Morgunblaðið - 06.10.1985, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. OKTÓBER1985
VERALDLEGAR SUNNUDAGSPRÉDIKANIR
Ekki varð Guði haggað
hann var í þjóðarsálinni
1' sunnudagspistlum mínum hef
ég rifjað upp sitthvað um
mannlíf undir heilbrigðri skyn-
semi fyrri tíðar og borið það sam-
an við mannlíf undir sérfræðinga-
viti nútímans. Eitt var það, sem
svo var fyrrum, að fólk reyndi að
lifa meira i andlegheitunum á
sunnudögum en á virkum dögum,
þótt það væri þá sem alla tíma að
andlegheitin væri ekki öllum gefin
og margur notaði sunnudaginn til
að bjástra líkt og á virkum degi,
nema hafði hægt um sig um
messutímann og flestir reru á
sunnudögum í góðum gæftum ef
fiskur var á miðunum. Það gat
ekki verið Guði þóknanlegt að
sitja af sér
gott sjóveður og
eftir Asgeir góðan afla.
Jakobsson Hún er áreið-
anlega ekki vit-
laus sú forna
venja að leggja frá sér vandamál
hins daglega brauðstrits á helgum
degi og hugsa þá heidur um eilífð-
armálin, hver uppá sinn máta,
eins og gengur.
Ég ætla að nota eins og tvo
sunnudaga til að rifja ýmislegt
upp um Guð í plássi í æsku minni.
Ekki er það nú svo, að ég sé
orðinn svo gamall að árum, að ég
geti af minni eigin reynslu rakið
langt aftur i öldina, en ég man
aðra öld en þá sem við nú lifum á,
vegna þess að við íslendingar
skiptum um mannlífsöld á miðri
tímatalsöld.
Það er svo með reynslu æskunn-
ar, að hún verður eiginlega eina
reynsla mannsins, sem stendur
með honum, öll önnur reynsla
kemur og fer. Maðurinn lifir mörg
æviskeiðin og það er dálítið hlá-
legt finnst mér sjálfum, að ég
skuli nú prísa þetta mannlíf æsku
minnar sem ég var ekki sáttari við
en svo, þegar ég lifði því, að ég
vildi ákaft bylta því; ég var viss
um að aldrei gæti svo vont upp-
komið úr byltingu, að það yrði
aumara mannlíf en það sem ég
lifði. Nú held ég aftur á móti að
þetta hafi verið ágætt yfirleitt, en
ég bara einhvern veginn ekki pass-
að í það og er það svo sem ærin
ástæða til að vera á móti tilteknu
mannlífi að passa ekki í það sjálf-
ur. Nú get ég litið á þennan liðna
tíma öðrum augum en ég gerði þá
ég lifði í honum og sé nú, að þetta
var allt harla gott.
Mér hefur orðið tíðrætt um
„heilbrigða skynsemi", sem við ís-
lendingar lifðum í fyrir mann-
lífsskiptin um miðja öldina, og var
það eina, ásamt guðstrúnni, sem
fólkið hafði að styðjast við í lífs-
baráttunni. I þessu sambandi ber
auðvitað að hafa í huga, að „heil-
brigði" er afstætt hugtak háð tíma
og rúmi.
Hér er það notað í þeirri
merkingu, að fólk noti þá skyn-
semi, sem hverjum og einum er
gefin, ótruflaða af kenningum eða
ofsatrú eða ekki kúgað af annarra
skynsemi, svo sem nú gerist að al-
þýða manna er undir sérfræðinga-
vitinu og þorir varla að hugsa
sjálfstætt um, hvað eigi að kaupa í
matinn.
Heilbrigð skynsemi vann orust-
una um Guð í minu plássi og
reyndar á íslandi öllu og verður
nú rakin sú saga og þá fyrst stutt-
ur almennur kafli um það tíma-
skeið, þegar sótt var hart að Guði
víða um lönd.
Sérfræðingar skiptast í tvo
hópa, þótt þeir beri sömu lær-
dómstitla, vísindasérfræðinga og
fagsérfræðinga og eru það þeir
síðari sem eru okkur þjóðarplága,
en hér áður fyrr ollu hinir fyrr-
nefndu miklum óróa í trúmálum
pg verk þeirra komu hart við Guð.
