Morgunblaðið - 17.11.1985, Blaðsíða 57

lengur eftir að vera komin yfir
erfiðasta hjallann.
Síðastliðið sumar kom Gyða
systir hennar hingað í frí og áttu
þær systur þá saman góða daga.
Svo þyrmdi yfir, Minna veiktist
og var lögð inn á sjúkrahús, og þar
endaði ævi þessarar skemmtilegu
og indælu konu langt um aldur
fram. Það sannaðist hér sem svo
oft áður að það er ekki sama gæfa
oggjörvuleiki.
Eg kveð frænku mína með sökn-
uði og bið góðan guð að gæta
hennar. Dætrum hennar barna-
börnum og öðrum venslamönnum
sendi ég einlæga samúð.
J.B.I.
Tengdamóðir mín, Guðfinna
Sigurðardóttir Breiðfjörð, lést að
kvöldi sunnudagsins 10. nóvember
1985 eftir hetjulega baráttu við
illkynjaðan sjúkdóm.
Á kveðjustund er margs að
minnast. Minnisstæðir eru mér
morgnarnir þegar bankað var á
gluggann eða kallað í gegnum
bréfalúguna. Lítill hnokki spratt
þá upp úr ruminu sínu og gleðibros
færðist yfir andlitið: „Amma
Minna er komin.“ Já, þá var amma
Minna komin og ávallt með ein-
hvern glaðning í poka. Þessar
heimsóknir tengdamóður minnar
eru mér ofarlega í huga á þessari
stundu. Fáa hef ég þekkt sem hafa
lagt sig eins fram við að gleðja
aðra eins og hún. Hæfileikar henn-
ar í þessum efnum voru með ólík-
indum og ósjaldan eyddi hún sín-
um síðasta eyri til að kaupa gjöf
handa einhverjum vina sinna.
Margir vina Guðfinnu áttu í raun
engan annan að en hana. Ég undr-
aðist oft yfir þeim krafti sem
Guðfinna bjó yfir, einkum þó ef
lífsbarátta hennar er höfð í huga.
Móður sína missir Guðfinna þegar
hún er barn að aldri og föður sinn
þegar hún var 15 ára. Má nærri
geta að hið sviplega fráfall hans
hafi verið henni mikið áfall.
Rúmlega fertug veikist hún af
geðrænum sjúkdómi og dvelst í 12
löng ár á ýmsum stofnunum,
lengst af á Kleppsspítalanum. Með
ótrúlegu viljaþreki tekst henni að
sigrast á þessum erfiða sjúkdómi
og ná fullri heilsu.
Fyrir örfáum árum veikist
Guðfinna svo aftur og nú af
krabbameini og dró sá sjúkdómur
hana að lokum til dauða.
Guðfinna gafst aldrei upp fyrir
þessum erfiða sjúkdómi. Hún
barðist til þrautar til hinstu stund-
ar og lét aldrei bugast.
Guðfinna Sigurðardóttir Breið-
fjörð var fædd í Reykjavík þann
12. ágúst 1921, en ólst upp frá 8
ára að aldri hjá ömmu sinni og
stjúpafa í Hafnarfirði. Foreldrar
Guðfinnu voru Sigurður Breiðfjörð
stýrimaður og Guðfinna ólafs-
dóttir. Guðfinna átti eina alsystur
Gyðu Mack, hálfsystkinin Krist-
jönu og Sigurð og uppeldissystur,
Sigríði.
Guðfinna var ríkulega gædd list-
rænum hæfileikum. Það var leik-
listin sem átti hug hennar, hún lék
bæði í Hafnarfirði og hér í Reykja-
vík. Þegar hún fluttist til Vest-
mannaeyja varð hún fljótlega ein
helsta driffjöðurin í leiklistarlífi
Eyjamanna. Hafa margir Vest-
manneyingar sagt mér frá hinu
kraftmikla starfi hennar þar.
Guðfinna hafði mikinn áhuga á
bókmenntum, las hún mikið og
fylgdist ótrúlega vel með. Á síðari
árum var helsta áhugamál hennar
að hjálpa öryrkjum og þá, sem
skiljanlegt er, einkum þeim sem
þjást af geðrænum sjúkdómum.
Var hún óþreytandi að segja frá
reynslu sinni og telja í það kjark.
Guðfinna var hárgreiðslumeistari
að mennt og síðustu árin vann hún
við iðn sína bæði í Hveragerði, þar
sem hún greiddi fyrrverandi sam-
sjúklingum sínum og í Hátúni lOb.
