Morgunblaðið - 11.04.1985, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. APRlL 1985
Á rekafjöru
minninganna
Bókmenntlr
Erlendur Jónsson
Strandapósturinn er í tölu
elstu héraðsritanna. Nú er
hann kominn út i átjánda
sinn. Efnið er að venju bland-
að: frásögur, endurminningar,
ljóð. Það gefur endurminning-
um margra Strandamanna
aukið gildi að þeir eru — um
leið og þeir rekja minningar
frá bernsku og æsku — að lýsa
atvinnu- og lifnaðarháttum á
slóðum sem nú eru eyddar.
Ekkert hérað hefur orðið
harðara úti í þjóðlífsbyltingu
þessarar aldar en Stranda-
sýsla. Því valda augljósar,
landfræðilegar orsakir. Bú-
skapur á Ströndum byggðist
verulega á hlunnindum sem
útheimti margar hendur. í af-
skekktustu byggðum sýsl-
unnar varð því bæði erfitt og
áhættusamt að búa við fá-
menni.
Strandapósturinn hefur frá
fyrstu tíð haft góðum fræði-
mönnum á að skipa. Fremstur
þeirra var Jóhannes Jónsson
frá Asparvík. Hann féll frá í
fyrra og er hans minnst í riti
þessu. En lengsti þátturinn er
að þessu sinni eftir Sveinsínu
Ágústsdóttur frá Kjós (systur
Símonar Jóh. Ágústssonar).
Bernsku- og æskuminningar.
Sveinsína segir vel frá. Heið-
ríkja er yfir minningum henn-
ar. Hún minnist blómlegra
tíma fyrir fyrra stríð. Vitur
maður kallaði þaö síðustu ár
hinna rósömu tíma. Með árinu
1914 var hliðum lokað fyrir
veröld sem var. »Mamma las
stundum smásögur og sagði
okkur krökkunum svo efnið,«
segir Sveinsína. Hvert heimili
Ingólfur Jónsson fri Prestsbakka.
varð sjálft að skapa sér sína
menning. Það fór svo saman
að skuggi fyrri heimsstyrjald-
arinnar lagðist yfir og faðir
Sveinsínu lést af lungnabólgu.
Lungnabólgan lagði þá marg-
an í gröfina fyrir aldur fram.
Sveinsína segir að æska
barnanna hafi liðið »í leik og
starfi*. Og margt þurfti að
starfa. Hver og einn varð að
taka til hendinni um leið og
kraftar leyfðu.
Meðal annarra þátta í þess-
um Strandapósti nefni ég
Minningar og sagnir eftir Ingv-
ar Agnarsson en hann hefur
áður lagt efni til ritsins.
Landslag er stórbrotið i
Strandasýslu og hlaut að orka
sterkt á ímyndunina. Eins og
fram kemur í þáttum Ingvars
var bilið ekki alltaf breitt á
milli veruleika og þjóðsögu.
Þjóðsögur tengdust gjarnan
örnefnum. En þau gátu svo
aftur gefið sögum byrr yndir
vængi eins og »Þrjátíudala-
stapi« svo dæmi sé tekið.
Margvíslegt annað lausa-
málsefni er í þessum Stranda-
pósti; einnig kveðskapur gam-
all og nýr. Skemmtileg er Ald-
arspá 1900 eftir Guðmund
Scheving Bjarnason, héraðs-
lækni á Hólmavík, ort um
aldamótin siðustu og í tilefni
af þeim. Guðmundur læknir
horfir fram á veginn til kom-
andi aldar og lætur sem flest
muni fara batnandi. Meðal
annars verða þá allir bændur
»orðnir jarðeigendur*. Bragur
Guðmundar er ellefu vísur og
flest tínt til sem horfa mætti
til framfara. Sú var tíðin að
margur fékkst við að setja
saman gamanbragi af þessu
tagi og mætti gjarnan halda
þeim betur til haga en gert
hefur verið því þar koma fram
viðhorf líðandi stundar sem
síðar vildu fyrnast í endur-
minningunni.
