Morgunblaðið - 17.07.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 1985
Einlægur en
harðskeyttur
þjóðfélags-
gagnrýnandi
Þýska nóbelsskáldið Heinrich Böll lést í gær
VESTUR-ÞÝZKA skáldið Heinrich
Böll lézt í gærmorgun 67 ára að
aldri. Hann hafði átt við vanheilsu
að stríða um skeið og dvalizt í
sjúkrahúsi í Köln, en lézt á heimili
sínu í Eifet-fjöllum. Böll hlaut bók-
menntaverðlaun Nóbels 1972. í
verkum sínum, sem náðu miklum
vinsældum, gagnrýndi Böll óspart
vestur-þýzkt samfélag eftirstríðsár-
anna, en einnig fortíð þess frá valda-
tíma nazista og hernaðarhyggju. Á
meðal kunnustu verka skáldsins
eru: „Og sagði ekki eitt einasta orð“
(IInd sagte kein einziges Wort),
„llópmynd með konu“ (Gruppenbild
mit Dame) og margar smásögur.
Böll varð strax kunnur í heima-
landi sínu á sjötta áratugnum.
Áhrif heimsstyrjaldanna tveggja
og nazismans á þýzku þjóðina voru
honum hugleikin viðfangsefni og
þá ekki síður hin hraða endur-
uppbygging í Vestur-Þýzkalandi
eftir 1945. Böll, sem var fæddur í
Köln, var lengi mikill stuðnings-
maður jafnaðarmannaflokksins í
Vestur-Þýzkalandi. Hann kom þó
öllu í uppnám með afstöðu sinni
1983, er hann lýsti yfir stuðningi
við umhverfisverndarflokk Græn-
ingja.
Skáldið hélt því fram, að róttæk
og óhefðbundin afstaöa Græningj-
anna verðskuldaði það að eignast
fulltrúa á Sambandsþinginu og
bætti því við, að hann væri orðinn
þreyttur á þeim fjandsskap við
menntamenn, sem sér fyndist
gæta innan stærstu stjórnmála-
flokka landsins.
Árið 1977 varaði hann við of
harðri afstöðu lögreglunnar gagn-
vart ofbeldisverkum vinstri sinn-
aðra öfgamanna, sem óðu uppi í
Vestur-Þýzkalandi. Fékk hann þá
mörg hótunarbréf þar sem hann
var sakaður um „samúð með
hryðjuverkamönnum".
Böll, sem var sonur höggmynda-
smiös, ætlaði sér upphaflega að
læra bókagerð. Heimsstyrjöldin
síðari batt þó enda á allt iðnnám
hans, því að eftir að hún hófst, var
hann hjótlega kallaður í herinn.
Árið 1949 gaf Böll út fyrstu
smásögu sína, „Lestin kom stund-
víslega" (Der Zug war púnktlich)
og varð hún upphaf víðkunnra
styrjaldarsagna skáldsins. önnur
verk vöktu ekki minni athygli eins
og „Hin týnda æra Katrínu Blum“
(Die verlorene Ehre der Kathar-
ina Blum) — þar sem skáldið gerir
harða hríð að miskunnarleysi fjöl-
miðla — og „Hópmynd með konu“
(Gruppenbild mit Dame). Kvik-
myndir hafa verið gerðar eftir
báðum þessum skáldsögum og
vakið mikla athygli.
Heinrich Böll ásamt eftirlifandi konu sinni, Annemarie Böil. Mynd þessi
var tekin af þeim hjónum f Stokkhólmi fyrir nokkrum árum.
Böll kom víða við. Hann stofn-
aði kvikmyndafélag 1971, hóf út-
gáfu á verkum sovézka skáldsins
Alexanders Solzhenitsyn 1974 og
árið 1976 gerðist hann ásamt þeim
Gúnter Grass og Carolu Stern út-
gefandi að nýju bókmenntariti,
sem bar heitið „L“. Þá var Böll
mikilvirkur bókmenntaþýðandi og
þýddi m.a. verk skálda eins og
George Bernhards Shaw og Brend-
ans Behan á þýzku. Hann ferðað-
ist víða, ekki sízt í Austur-Evrópu,
þar sem mörg verka hans nutu
hylli valdhafanna. Þannig ferðað-
ist hann þrisvar sinnum til Sov-
étríkjanna og einu sinni til Tékkó-
slóvakíu.