Fyrir nokkrum vikum ræddi
hinn góðkunni útvarpsmaður Jón-
as Jónasson við Guðfinnu og er
mér kunnugt um að margir urðu
djúpt snortnir af frásögn hennar.
Þá var Guðfinna með bók í smíðum
um lífsreynslu sína en því miður
entist henni ekki ævin til að ljúka
þvíverki. • ■-
Guðfinna var mjög trúuð kona,
1977 tók hún kaþólska trú. Þser
MORGUNBLAEdÐ, SUNNUDAGUR17. NÓVEMBER1985
57-
voru ófáar stundirnar sem hún
dvaldist í Kristskirkju við bæn eða
hugleiðslu. Hún sagðist sækja
styrk sinn til Guðs. Stundum fékk
lítill snáði að fara með ömmu í
messu og voru þær stundir ævin-
týri. Ég er fullviss um að minning-
in um ömmu Minnu mun verða í
huga hans sem fallegt ævintýri.
Guðfinna hugsaði meira um aðra
en sjálfa sig. Vart er hægt að
hugsa sér fegurra líf en það. í hinni
helgu bók má lesa:
„Sérhver gefi eins og hann hefur
ásett sér í hjarta sínu, ekki með
ólund eða nauðung, því Guð elskar
glaðan gjafara." Korintubréf 9:7.
Guðfinna var glaður gjafari.
Blessuð sé minning hennar.
Sigmar B. Hauksson
Allt í einu er hún Minna búin
að kveðja.
Hún var raunar alltaf að koma
og fara — lífshreyfing hennar var
ör — og nú hefur hún lokað á eftir
sér hurðinni eftir heimsókn sína
hér á jörð. Vegferð hennar var
löng ganga, ekki endilega miðað
við fjölda ára hennar og aldur —
öllu fremur var reynsla hennar af
lífinu með þeim hætti, að venjuleg
manneskja hefði þurft að lifa ein
hundrað og fimmtíu ár og gott
betur til að geta tekizt á við allar
þær hindranir, sem urðu á lífsleið
hennar, og ekki hvað sízt til að
vinna öll þau nær óvinnandi vígi,
sem hlóðust upp í lífshernaði
hennar. Það tókst hinni látnu að
langmestu leyti nema allra síðast
— manndómurinn, sjálfsvirðingin,
kjarkurinn — allt þetta var alltaf
fyrir hendi og minnti á víkinga-
sveit fremur en einstæða konu,
sem þurfti og nennti að berjast.
Nú hefur Minna kvatt vopnin
og sennilega hefur hún gert það
með sínu smitandi brosi og jafnvel
hlæjandi — það má guð vita —
en sagt er, að löngum hafi verið
andleg hefð meðal ákveðins hluta
Japana, sem voru þjálfaðir í and-
legum styrk gegnum harðan sjálfs-
ögunarskóla, að segja sorgleg tíð-
indi hlæjandi. „Þat hlægir
mik ...“, sögðu fornmenn.
Minna var einn verðugasti full-
trúi íslenzkrar kvenþjóðar, sem
uppi hefur verið síðan í fornöld —
eiginlega minnti hún alltaf ein-
hvern veginn á valkyrjurnar í
norrænum kviðum ellegar þá
kvenhetjur í íslensku fornsögunum
— en hún var líka ein kvenlegasta
kona, engu að síður, sem hugsast
getur, bæði að lundarfari og í til-
finningalífi. Og hið síðargreinda —
þetta örviðkvæma hjarta hennar
— kom verst, langverst niður á
henni sjálfri, því hún skaðaði
engan annan, alls engan í öllum
mannlegum samskiptum sínum.
Hún fæddist í Reykjavík, en ólst
upp í Hafnarfirði, en fjörðurinn
sékennilegi hefur trúlega mótað
hana mikið — og ennfremur að
hún missti móður sína, þá hún var
þriggja ára og föður sinn, þegar
hún var fimmtán. Kannski hefur
þetta verið lykillinn að ýmsu, sem
síðar átti eftir að koma í ljós.
