Morgunblaðið - 11.12.1985, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR11. DESEMBER1985
Saga sem markaði slóðina
Bókmenntir
Sveinbjörn I. Baldvinsson
Juan Rulfo: Pedro Paramo (Pétur
heiði).
Þýð. Guðbergur Bergsson.
129 bls. Iðunn.
Þessi saga er þekktasta verk
mexíkanska rithöfundarins Juan
Rulfo og kom hún út fyrsta sinni
þar í landi árið 1955. Síðan hefur
hún komið út hvað eftir annað og
einnig verið þýdd á fjölmörg
tungumál. Guðbergur Bergsson,
sem þýðir söguna, hefur áður þýtt
eftir Rulfo smásöguna „Sléttan
logar" sem birtist fyrst í Tímariti
Máls og menningar og síðar í safni
Almenna bókafélagsins, „íslensk-
ar smásögur, þýðingar".
Rulfo, sem er fæddur árið 1918
í Jalisco héraði í Mexíkó, er hátt
skrifaður sem rithöfundur í
heimalandi sínu og víðar og er það
ekki síst að þakka þessari sögu.
Það er athyglisvert, sem Guð-
bergur bendir á í eftirmála þessar-
ar íslensku þýðingar, að margir
telja að þessi saga Rulfo hafi
komið Nóbelsverðlaunahöfundin-
um kólumbíska, Garcia Marquez,
af stað og ljóst er að ekki er ýkja
langt frá þorpinu Comala í þessari
sögu og til Macondo í verkum
Marquez.
Þetta er stutt saga og svolítið
sérkennileg að því leyti að hún er
byggð upp af brotum sem ekki
fylgja réttri tímaröð og eins af því
að sú persóna sem i upphafi er
aðalpersóna reynist látin eftir
nokkrar blaðsíður án þess að það
trufli gang mála. Guðbergur kallar
hana draugasögu og má það vissu-
lega til sanns vegar færa.
Pedro Paramo er faðir aðalper-
sónunnar. Aðalpersónan, Juan
Precíado fer að ósk móður sinnar
að leita að föður sínum og sagan
spinnst svo kringum liðna atburði
og framliðið fólk sem lifði þá. Má
segja að Pedro þessi Paramo sé
þungamiðja sögunnar, eins og
hann hefur verið þungamiðja alls
Guðbergur Bergsson
lífs í þorpinu og landsvæðinu sem
lýst er og sagan gerist á. Pedro
Paramo hefur verið ófyrirleitinn
landeigandi og ráðið örlögum land-
seta sinna en sjálfur hlotið þau
örlög að ná aldrei ástum elskunnar
sinnar.
Mörgum lesendum þessarar
sögu mun væntanlega verða hugs-
að til Garcia Marquez við lesturinn
enda hér á ferðinni enn ein af
þessum suður-amerísku skáldsög-
um sem eiga víst að frelsa hinn
voiaða vestræna menningarheim
með ímyndunaraflinu.
„Mér finnst þetta ein sú besta
þeirra sem ég hef lesið síðan ég las
„Forseta lýðveldisins" eftir Astur-
ias á sínum tima, en sú bók þykir
mér ennþá bera höfuð og herðar
yfir það sem frá þessum heims-
hluta hefur borist, að verkum
Marquez meðtöldum."
Sagan af Pedro Paramo býr yfir
sérstæðri blöndu af ljóðrænu og
realisma og er líklega mikið
vandaverk að þýða hana svo vel
sé. Ég kann ekkert í spænsku en
sagan líður ljúflega áfram í þýð-
ingu Guðbergs og var reyndar ekki
annars von. Sem dæmi má taka
eftirfarandi kafla þar sem við
erum stödd í herbergi elskunnar
hans Pedros Paramos, Súsönnu
San Juan:
„Vindarnir blésu áfram daglega.
Sömu vindar og höfðu borið regnið.
Regninu slotaði en vindurinn var
um kyrrt. Maísinn gægðist upp á
ökrunum með blöð sín sem lögðust
að rásunum og vörðu sig gegn
vindinum. Á daginn var vindurinn
þolanlegur, en á nóttunni emjaði
hann langdregið. Skýjabólstrar
sigldu þögulir um himininn og
strukust næstum með jörðu.
Súsana San Juan heyrir vindinn
lemja lokaðan gluggann. Hún ligg-
ur í rúminu með hendur fyrir aftan
hnakka, hugsar, hlustar á nætur-
hljóðin, hvernig vindurinn blæs
nóttunni til og frá, viðstöðulaust,
úr ýmsum áttum. Svo snarþagnar
hann.“ (bls. 91).
Það er ánægjulegt að íslenskir
lesendur skuli nú eiga þess kost
að lesa þessa frægu sögu, sem,
kannski ásamt „Forseta lýðveldis-
ins“, markaði slóðina sem aðrir
suður-amerískir hafa síðan fetað
og svo evrópumenn í humátt á eftir
þeim, andlega gjaldþrota fræði-
mönnum til svo mikillar ununar.
Rulfo og Asturias eru ekki fræg-
astir en þeir eru líklega bestir.
JOLAPCY5UR
á frábæru verði!
Wegna hagstæðra innHaupa getum við hoðið
þessar gullfallegu frönsku peysur í þremur stærðum
á einstaHlega hagstæðu verð/. Þær eru níðsterHar
og þola þwott í venjulegum þwottawélum.