Þá eru hér kvæði eftir Ing-
ólf Jónsson frá Prestsbakka en
hann hefur frá fyrstu tíð verið
einn ötulasti liðsmaður
Strandapóstsins og lagt hon-
um til margvíslegt efni í lausu
máli og bundnu.
Einnig er hér ljóð eftir Guð-
rúnu Jónsdóttur frá Prests-
bakka, Kveðja. Guðrún byrjaði
kornung að skrifa og sendi frá
sér skáldsögur tvær, Fyrstu ár-
in og Ekki heiti ég Eiríkur.
Hygg ég að hún hafi ekki þurft
að kvarta undan viðtökunum.
En síðan eru liðin harla mörg
ár svo að skáldkonan hefur lftt
eða ekki látið frá sér heyra.
Það var leitt því hún hafði
mikið að segja og fagleg tök á
söguforminu.
Eins og að líkum lætur eru
flestir komnir á efra aldur,
þeir sem efni eiga i riti þessu.
Gamli tíminn með sínum
fornu lífsháttum er enn sem
fyrr helsta frásagnarefnið.
Strandamenn hafa gengið vel
og skipulega um rekafjöru
minninganna og dregið á land
margt sprekið sem ella hefði
grafist í sand. Og ársrit með
blönduðu efni eins og Stranda-
pósturinn mun vissulega lifa
lengur en mörg bókin.
Morgunn
Myndllst
Valtýr Pétursson
t
Það var einn morgun endur fyrir
löngu, að sólin breiddi geisla sina
yfir Markúsartorgið í Feneyjum.
Það var fámennt á torginu og
nýbúið að koma þar fyrir borðum
og stólum fyrir utan frægt veit-
ingahús, sem ég nú man ekki leng-
ur, hvað þeir nefna þar i sveit. Eg
var óvenju snemma á ferð þennan
morgun og ætlaði mér víst dags-
verk, sem ekki gat hafizt fyrr en
visst safn listaverka opnaði dyr
sínar fyrir almenningi. Á veit-
ingastaðnum þarna á Markúsar-
torgi var aðeins einn viðskiptavin-
ur, fullorðinn maður með flaksandi
hvitt hár, f leðurjakka, bindislaus
og afar frjálsmannlegur til fara.
Þegar ég hafði setið i návist þessa
eina gests í veitingahúsinu nokkra
stund, rann allt i einu upp fyrir
mér, að ég kannaðist eitthvað við
manninn, en eftir nokkra stund
kviknaði á perunni, eins og sagt er,
og ég fann það út, að þarna var
enginn annar en sjálfur Marc
Chagall í eigin persónu. Það var nú
raunar ekki fyrr en hann fór að
tala við dúfurnar og smáfugla, sem
ég ekki kunni að nefna, að ég varð
viss um hver maðurinn var.
Þeir syngja i morgunsárið, sagði
hann. Þeir narta i brauðmolana
sem ég læt detta, það er hljóm-
kviða í loftinu. Þeir eru dásamleg-
ir, þessir litlu fleygu söngvarar.
Þeir eru að fá sér morgunskattinn,
og þeir eru að leika fyrir okkur
morgundramað. Dýrðlegir söngv-
arar, sem vitna um mátt náttúr-
unnar og undur sköpunarinnar.
Hérna, svona nú, þetta er góður
biti, ekki rifast um brauðið, syngið
heldur og dansið, loftið er fullt af
sól og morgunninn spilar á harm-
ónfku. Það er vor á Markúsartorgi,
og þið eruð vorið, þið eruð tilveran
og dramað í morgninum. Það eru
hljómar i lofti, og það er ilmur i
lofti, það er morgunn í Feneyjum.