í þeirri orustu sýndi heilbrigð
skynsemi, hvers hún er megnug, ef
hún fær að njóta sín.
Um Guð er það almennt að
segja, að hann hefur verið til með
manninum frá því maðurinn hefur
sögur af sér. Menn deila oft um
það, hvort Guð skapaði manninn
eða maðurinn Guð, en það breytir
engu um þá staðreynd, að Guð er
óumdeilanlega raunveruleiki
mannsins. Maðurinn þekkir ekki
sjálfan sig án Guðs. Vissulega
hafa Guðir mannsins verið af
ýmsu tagi, allt frá algóðum Guði
niður í Hitler og Stalín og ótelj-
andi Belsebubba.
Allar tilraunir mannsins til að
losa sig við einn Guð hafa endað í
öðrum Guði og allt þetta brölt hef-
ur jafnan valdið vandræðum þar
sem Guð er kjölfesta í lífi manns-
ins og það er aldrei gott að kasta
kjölfestunni, skipið þá kjölfestu-
laust meðan fenginn er nýr Guð í
kjölfestu. Verst hefur til tekizt
þegar maðurinn hefur gert sjálfan
sig að Guði, þar sem maðurinn er
sjálfum sér verstur og hættu-
legastur og honum því nauðsyn-
legt að trúa á betri og skynsamari
veru en hann er sjálfur.
Af þessu er ég einn þeirra
manna, sem stend með mínum
gamla Guði, sem ég hef reynt að
góðu einu.
Á 19du öldinni var gerð hörð
hríð að Guði af leikmönnum, sem
töldu rannsóknir náttúrufræðinga
sanna að Guð væri ekki til. Nátt-
úrufræðingarnir hefðu rannsakað
allar lifverur niður í smæstu ör-
verur og hvergi fundið nein merki
um Guð í sköpunarverkinu, en
menn hafa ævinlega hugsað sér
Guð sem höfuðsmið allrar skepnu
og hnatta. Náttúrufræðingarnir
sjálfir létu sér hægar en leikmenn
sem kynntu sér kenningar nátt-

úrufræðinganna, þar sem heimur-
inn var fyrir náttúrufræðingum
jafnóendanlegur og hann hafði
verið, þótt þeir hefðu fikað sig
hænufet inní óendanlegt myrkviði.
Auk þess svara rannsóknir
mannsins engu um Guð, ef Guð er
í manninum sjálfum, sem margir
trúa. Menn finna ekki hinn týnda
á víðavangi þótt þeir horfi í allar
áttir ef þeir eru með hann í sjálf-
um sér. Svo einföld getur sú orsök
verið til þess, að maðurinn finnur
ekki Guð með tækjum sínum,
hvorki smásjá né kíki. Darwinism-
inn svonefndur veikti þó trú
margra á tilveru Guðs og rann-
sóknir vísindamannanna urðu
stórum hópi á 19. öld mikill hval-
reki. Það var hópur mannfélags-
arkitekta, svonefndra marxista.
Þessir ætluðu að reisa mikla
mannfélagshöll og hana dýrlega,
svo gott sem paradís á jörðu. Guð
reyndist marxistunum afleitur
þrándur í götu við hailarsmíðina.
Almenningur var trúaður á para-
dís á himnum með Guði og hana
eilífa, en marxistarnir gátu ekki
lofað nema paradísarævi hér á
jörð og mannsævin er stutt miðað
við eilífðina. Það þótti almenningi
því slæm býtti að láta eilífa-
paradís fyrir skammtíma-paradís,
jafnvel þótt hinni eilífu fylgdi sá
hængur að menn yrðu helzt að líða
þjáningar í jarðneska lífinu til að
öðlast hana.
Hallarreisendum var af þessu
nauðsynlegt að losa almenning við
trúna á hina eilífu paradís og þar
með Guð. Þeir tóku því darwin-
ismann uppá arma sína og notuðu
hann gegn Guði og með verulegum
árangri.
Það horfði illa fyrir Guði um
skeið í menningarríkjum Evrópu.