Verð aðeins kr. 1.985.-
Stærðir: Small — Medium — Large.
5ERWOMU5TA VIÐ
LAIÍDSBYQOÐIMA:
Wið höfum símaþjónustu opna
tll kl. 21.00 á kvöldln þessa viku
fyrir þá sem vilja panta í póstkröfu.
Síminn er 91-11506.
...ogsíóan
falleg föt frá
elle
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 42
Laxamýrarbók
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Hallgrímur Jónsson frá Laxamýri:
Á slóðum manna og laxa.
Bókaútgáfan Skjaldborg, Akureyri,
1985.
206 bls.
Undirtitill bókarinnar er: „Um
höfuðbólið Laxamýri og ábúendur
þar. Einnig þættir um slysfarir,
horfna ljóðasmiði og fleira".
Þessi undirtitill gefur í skyn að
efni bókarinnar sé býsna fjöl-
breytt. Svo er einnig raunin. Laxa-
mýri og það sem henni viðvíkur
fyrr og nú er í forgrunni, — bak-
sviðið er þó miklu rýmra: Suður-
Þingeyjarsýsla og jafnvel fleiri
sýslur.
Höfundur hefur bókina á að lýsa
jörðinni Laxamýri, landamerkj-
um, staðháttum, jarðargæðum og
útsýni. Laxamýri hefur löngum
verið talin mikið höfuðból, ekki
sist vegna mikilla hlunninda
sinna. „A síðari hluta 19. aldar er
Laxamýri metin hæst jarða á ís-
landi að fasteignamati". Því næst
er tekið til að fjalla um ábúendur
Laxamýrar svo langt aftur sem
heimildir greina. En að vonum er
þó mest sagt frá foreldrum höf-
undar, Elínu Vigfúsdóttur og Jóni
H. Þorbergssyni, sem þar bjuggu
við mikinn veg um langt skeið.
Þegar þeirri frásögn lýkur er bókin
rétt hálfnuð. Að því búnu taka við
þættir um sitt af hverju. Allmikið
er greint frá laxveiðum í Laxá,
t.a.m. kistuveiðum fyrri tíma.
Eggver og hólmar árinnar fá sína
umfjöllun. Inn á milli greinir frá
mannsköðum og hrakningum,
daglegum önnum, sérkennilegum
persónum og öðrum mönnum, sem
höfundi hafa orðið hugstæðir,
þingeyskum hagyrðingum ásamt
ýmsu af kveðskap þeirra.
Hér er þannig mikið og marg-
breytilegt efni saman komið og
má ætla að höfundur hafi um
nokkuð langt skeið safnað í syrpur
sínar.
Hlýhugur höfundar til heima-
haga sinna leynir sér ekki og veld-
ur því að yfir frásögninni allri er
einkar geðþekkur blær. Höfundur
er bæði ljóðrænn og rómantískur
og tekur því oft fallega spretti í
þessari bók sinni. Hann er bersýni-
lega vel ritfær og skrifar gott mál.
Bók þessi er fremur óvenjuleg
að því leyti að hún fyigir ekki alls
kostar þeim reglum sem venjan
er að viðhafa um bókargerð. I
fyrstu fannst mér hún tætingsleg.
Höfundur grípur á mörgu án
nægilegs skipulags og gerir sig
sekan um langa útúrdúra. Þetta
þótti mér allt ámælisvert og taldi
ljóð á ráði höfundar. Fannst mér
þetta leitt vegna þess hve hugstæð
mér var bókin að öðru leyti. En
um það bil að lestri lauk opnaðist
mér önnur sýn. Umsögn af þessu
tagi væri ranglát og óþörf. Álíka
ranglát og að kvarta yfir því að
gróðurinn í haganum fylgdi ekki
sömu skipan og í vel snyrtum
skrúðgarði. Víst vildum við ekki
að hagagróðri væri öðru visi fyrir
komið en er. Þessi bók minnir um
margt á fagran og hugþekkan
hagagróður. Með þessu móti tekst
höfundi mæta vel, — hvort sem
það er honum meðvitað eða ekki
—, að miðla lesandanum tilfinn-
ingu sinni fyrir heimaslóðum sín-
um, náttúru og mannlífi og auðvelt
verður að njóta þess með honum.
Engu að síður hefði höfundur
mátt koma betur til móts við les-
ará sinn, t.a.m. í tvennu tilliti. Hið
fyrra: Þegar hann stendur á hlaði
Laxamýrar og lýsir skilmerkilega
útsýni og tilgreinir fjölmörg ör-
nefni og kennileiti, saknaði ég þess
að frásögninni skyldi ekki fylgja
kort. Mun betra hefði þá verið að
sjá yfir sviðið og festa sér stað-
hætti í minni. Myndin sem í bók-
inni er dugar skammt í þessu til-
liti. Hið síðara: Ég hefði kosið að
sjá í bókarlok skrá yfir nöfn staða
og manna. Af hvoru tveggja er
mikill fjöldi og seinlegt að fletta
allri bókinni, ef maður vill síðar
leita einhvers, sem líklegt er að
verði. Tína mætti til nokkrar smá-
vægilegar misfellur til viðbótar,
ef vilji væri til þess, svo sem að
rita „tilvitnun lýkur" í stað þess
að setja tilvitnunarmerki. En ég
læt þetta duga, því að fremur öðru
var þessi bók mér ánægjulegur
lestur.