I nýjustu bók sinni, „Bild Bonn
Bönisch", beindi Böll spjótum sín-
um gegn Peter Bönisch, blaðafull-
trúa sambandsstjórnarinnar í
Bonn, en hann sagði af sér því
embætti fyrir skemmstu vegna
ásakana um skattsvik. Þessi bók
Bölls hefur ekki hvað sízt vakið
athygli sökum þess, að þar gerir
hann sér lítið fyrir og endurprent-
ar gamlar greinar Bönisch, frá því
að hann starfaði fyrir fjöldablaðið
„Bild“ í Hamborg. Þar þykir kenna
mjög íhaldssamra skoðana hjá
Bönisch um málefni eins og kven-
réttindi og umhverfisvernd. Bók
þessi hefur vakið mikla athygli og
var metsölubók í Vestur-Þýzka-
landi i fyrra.
Heinrich Böll þekkti vel til forn-
bókmennta Islendinga. í samtals-
grein við Matthías Johannessen
ritstjóra 1973, sem birt er í Félagi
orð, kemst Böll svo að orði: „Nú
hef ég endurnýjað þessi kynni og
ann aftur forníslenzkum bók-
menntum af heilum hug. Sögurnar
íslenzku eru í ætt við smásögur,
þær eru raunverulega að stíl og
allri gerð eins konar smásögur,
knappar í formi, og ég hef alltaf
haft sérstakan áhuga á öllu, sem
er í ætt við smásögur.” „Og enn er
eitt,“ bætti Böll við, „það hafa ekki
einungis tekizt aftur ástir með
mér og íslenzku fornsögunum,
heldur hef ég, þótt undarlegt megi
virðast, mjög miklar mætur á nor-
rænni goðafræði, eins og hún er
varðveitt í Eddunum."
Sprengt í
veitinga-
húsum í
Cannes
( '•nnen, 16. júlí. AP.
MIKIÐ tjón varö á mannvirkjum, en
menn sakaói ekki, er sprengjur
sprungu í tveimur vinsælum veitinga-
húsum í frönsku borgunum Cannes og
Napoule í morgun.
Sprengjurnar sprungu í dögun, áð-
ur en veitingahúsin Ragtime í Cann-
es og og Oasis í Napoule opnuðu.
Bæði veitingahúsin þykja í hópi
fínni matsölustaða. Sprenging varð í
Ragtime um klukkan 4:30 að staðar-
tíma í morgun. Tjón varð ekki telj-
andi mikið. Hafði sprengju verið
komið fyrir við inngang veitinga-
hússins, sem stendur andspænis há-
tiðarhöllinni í Cannes. örstuttu
seinna varð sprenging í Oasis og
varð tjón þar gífurlegt.
Kínverskur
ráöherra úr
Rússlandsför
Moskvu, 16. júlí. AP.
YAO Yiling, aðstoðarforsætisráðherra
Kína, lauk í dag heimsókn sinni til
Sovétríkjanna, og hélt heimleiðis.
1 heimsókninni til Sovétríkjanna
undirritaði Yiling nýjan viðskipta-
samning Kínverja og Sovétmanna.
Hann átti viðræður við Nikolai
Tikhonov forsætisráðherra og emb-
ættismenn. Hins vegar hitti hann
ekki Mikhail Gorbachev flokksleið-
toga.
TASS-fréttastofan hafði eftir Yil-
ing að hann hefði mjög rætt við
ráðamenn um samband ríkjanna
tveggja og leiðir til að koma á eðli-
legum samskiptum. Eftir viðræðurn-
ar hefðu menn ríkari skilning á
þessu máli, en leysa þyrfti ýmis
ágreiningsmál. Batt hann vonir við
að sambúð ríkjanna færi batnandi.
