“
Auður sagðist ekki geta neitað
því, að Halldór hefði ekki verið
aðsópsmikill ( heimilisverkum.
„En ég sætti mig fljótt við það,“
sagði hún. „Eiginlega var ekkert
um annað að velja. Auðvitað hef-
ur þetta verið reynsla — lífið
væri ekki mikils virði, ef maður
þyrfti aldrei að leggja að sér. Og
eiginlega hefur þetta verið ind-
ælt stríð.“
1 bók Halldórs Og árin líða er
fyrirferðarmikill kaflinn Kaþ-
ólsk viðhorf. Sú bók kom út 1925
og hefur ekki verið gefin út að
nýju fyrr en nú. Halldór sagðist
hafa verið trúmálaáhugamaður
alla tfð. Um Kaþólsk viðhorf
sagði hann: „Hún var svar við
Bréfi til Láru á sfnum tíma.
Þórbergur var draugatrúar, en
ég fylgdi páfanum. Þórbergur
var alveg grfðarmikið á móti
páfanum. En ég vildi standa með
minum manni. Svo að ég safnaði
að mér miklu efni og ritaði svo
þetta kver. Ég held að það eimi
eitthvað eftir af kaþólskunni f
mér enn. En ég skipti mér jafnt
af trúmálum, landbúnaði... eða
öllu mögulegu. Ef eitthvað verð-
ur á vegi minum sem ég fæ
áhuga á, hef ég oft skrifað ess-
eyju um það. Ég lft nú svo á, að
það að skrifa góða esseyju geti
verið harðvítugra en skrifa heila
skáldsögu. í esseyjunni getur
maður ekki látið móðan mása,
maður er f raun og veru bundinn
á höndum og fótum. Ég skrifaði
skáldsögur á ákveðnum hluta
ævinnar, á tfma, sem var mér
hentugur, en eiginlega getur
hver fáráður skrifað skáldsögur.
Ég flnn hjá mér meiri þörf nú til
að skrifa esseyju þótt það út-
heimti stundum erfiði og mikinn
tíma. Nú orðið vil ég líka gera
það sem mig langar til. Ég ýti
skáldskapnum sem slíkum til
hliðar. Hugsa bara um mig og
mfna kristilegu samvisku, ef hún
væri til.“
Valva Árnadóttir, fulltrúi
Helgafells, sagði, að Og árin lfða
væri 47. bókin sem forlagið gefur
út eftir Laxness. Hún sagði að
óútkomin væri f Austurvegi og
er fyrirhugað að gefa hana út á
næsta ári. Og árin líða er um 240
bls. að stærð. Ragnheiður Krist-
jánsdóttir gerði kápumynd.
Edda Andrésdóttir sem skráði
bókina Á Gljúfrasteini sagði, að
hún hefði haft áhuga á að skrifa
samtalsbók og hún hefði fært
það í tal við Auði og hún tekið
því vel. Sfðan hefðu þær hafið
verkið í fyrravor. „Auður var af-
skaplega vel undirbúin, hafði
dagbækur og bréf til stuðnings
og samstarfið varð eins og ég get
best hugsað mér það,“ sagði
Edda.
Á Gljúfrasteini skiptist f 32
kafla. Textasíður eru 285 og 40
myndasíður. ítarleg nafnaskrá
er aftast í bókinni. „Þegar farið
er að skrifa svona bók, finnst
manni smátt og smátt eins og
maður sé eitthvað merkilegur,"
sagði Auður. „Af því að þetta
varð svona skemmtilegt geymdi
ég svo síðustu tíu árin ... svo
sjáum við til með þa<\“
h.k.