Morgunblaðið - 15.10.1985, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR15. OKTÓBER1985
21
Útgerð
Skuldir sjávarútvegs í hlutfalli af eign-
um samkvæmt opinberum lánaskýrslum
(FasUfjármunir vinnslu á þjóðarauðmati. Floti á tryggingamati).
31/121980 21/121981 31/121982 31/121983 31/121984 áætl
Útgerð og fiskvinnsla
Heimild: Seðlabanki fslands, VSf.
verðmætasköpun landsmanna. Á
fjórðu myndinni sjáum við hvað
það hefur þurft mörg árslaun
verkamanna til að greiða vexti af
erlendu lánunum. Hér er miðað
við árslaun verkamanna sam-
kvæmt úrtaki Kjararannsóknar-
nefndar, en inni í þeim eru yfir-
borganir, yfirvinna, bónusgreiðsl-
ur og svo framvegis. Á myndinni
sjáum við að á árinu 1973 þurfti
2100 árslaun verkamanna í vexti
af erlendum lánum en í fyrra
þurfti 15.000 árslaun. Á árinu 1981
þurfti 7500 árslaun.
Á þessum myndum höfum við
séð hvernig lánin hafa þróast og
hvaða reikninga við eigum eftir að
fá vegna þeirra. En nú skulum við
fjalla um lánin frá öðrum sjónar-
hóli, þ.e. hvaða áhrif þau hafa þeg-
ar þau koma inn í landið. Inn-
streymi erlends lánsfjár inn í
landið býr til tekjur hjá ýmsum
atvinnugreinum. Það er ekki hægt
að taka peninga inn í landið og
eyða þeim án þess að það sé ein-
hver viðtakandi. Þessar atvinnu-
greinar sem fá tekjur við inn-
streymi erlends lánsfjár hafa til
þessa aðallega verið í verslun,
þjónustu og framkvæmdum.
Fyrirtæki í þessum greinum hafa
bætt samkeppnisstöðu sína á
vinnumarkaðnum og á fjármagns-
markaðnum við það að fá þessar
tekjur og hafa því getað boðið bet-
ur fyrir vinnuafl og fjármagn
heldur en þær greinar sem fá ekki
tekjur við innstreymi erlends
lánsfjár inn í landið. Greinarnar
sem fá ekki tekjur við innstreymi
lánsfjár eru aðallega útflutnings-
greinarnar með sjávarútveginn í
fararbroddi. Sjávarútvegurinn
stendur þvi höllum fæti í þessari
samkeppni. Kostnaður hans
hækkar þar sem hann verður fyrr
eða síðar að mæta samkeppninni
eða missa fólkið ella. Það bætir
heldur ekki úr skák þegar ríkið
borgar sínu fólki kauphækkanir
umfram það sem aðrir semja um
með erlendum lánum. í sumar
gáfu samningarnir á hinum al-
menna vinnumarkaði 14—15%
kauphækkanir frá júní til ára-
móta. En launahækkanirnar hjá
ríkinu hafa verið mun meiri og
þessar hækkanir hjá ríkinu eru
fjármagnaðar með erlendum lán-
um beint og óbeint. Með þessu hef-
ur ríkið náttúrulega verið að koma
í bakið á sjávarútveginum.
Áð lokum skulum við líta á
mynd sem sýnir okkur skulda-
stöðu sjávarútvegsins samkvæmt
opinberum lánaskýrslum frá árs-
lokum 1980 til siðustu áramóta. í
árslok 1980 námu skuldirnar rúmu
41% af eignum en um síðustu ára-
mót var þetta hlutfall komið í tæp
55%. Eigið fé hefur samkvæmt
þessu rýrnað um hátt í 14% af
fjármunastofninum á þessum ár-
um. Þessi tala er kannski ekki
nákvæm upp á síðasta aukastaf en
hún gefur sterka vísbendingu um
hvað er áð ræða. Þessi 14% eru
upphæð sem samsvaraði um ára-
mótin meira en 5.000 milljónum
króna.
Þetta er kannski dapurlegasta
afleiðing skuldasöfnunarinnar er^
lendis, að sjávarútvegurinn, einn
höfuðatvinnuvega þjóðarinnar,
hefur verið hrakinn út i skuldafen
og taprekstur. Það hlýtur að vera
höfuðhagsmunamál sjávarútvegs-
ins að hætt sé að safna erlendum
skuldum og að jafnvægi náist í
utanríkisviðskiptum.
Með samningunum frá því í
sumar fékk ríkisstjórnin öll tæki-
færi til þess að ná tökum á efna-
hagsvandanum á þessu ári og til
þess að setja upp áætlanir fyrir
næsta ár. Árangurinn á þessu ári
hefur ekki verið sem skyldi, þensla
og launaskrið í kjölfar innstreym-
is af erlendu lánsfé og þar virðist
ríkið ganga á undan á öllum svið-
um. En nú er verið að koma saman
fjárlögum, lánsfjáráætlun og
þjóðhagsáætlun. Það verður horft
á þessar áætlanir og það verður
skoðað hversu trúverðugar þær
verða. Það mun án efa kosta átök
og erfiðleika að koma þessum
áætlunum saman þannig að jafn-
vægi náist í utanrikisviðskiptun-
um og í ríkisbúskapnum og það
mun reyna á pólitískan styrk og
staðfestu stjórnarinnar. En sé erf-
itt að ná þessum markmiðum, þá
verður það ennþá dýrara fyrir
stjórnina að ná þeim ekki. Þá er
hætt við því að þolinmæði margra
stuðningsmanna hennar muni
endanlega þrjóta.
Höfundur er hagfræóingur Yinnu-
yeitendasambandsins og formaður
Sambands ungra sjálfstseðis-
manna.