MtTSUBtSHt
GALANT
framhjóladrifinn
kjörgripur
Það eru einmitt bílarnir frá MITSUBISHI
sem nióta mestra vinsælda hérlendis.
50 ARA REYNSLA
í BÍLAINNFLUTNINt
0.0 ÞIÓNUSTtf
MITSUBISHI
MOTORS
Forystugrein New York Times:
Ófremdarástand
í bandarískum
kaupsiglingum
New York, 16. júlí. Frá fvari Cuðmundssyni, frðtUriUra Mormmblaðsins.
NEW YORK Times ræðir ástandið { siglingamálum Bandaríkjanna í rit-
stjórnargrein í dag. Greinin sýnir ófremdarástandið sem ríkir í þeim mál-
um að dómi blaðsins. Astandið hefur sem kunnugt er valdið okkur íslend-
ingum vandræðum og jafnvel tjóni eins og sést af þeim deilum sem orðið
hafa vegna flutninga fyrir varnarliðið
í forystugrein New York Tim-
es segir m.a.:
Siglingamálum Bandaríkj-
anna er stjórnað í skjóli ríkisins
og þar eru flækjur fríðinda og
skyldna. Það er nú farið að
greiðast úr þessari flækju ekki
hvað síst sökum þrýstings gegn
ríkisstyrkjum. Allt er það á betri
veg. Flestar siglingareglur þjóna
sérstökum einkahagsmunahóp-
um á kostnað skattgreiðenda,
neytenda og framleiðenda. En
þótt það virðist mótsagnakennt
þá leiðir réttlætið stundum til
þess að ójafnaður annars staðar
kemur fram. Taka má til dæmis
mál Sea-Land fyrirtækisins, sem
á stærsta og afkastamesta
skipaflota Bandaríkjanna.
New York Times bendir á að
skip undir bandarísku flaggi
verða að hafa bandaríska áhöfn,
og það sé óheyrilega dýrt. Æðri
yfirmenn fá hundrað og fimmtíu
þúsund dollara í laun fyrir 6
mánaða starf (rúmlega 6 millj-
ónir króna), þriðju stýrimenn fá
níutíu þúsund dollara (3,7 millj-
ónir króna). Til viðbótar er
áhöfn á bandarískum skipum
þrefalt mannfleiri en nauðsyn-
legt er vegna öryggis og starfs-
hæfni. Bandaríkjaþing bætir svo
skipaeigendum úr vasa skatt-
greiðenda með því að krefjast
á Keflavíkurflugvelli.
þess, að eingöngu bandarísk skip
undir bandarísku flaggi megi
flytja ríkisflutninga, hvort held-
ur eru skriðdrekar til NATO eða
matvæli til Egyptalands. Og
skipafélög sem láta smíða rán-
dýr skip í bandarískum skipa-
smíðastöðvum með olíufrekum
bandarískum vélum er sigla svo
á skipaleiðum, sem ekki gefa
mikið af sér, en taldar eru
Bandaríkjamönnum „nauðsyn-
legar“, geta krafist enn meiri
ríkisstyrkja og beinna rekstrar-
uppbóta. Siglingaráðuneytið hef-
ur leyft einu skipafélagi, sem
nýtur ríkisstyrks, að kaupa skip,
sem smíðuð eru erlendis, og nú
er talað um að endurskoða regl-
urnar um „nauðsynlegar" skipa-
leiðir.
Niðurlag ritstjórnargreinar-
innar er á þessa leið: Það er ekk-
ert vit í að halda í óarðbærar
gamlar reglur í þeim eina til-
gangi að bæta fyrir óeðlilega háa
styrki áður fyrr.
Það er hugsanlegt að einn góð-
an veðurdag verði markaðnum
leyft að ákveða verð skipa, hvað
farmenn eigi að fá í laun og hvað
farmeigendur greiða fyrir þjón-
ustu. Þangað til verður orustan
um frelsi markaðsins háð í
skotgröfum reglugerða, eitt leið-
indamál í senn.