Morgunblaðið - 11.12.1985, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR11. DESEMBER1985
Skólinn getur ekki sam-
þykkt gildismat sem
samfélagið telur rangt
eftir Braga
Jósepsson
Eins og lesendum Morgunblaðs-
ins er kunnugt urðu nokkrar um-
ræður út af kynfræðslubókinni Þú
og ég, sem Mál og menning hefur
gefið út. Á fundi Fræðsluráðs
Reykjavíkur 2. desember sl. var
gerð eftirfarandi samþykkt:
„Fræðsluráð tekur undir það
sjónarmið er fram kemur í
umsögn fræðslustjóra að hér sé
ekki um kennslubók að ræða.
Verði bók þessi keypt til afnota
í skólum telur fræðsluráð rétt,
án þess að mæla með henni, að
hún verði ætluð sem handbók
fyrir kennara, en ekki til út-
lána.“
í þessari samþykkt fræðsluráðs
er vitnað í umsögn fræðslustjóra,
sem lögum samkvæmt (14. gr. laga
um grunnskóla) ber að fylgjast
Kópavogur
Astún
Úthverfi
Tunguvegur
Austurbær
Barónsstígur
Hverfisgata 63—120
með því, að gildandi fyrirmælum
um fræðslumál sé fylgt og hafa
með höndum almenna námsstjórn
í grunnskólum. Ennfremur ber
fræðslustjóra að taka afstöðu til
annarra mála, sem fræðsluráð eða
menntamálaráðuneytið fela hon-
um.
Fræðslustjórinn, sem þannig
lögum samkvæmt hefur umsjón
og eftirlit með öllu námsefni
grunnskólans, þ.á m. efni skóla-
safna, telur umrædda bók óæski-
lega fyrir skólasöfnin, telur hana
ekki bæta úr þörf og ekki henta
fyrir grunnskólanemendur al-
mennt. Þetta er afstaða fræðslu-
stjórans og er hún í fullu samræmi
við afstöðu skólasafnanefndar,
samþykkt fræðsluráðs og afstöðu
meirihluta borgarstjórnar til
málsins. Þessi afstaða felur ekki í
sér vantraust á dómgreind skóla-
stjóra eða kennara nema síður sé,
enda segir fræðslustjórinn í niður-
lagi umsagnar sinnar: „Telji kenn-
Vesturbær
Tjarnargata frá 39
Suðurgata 29—41
Skerjafjöröur
Gnitanes
Hörpugata og
Fossagata fyrir norðan
flugvöllinn
arar og skólastjórar einhverra
hluta vegna feng að bókinni sem
handbók, sem styðjast mætti við,
sýnist ekki ástæða til að hafa á
móti slíku.“
Mikilvægt er að menn geri sér
grein fyrir, að námsefni grunn-
skóla er vandlega valið og hannað
fyrir nemendur skólanna. Náms-
stjórar, starfshópar kennara og
Námsgagnastofnun vinna t.d. stöð-
ugt að því, að útbúa námsefni og
velja efni, sem hentar fyrir hina
ýmsu aldurshópa. í lögum um
grunnskóla (72. gr.) segir, að við
hvern grunnskóla skuli vera safn
bóka og námsgagna ásamt vinnu-
stofu fyrir nemendur og kennara.
Einnig segir, að stefnt skuli að því
að skólasöfnin geti gegnt því hlut-
verki „að vera eitt af meginhjálp-
artækjum í skólastarfinu".
Skólasafnið er þannig órjúfandi
hluti grunnskólans. Eftirlitshlut-
verk fræðslustjórans nær þannig
einnig til skólasafnsins engu síður
en til annars starfs grunnskólans.
Þetta eftirlitshlutverk fræðslu-
stjórans er ekki sett skolastjórum
eða kennurum til höfuðs heldur
sem þjónusta við starfsmenn skól-
anna. Sama gildir einnig um hlut-
verk skólasafnanefndar, sem
starfar í umboði skólanefndar, þ.e.
fræðsluráðs.
Þá er einnig miklvægt að undir-
strika, að skólinn er fyrst og
fremst þjónustustofnun fyrir for-
eldra, sem lögum samkvæmt fara
með forræði barnanna. Foreldrum
ber skylda til, einnig lögum sam-
kvæmt, að senda börn sín í skóla.
Það er þess vegna mikilvægt, að
skólastarfið í heild sinni fari ekki
út fyrir þau mörk, sem foreldrar
almennt geta sætt sig við. Þetta
er vissulega ekki auðvelt starf, en
hér á landi má segja að það hafi
tekist vonum framar og betur en
víða annars staðar erlendis.
Stjórn fræðslumála í Reykjavík
er í höndum fræðsluráðs, sem fer
jafnframt með hlutverk skóla-
nefndar eins og fram hefur komið.
Samkvæmt erindisbréfi fyrir
skólanefndir í grunnskólum (48.
gr.) ber skólanefnd m.a., að vinna
að því að bókakostur og önnur
námsgögn skólanna geti gegnt því
hlutverki að vera eitt af megin-
hjálpartækjum í skólastarfinu.
Skólanefnd Reykjavíkur, þ.e.
fræðsluráð, kýs skv. reglum um
skólasöfn, skólasafnanefnd, til
þess m.a. að hafa, í sínu umboði,
umsjón með skólasöfnum ásamt
skólasafnafulltrúa, sem er starfs-
maður skólanefndar, þ.e. skóla-
skrifstofu Reykjavíkur.