Þeir urðu margir, sem töldu lítið
vit í því að þjást hér á jörðu fyrir
paradís hjá Guði, jafnmikil óvissa
og orðin væri um tilveru hans og
mönnum hitt nær að snúa sér að
bygKÍiRii hinnar jarðnesku para-
dísar, sem marxistar lofuðu að
reisa mönnum, ef þeir fengju
hjálp til þess.
Orustan um Guð barst svo með
marxismanum hingað út til ts-
lands, en var seint á ferð, eins og
fleira í þann tíma hingað út og það
gat varla heitið að neitt yrði úr
orustu.
tslendingar hafa aldrei verið
heittrúarmenn en afturámóti
tryggir Guði sínum, sem þeir
höfðu íslenzkað í góðlyndan
hreppstjóra, eða þannig kynntist
ég honum og þannig finnst mér
einnig af sögunni, að hann hafi
snemma orðið með alþýðu manna.
Vissulega var það gott fólki í
þessu harðbýla landi, meðan það
bjó undir náttúrufarinu, að eiga
athvarf hjá þessum góða kalli,
sem tók létt á smáyfirsjónum og
gerði sig ánægðan með, að menn
signdu sig á morgnana og tuldr-
uðu eitthvað gott fyrir sér, læsu
guðsorðapostillur á kvöldum eða
að minnsta kosti á sunnudögum og
færu í kirkju í stórhátíðum og
blótuðu ekki á helgum degi. Þá var
og gott að eiga þennan karl að
þegar farið var á sjó á opnum
fleytum eða um fjöll að vetrarlagi.
fslenzkar konur sáu um Guð á
virkum dögum og ákölluðu hann
kvölds og morgna og oft um miðj-
an dag, sjálfum sér, mönnum sín-
um og börnum til halds og trausts.
Þar sem þjóðin hafði lagað guð að
landsháttum og þjóðháttum voru
engir árekstrar við hann, aðeins
notaleg tilfinning að vita þennan
kall yfir sér með vakandi auga.
Framh. næsta sunnudag
Rannveig Guöný Pét
ursdóttir - Minning
Fædd 4. aprfl 1936
Dáin 29. september 1985
Hún Agga er dáin. Það er varla
hægt að trúa því að hún Agga
systir okkar sé dáin, ekki nema 49
áragömul.
Hún sem var svo hress og kát
fyrir þremur mánuðum, en þá kom
í Ijós sjúkdómur sá sem leiddi
hana til dauða á svo skömmum
tíma.
Rannveig Guðný Pétursdóttir,
eins og hún hét fullu nafni, fæddist
4. apríl 1936 á Akureyri. Eftirlif-
andi manni sínum, Guðlaugi Gísla-
syni, kynntist hún 17 ára gömul
og fluttust þau suður til Reykja-
víkur og hófu búskap í Vallargerði
8. Þau eignuðust tvö mannvænleg
börn, Kristjönu, f. 1955, og Gísla
Viðar, f. 1960. Síðar fékk hún þrjú
lítil barnabörn, sem voru henni
afar kær, þó sérstaklega Rannveig
litla, sem öllum stundum vildi vera
hjá ömmu sinni. Sakna börnin
hennar nú sárt. Á stundum sem
þessari hrannast minningarnar
upp hjá okkur systkinunum þegar
við vorum öll í foreldrahúsum
heima á Akureyri. Oft var glatt á
hjalla í Eiðsvallagötunni meðan
foreldrar okkar lifðu. Þau létust
með stuttu millibili fyrir allnokkr-
um árum, og vitum við að þau
hafa tekið vel á móti elsku systur
okkar núna. Agga og Bói, eins og
Guðlaugur var oftast kallaður,
bjuggu sér fagurt heimili í Vallar-
gerði og vitnaði þar allt um frá-
bæran smekk hennar og natni.
Að endingu viljum við þakka
eiginmanni Oggu og börnum fyrir
frábæra umönnun i veikindum
hennar og biðjum við góðan guð
að gefa þeim styrk í þeirra miklu
sorg.
Far þú í friði, friður guðs þig
blessi, hafðu þökk fyrir allt og allt.
Systkini
Bladburóarfólk óskast!
ij i
Austurbær Leifsgata Barónsstígur
JH