Vinkona hennar úr Hafnarfirði,
sem kynntist henni, þegar hún var
fjórtán ára og Minna hins vegar
átján, sagði: „Hún var ógurlega
sterk... hún var fallegasta stúlk-
an í Hafnarfirði. Ég man ekki til,
að hún væri með fordóma um
menn og málefni eða hún talaði
illa um nokkra manneskju. Og
kímnikennd hafði hún í ríkara
mæli en flestir...“ Sú saga er sögð
af vinkonum hennar úr sauma-
klúbbnum, en í honum voru tíu
gaflarafreyjur að Minnu meðtal-
inni, að eitt sinn i gamla daga í
Hafnarfirði, þá er Minna hafi
stundað „heimagönguskóla", í
þessu tilfelli í Húsmæðraskóla
Reykjavíkur, hafi hún eitt sinn
verið að koma með strætó og farið
úr honum beint á móti Bæjarbíói
við verzlunina Nýborg. Hún hafði
verið að baka jólaköku í skólanum,
og kökuna bar hún tignarlega og
ennfremur var hún með regnhlíf —
veðrið var úrigt og mikið særok
eins og stundum er suður í Gafl-
arafirði. Þegar hún sté út úr vagn-
inum og var á leið yfir planið, þá
hrasaði hún allt i einu og datt
beint á rassinn ofan í druiiupoll,
en hvorki jólakakan né regnhlífin
högguðust, sem ungfrú Minna bar
auðvitað með stíl og kvenlegum
þokka. Og þegar komið var að
henni þarna sitjandi í pollinum var
hún skellihlæjandi og glöð yfir því
að bjarga kökunni góðu, sem hún
ætlaði að bera á kaffiborð hjá
einhverjum vini og velunnara.
„ ... já, hún Minna var sterkur
karakter á hverju sem valt,“ sagði
þessi vinkona hennar úr Hafnar-
firði, sem áður var vitnað til. „Og
þvílík lífsorka í einni manneskju,"
bætti hún við, „það er orð að sönnu
... og þessi takmarkalausi vilji á
að standa á eigin fótum og bjarga
sér af eigin rammleik ... og lengst
af var hún kát og lífsglöð."
Það eru ein sjö til átta viðburða-
rík ár liðin síðan kynni greinar-
höfundar af Minnu sálugu hófust.
Veturinn ’77-’78 höguðu örlög því
þannig til, að vér feðgar þurftum
að hafast við í Ölfusborgum, or-
lofsheimili Alþýðusambands ís-
lands í námunda við Hveragerði.
Þá var húshjálpar vant á stundum,
en reynt að bjargast af eigin
rammleik eins og vera bar. Með
einhver milliliðatengsl að bak-
hjarli æxlaðist það þannig til, að
Minna hringdi eitt sinn í „herbúðir
alþýðunnar" neðan úr þorpi, trú-
lega vegna þess að undirskráður
hafði spurzt fyrir um heimilisað-
stoð í smáplássi, þar sem fiskisag-
an flýgur með ógnarhraða í alls
kyns útgáfum. Það var ekki verið
að auglýsa eftir „kvenmanni" eins
og svo margir héldu, en af hjarta-
gæsku virtist Minna — bláókunn-
ug manneskjan — boðin og búin
að fara með óhreina tauið af
Bonanza-feðgunum með rútunni
annað veifið til Reykjavíkur og þá
heim til sín og þvo þar plögg og
stríðsbúninga þeirra feðganna,
hvenær sem þeim þóknaðist —
eins og hún drottningin sagði.
Þetta var ekki þegið vegna heið-
urskenndar — en hjartað gladdist,
og þá var sagt við hana blessunina:
„Sama og þegið, frú Breiðfjörð."
Og svo var óhreina þvottinum ráð-
stafað á annan stað í „þorpinu með
hveragufuna" — hjá annarri göf-
ugri konu, en það er önnur saga.
Það var ekki ýkja oft, sem hitt
var á Minnu þennan vetur fyrir
austan — það kom fyrir að hitt
var á hana í austanfjalls-rútunni
og þá var ævinlega gletzt og glaðst
og hlegið. Minna var einstaklega
hláturmild kona, sem er einkenni
á vel gerðum konum. Kvenlegum
konum er það jafn eiginlegt og
kvenlegar hreyfingar að hlæja.
Hlátur minnir alltaf á lífsnautn.