Það var auðheyrt að þessi maður
kunni að tala við fugla, og það fór
ekki milli mála að hann kunni að
njóta samvistanna við hina smáu
vini sína. Chagall sá póesiuna i öll-
um hlutum og hann var partur af
þeirri veröld sem var. Ósnert sköp-
unarverkið var umhverfi hans og
ástin á þvi, sem dregur lffsins
anda, er einkennandi fyrir verk
þessa mikla meistara. Það er sögð
sú saga, að þegar Matisse lézt fyrir
mörgum árum, hafi Picasso hringt
til Chagalls, sagt honum fráfall
Matisse og bætt við: — Nú erum
við bara tveir eftir. — Nú er eng-
inn til að hringja i. Chagall er lát-
inn 97 ára að aldri, og enginn til að
tala við smáfuglana á Markúsar-
torgi í þeim tón, sem Chagall gerði
þennan morgun fyrir löngu.
Fréttabréf úr Reykhólasveit
MMráum, 31. nun.
ÞAÐ eru ekki svo mörg ár síðan
að skrifa varð allar fréttir I
bréfaformi sem komu utan af
landsbyggðinni. Þá voru bréfin
löng og það tók líka nokkra daga
frá því að bréfið var skrifað og
þar til það birtist á prenti. Nú er
síminn nær eingöngu notaður og
fréttir bundnar við ákveðið verk-
efni. Auðvitað er þetta kostur og
mikil framför. Galli er að um
misheyrn getur orðið að ræða, en
það hefur minnkað með tilkomu
sjálfvirka símans. Einnig held
ég að það sé skárra að taka á
móti frétt símleiðis vegna þess
að þá þarf blaðamaður ekki að
kljást við stafsetningarvillur
okkar sem fréttirnar sendum, en
margur lesandinn er svo gerður
að finni hann fölnað laufblað
eitt þá fordæmir hann skóginn.
Hér kemur svo eitt fréttabréf
eins og ég skrifaði þau fyrir
nokkrum árum.
Kaupfélagsstjóraskipti. Við
Kaupfélag Króksfjarðar urðu
kaupfélagsstjóraskipti um síð-
ustu mánaðamót. Friðbjörn Ní-
elsson lét af störfum og tók við
kaupfélagsstjórastarfipu í Vík í
Mýrdal. Héðan fylgja honum og
fjölskyldu hlýjar kveðjur. Við
kaupfélagsstjórastarfinu tók
Sigurður R Bjarnason frá
Reykjavík. Við bjóðum hann
velkominn til starfa.
Góufagnaður. Kvenfélagið i
Geiradal fagnaði góu og var
skemmtunin vel sótt og fór vel
fram. öll skemmtiatriði voru
framkvæmd af heimafólki.
Guðfræðinemar í heimsókn.
Sunnudaginn 17. mars komu
hingað góðir gestir, en það voru
guðfræðinemar og stóðu þeir
fyrir guðsþjónustu í Reykhóla-
kirkju. Sóknarpresturinn, séra
Valdimar Hreiðarsson, þjónaði
fyrir altari. Messan var vel sótt.
Kennaranemar í heimsókn hjá
Reykhólaskóla. Þrjár stúlkur
sem eru kennaranemar hafa ver-
ið hjá okkur við Reykhólaskóla
síðustu þrjár vikurnar og hafa
þær aðallega helgað sig kennslu
í 5. og 6. bekk. Með ungu fólki
kemur alltaf ferskur blær og svo
held ég að það sé viss lífsreynsla
fyrir kennaraefni að kynnast að-
stæðum í dreifbýlinu. Við vonum
bara að þær og önnur kennara-
efni eigi eftir að kanna slóðir
sveitanna.
Kennaraskipti. Mikil kennara-
skipti eru fyrirsjáanleg við
Reykhólaskóla næsta skólaár.
Við höfum verið heppin með
kennara og það er ánægjulegt
þegar þeir hyggja á framhalds-
nám. Að Reykhólum hefur oftast
vantað kennara sem getur haft
með höndum tónlistarfræðslu.
Vitað er að sveitaskólar eru þar
verr settir en þéttbýlisskólar.
Því miður má rekja þessa þróun
til þeirra sem eiga að sjá um
framkvæmd grunnskólalaga og
þar á ég fyrst og fremst við
Menntamálaráðuneytið.