Svo liðu árin. Stundum liðu
margir mánuðir, en vináttan var
alltaf söm, sönn og heil. Eitt sinn
vildi hún endilega, að undirskráð-
ur notfærði sér þægilega íbúð, sem
hún hafði tekið á leigu steinsnar
frá Fríkirkjunni í snyrtilegum
kjallara. Hún sagði, að konst-
málarar þyrftu að vera út af fyrir
sig og eiga afdrep — og gaf fullt
leyfi til að valsa um híbýlin í von
um að það yrði unnið. Teikning,
sem fylgir þessari grein, var unnin
um þetta leyti — og er af henni
Minnu á öllum og engum aldri. Á
meðan notið var aðstöðunnar í
íbúðinni, dvaldist hún fyrir norðan
hjá dóttur sinni Kristínu, hesta-
konu og bóndakonu, sem býr að
Litla-Dal í Eyjafirði ásamt manni
sínum. Þar undi Minna sér á
■etundum milli stríða, sem voru
mislangar og svolítið •óútreiknan-
legar. Þá brá hún sér oft til júess,
þar sem dóttir hennar Þorbjörg
Gyða var gift um drjúglangt skeið,
en Minna hafði líka dvalizt þar
fyrir vestan hér á árunum annað
veifið — hún var alltaf að full-
numa sig í grein sinni, hárgreiðsl-
unni. f eina tíð var Minna alveg
búsett í Bandaríkjunum og vann
þar og lærði meira og meira. Og
þá voru öll börnin hennar, dæturn-
ar þrjár, hjá henni og gengu þar
í skóla. Elzt er Þorbjörg Gyða, nú
búsett í Breiðholti, bóndakonan
Kristín og þá Helga Thorberg —
leikkonan — gift Sigmari Hauks-
syni, fjölmiðlamanni. Þetta eru
allt stólpakonur eins og móðirin.
Árum saman rak Minna hár-
greiðslustofu í Reykjavík, ekki
eina — þær voru orðnar þrjár um
síðir og hétu allar Raffó, ein á
Grettisgötu, ein var á Klapparstíg
og ein á Laugavegi. Vinnuálagið
var gífurlegt, ekki minna en tíðk-
aðist þegar „gömlu togaralögin"
voru í gildi, ósérhlífnin var ekkert
venjuleg.
Um það leyti varð hún veik.
Alltaf hefur maður það á tilfinn-
ingunni, að veikindi Minnu hafi
verið bardagaþreyta fremur en
allt annað. Þegar veikindi hennar
byrjuðu, var hún raunar komin
með nokkuð mörg tilfinningaör,
sem „læknisfræðin" í þá daga réð
ekki alls kostar vel við, en hins
vegar er víst, að erfiðleikar Minnu
á þessum árum, sem hún síðar átti
eftir að sigrast á með mann-
mennsku sinni, ein, alein og yfir-
gefin eins og allt fólk verður að
gera í mestu erfiðleikum sínum —
stöfuðu fyrst og fremst af því, hve
hún var ofur-viðkvæm, blessunin,
enda þótt það sæist oftast minna
á henni en flestum öðrum.
Hún hófst upp — eins og áður
segir — upp úr veikindum og erfið-
leikum, sem hefðu getað brotið
langflestar venjulegar sálir — og
hún byrjaði að lifa lífinu lifandi
og með tign, án teljandi beiskju,
stundum án allrar beiskju, og hún
gaf. Hún gaf af sjálfri sér á báða
bóga og skapaði varma og stemmn-
ingu og oft dillandi kátínu.
Fyrir fimm árum bauð hún syni
greinarhöfundar, Jóni Jóni, núver-
andi lögreglumanni í Rvik, í ævin-
týraferð til Vestmannaeyja, þar
sem hún var eitt sinn aðalstjarnan
og prímadonnan, virt og dáð og
elskuð, sem hún var raunar af
öllum, sem henni kynntust. Þetta
atvik minnti á sögur frá Suðurríkj-
um Bandaríkjanna — hverju
„unglingurinn í skóginum“ og hin
lífsreynda móðurlega kona lentu í
þarna á gulleyjunni, sem þó ein-
hvern veginn minnti alltaf mest á
sjóræningjastíl og „sjanghæeringu
um borð“, hvernig sem á því stend-
ur — og er þetta ekki sagt „eyjun-
um“ til lasts, heldur í góðu gamni.
Nú, nú, Minna plantaði sextán ára
piltungnum niður í dularfullu húsi,
en hafði alltaf fjarskiptasamband
við peyjann eins og verndarengill
— og af því að Minnu naut við,
var hann gjörsamlega stikkfrír á
þessum villtu slóðum. Þau voru
bæði í ævintýraleit og ætluðu sér
að þéna pening. Hvorugt fékk
vinnu þrátt fyrir dugnað beggja.
Það er önnur saga. En áhrifin góðu
frá henni Minnu eru þakkarverð
og ómetanleg fyrir litlu fjölskyldu
þess, er þetta ritar.
Það hefði verið gaman að sjá
hana, þessa stórbrotnu lafði á
fjölunum. Árum saman stundaði
hún leiklist. Hún hafði „tempera-
ment“ — fjörhæð í skapi — til
þess að verða stór í list.