Árshátíð Reykhólaskóla var á
fimmtudagskvöldið. Allir nem-
endur skólans sáu um skemmti-
atriði og stóðu þau yfir i hálfa
aðra klukkustund. Foreldrafé-
lagið sá um kaffiveitingar. Allur
ágóði rann í ferðasjóð nemenda.
Króksfjarðamesskóli. í gær
hélt svo barnaskólinn i Króks-
fjarðarnesi sína árshátíð. Góð
samvinna er á milli skólanna
eins og vera ber.
Garpsdalskirkja. Á þessu ári
verður Garpsdalskirkja 50 ára
og mun vera í athugun að halda
upp á afmælið í sumar. Geirdæl-
ingar hafa haldið kirkju sinni
vel við eins og menningarfólki
sæmir.
Dansnámskeið. Geirdælingar
hafa líka fleiri járn í eldinum og
eru þeir með dansnámskeið og
kennir prestfrúin á Reykhólum,
Eygló Bjarnadóttir, þeim að
stíga sporið.
Vegamál. Sennilega eru það
vegamál sem mest eru rædd hér
manna á meðal. Þess vegna kem-
ur það svolftið spánskt fyrir
sjónir að á þær raddir hlustar
vegamálastjórnin alls ekki. Hér
hafa orðið vegaverkstjóraskipti.
Ólafur Torfason lætur af störf-
um eftir 12 ára starf og við tekur
Guðmundur Hjartarson Reyk-
hólum. Við þökkum ólafi fyrir
samstarfið og bjóðum Guðmund
velkominn til starfa.
Kristniboðssambandið. Nýlega
kom hingað i Reykhólaskóla
Kjartan Jónsson prestur og
kristniboði. Hann flutti fróðlegt
erindi um starf kristniboða i
Afríku. Einnig sýndi hann
myndir frá starfseminni. Mál
kristniboðans átti líka erindi til
hinna fullorðnu og hefðu fleiri
mátt kynnast þvi starfi sem
kristniboðssambandið sér um i
Afríku.
Sjónvarpið. Sjónvarp sést illa
síðan rétt eftir áramót og er sí-
felld snjókoma á skerminum.
Þrátt fyrir kvartanir til sjón-
varpsins hefur ekkert verið gert
til þess að bæta úr þessum galla.
Samúel í Djúpadal. t stuttu
samtali sagði Samúel Zakarías-
son bóndi í Djúpadal að hann
hefði veitt 19 refi á síðasta ári og
síðan um áramót væri hann bú-
inn að veiða 6 minka. Þessum
dýrum fjölgar ár frá ári og sér-
staklega sækir minkurinn í
veiðiár. Samúel fræddi fréttarit-
ara um það að örninn hefði verið
að veiða silung í Djúpadalsánni,
en í vetur hefði silungurinn ekki
gengið til sjávar vegna hinnar
góðu veðráttu. Samúel sagðist
hafa horft á örn veiða stóran
fisk, sem gæti hafa verið lax.
óvenju mikið hefur verið í vetur
um slóðir eftir minka og refi.
Samúel sagðist muna vel þá tíð
er sauðfé fannst tætt eftir tóf-
una.
Veórið. Nú er búið að vera leið-
inda veður síðustu dagana. Gils-
fjörður er lokaður. Segja má að
við séum einangruð vegna þess
að allar samgöngur okkar eru á
landi. Stundum virðist islenskt
hugvit ekki í askana látið fyrir
tslendinga sjálfa. Aldrei hefur
ráðamönnum dottið í hug að
skipuleggja landið allt með tilliti
til búsetu. Milli þéttbýlisstaða
ætti ekki að vera meira en 100
km og þeir ættu að vera með
1000 til 2000 íbúum. Bændum
væri nær að snúa sér að því
verkefni heldur en að láta sam-
tök sín flytja jafnt og þétt fjár-
magn sitt til Reykjavíkursvæðis-
ins.
Heilbrigðisþjónustan verður
að vara i byggðarlögunum sjálf-
um. Þegar ég horfi út í nátt-
myrkrið og skafmoldina þá
finnst mér ansi langt til lækn-
anna í Búðardal þó góðir séu.
Sveinn Guómundsson