„Hún var gædd frábærum hæfi-
leikum sem leikkona — hún var
lifandi á senu, og hún hafði gott
andlit fyrir leiksvið, góða mímik —
og lifandi góð augu.“ Þetta er haft
eftir leikstjóra hennar, sem færði
upp leikritið „Dórothea eignast
son“ í Vestmannaeyjum, hvar
Minna bjó nokkur ár. í þessu
stykki lék Minna aðalhlutverk —
kvenrulluna númer eitt. Sá, er
mælti þessi orð, er Haukur óskars-
son rakari, sem lék hér á árunum
bæði í Þjóðleikhúsinu og Iðnó —
hann er austurrískt menntaður
leikari. Hann lék karlhutverkið á
móti Minnu í áðurgreindu leikriti.
Haukur bætti svo við: „Minna var
gleesileg og gædd þekka og
sjarma." - -
Hún hafði undanfarin ár verið
að vinna að lífsbók sinni. Það vill
svo til, að undirskráðum var sýnd-
ur sá trúnaður, að fá að glugga í
þessi forvitnilegu skrif Minnu. Þau
eru fjársjóður — „Treasure Is-
land“ — og fyrr eða síðar verð^
þau gefin út og koma fyrir al*
mannasjónir sem nakinn sannleik-
ur. Romain Rolland segir í bók
sinni, Jóhanni Kristófer, að ekkert
í þessu lífi sé fegurra en heiðarleg
manneskja — og þá hefur höfund-
ur átt við andlega heiðarlega
manneskju. Það er deginum ljós-
ara, að bók Minnu, sem á að vera
til í handriti, verður bók með feg-
urð, af því að hún geymir sannleik.
Þessi ókomna bók Minnu er lausn-
arsteinn hennar í þessu lífi, reikn-
ingsskil við líf hennr, sem hún
gerði sallarólega og listrænt á /
köflum. Henni lá raunar alltaf
mikið á hjarta, en aldrei meira en
þegar hún rifjaði upp lífsreynslu
sína.
Hún vann ótal afrek í þessu lífi,
sigraðist á ótal mörgu með góðleik
og sanngirni — og hún fer héðan
með sæmd og skilur allt gott eftir
í sporum sínum.
- pt. Hæöardragi,
Steingrímur St. Th. Sigurðsson.
Málverkasýning í
Norræna húsinu
í Norræna húsinu stendur
yfir sýning á olíumálverkum
norska myndlistarmannsins
Snorre Kyllingmark og lýkur
henni næstkomandi þriðjudag.
Sýningin er opin frá k. 14 til 19
daglega. ((Jr fréttatilkynningu)
Fiskiþing:
Ráöinn verði
blaðafulltrúi
— allt að 2 millj. varið
til fræðslu og kynningar
á sjávarútvegi
FISKIÞING samþykkti á fundi
sínum í gær, að ráða mann til að
annast kynningu og fræðslu um
málefni sjávarútvegsins og virkja
hagsmunaaðila til samstarfs.
Jafnframt var samþykkt að til
þessa yrði varið allt að tveimur
milljónum króna. í tillögu þessari
var fellt út ákvæði um að viðkom-
andi maður tækist jafnframt á við
og leiðrétti „ómaklegan fréttflutn-
ing fjölmiðla á málefnum sjávar-
útvegsins."
Álafoss hf:
Viðbótarsamn-
ingur um sölu á
ullartreflum
UNDIRRITAÐUR hefur verið við-
bótarsamningur um sölu á 380.000
ullartreflum, sem Álafoss hf. fram-
leiðir, til Ranznoexport í Moskvu.
Með þessari viðbót eru viðskiptin á
milli Alafoss og Raznoexport orðin
um 4,8 milljónir dollara á þessu ári,
sem er andvirði 200 milljóna króna.
Þetta kemur meðal annars fram
í frétt frá Álafoss. Þar segir enn-
fremur að í lok október hafi Ála-
foss lokið við að framleiða og skipa
út þeim 1.380.000 ullartreflum,
sem fyrirtækið samdi um við
Raznoexport. Einnig sé lokið við
að framleiða og senda 20.000 ullar-
peysur, sem samið var um fyrr á
þessu ári, og að vel hafi gengið að
framleiða upp í þessa samninga.
Starfsmenn hafi jafnvel verið á
undan áætlun með útskipanir.
Þá kemur fram að viðbótasamn-
ingur komi sér einkar vel. Á sein-%
ustu árum hafi myndast tveggja
til þriggja mánaða eyða í fram-
leiðslunni á milli samninga. Með
þessum viöbótarsamningi hafi bil-
ið verið brúað, en vonir séu bundn-
ar við áframhaldandi samvinnu á
næsta ári og muni starfsmenn
Álafoss hefja samninga við Razno-
export í Moskvu-S.'desember næst-
komandi. < •- - »■ w s.-? • 155