Um samstarf skólasafnanefndar
og skólasafnafulltrúa segir m.a. í
8. gr., að skólasafnanefnd hafi það
hlutverk með höndum, „að sam-
ræma óskir kennara og annars
starfsfólks um kaup á bókum og
nýsigögnum, að höfðu samráði við
skolasafnafulltrúa". í 8. gr. segir,
að skólasafnafulltrúi „geri lista
yfir þær bækur sem taldar eru
henta ... í samráði við skólasafna-
nefnd". Og í 10. gr. segir um starf
skólasafnanefndar, að hún starfi í
umboði skólanefndar/ fræðslu-
ráðs.
Eftir að skólasafnanefnd höfðu
borist ábendingar frá nokkrum
kennurum og skólasafnvörðum,
um að umrædd kynfræðslubók
ætti e.t.v. ekki erindi inn á skóla-
söfnin, tók nefndin bókina til ná-
kvæmari athugunar. Niðurstaða
þeirrar athugunar varð sú, að
nefndarmenn voru sammála um,
að ekki væri hægt að mæla með
bókinni sem lesefni á skólasöfn. í
samræmi við það óskaði skóla-
safnanefnd eftir því, að bókin yrði
ekki sett á þann lista „yfir bækur
sem taldar eru henta, sem stofn í
bókakosti skólasafna," eins og það
er orðað í 8. gr. sem vitnað er í
að framan. Skólasafnafulltrúi varð
við þessum tilmælum.

hdtUanÍAÍœ
1 -2-3-4-5
Bókaauglýsing
Nú er komin út ný bók eftir Þuríði Guö-
mundsdóttur frá Bæ við Steingrímsfjörð,
nú vistkona á Hrafnistu í Reykjavík. Bókin
heitir Skin og skúrir. 1980 kom út eftir mig
Niðursetningurinn. Þessi bók sem nú
kemur út á markaðinn fylgir söguhetjunni
til fullorðinsára en er sjálfstæð þó hin
hafi ekki verið lesin. Þetta er saga spennu
og átaka. Víöa komið við. Hún veröur ekki
lögö til hliðar hálflesin.
Tilvalin bók í jólapakkann. Prentuð í Eyjaprenti. Bundin í Bók-
felli. Fæst í nokkrum bókaverslunum og hjá höfundi á Hrafnistu
í Reykjavík. Þuríður Guðmundsdóttir
frá Bæ.
Heimilislæknir
Hef opnað læknastofu í Domus Medica, Egilsgötu
3. Tímapantanir kl. 9—18 í síma 15477.
Sveinn Rúnar Hauksson
læknir.
Bladburóarfólk
óskast!
ekki sjá þetta, annað hvort vilja
ekki sjá það eða nenna ekki að
lesa bókina niður í kjölinn.
í bók þessari eru unglingar
hvattir til að ánetjast kynvillu
„þegar þeir eru að vakna til vitund-
ar um tilfinningar sínar ... (eða)
treysta sér ekki til að stíga skrefið
til fulls“. (bls. 122). Þótt þessi
markvissa innræting um kynvillu
sé mest áberandi í köflunum um
kynþroska og kynferðismál, ungl-
inga og kynhvöt, kynlíf og ein-
staklingsmun, þá er bókin byggð
þannig upp, að gengið er út frá
kynvillu sem jafn sjálfsögðu og
æskilegu fyrirbæri sem eðlilegum
samskiptum karls og konu.
Þessu til staðfestingar skulu
tekin nokkur dæmi af handahófi,
málfarsleg einungis en þó ekki úr
kaflanum, sem Silja vitnar til á
bls. 118—123. Þau eru:
— Það er mikill munur
á því að banna eða
hindra prentfrelsi og
skoðanafrelsi í landinu
og því, að velja náms-
efni og bókakost fyrir
skyldunámið.
— Abendingar skóla-
safnanefndar geta á
engan hátt kallast ögr-
un við dómgreind kenn-
ara heldur fyrst og
fremst þjónusta, sem
gert er ráð fyrir í lög-
um.
Eins og nærri má geta hefur
skólasafnanefnd enga aðstöðu til
þess að lesa yfir allar bækur, sem
koma til álita, sem stofn í bóka-
kosti skólasafna og ekki heldur
áhuga á slíku. Hins vegar hlýtur
það að vera í verkahring nefndar-
innar, að taka til athugunar þær
bækur sem kennarar, skólastjórar
eða foreldrar vekja athygli á, sem
vafasömu lesefni inn á skólasöfnin.
Og eins og þegar hefur verið bent
á ber skólasafnanefnd, lögum
samkvæmt, í umboði skólanefnd-
ar/fræðsluráðs, að taka afstöðu til
þess efnis sem valið er inn á skóla-
söfnin. Þetta getur á engan hátt
kallast ögrun við dómgreind kenn-
ara eða annarra starfsmanna skól-
anna heldur fyrst og fremst sem
þjónusta, sem gert er ráð fyrir í
lögum. Það er einnig ljóst að fjöldi
kennara kann vel að meta þessa
þjónustu og kom það m.a. fram í
máli eins kennarafulltrúans, sem
tók sæti varamanns á fundi
fræðsluráðs þegar mál þetta var á
dagskrá.
Þegar afstaða skólasafnanefnd-
ar kemur einnig heim og saman
við afstöðu deildarstjóra náms-
gagnagerðar hjá Námsgagna-
stofnun og fræðslustjórans, æðsta
yfirmanns um val námsefnis fyrir
grunnskóla og skólasöfn, þá verður
varla hægt að ásaka skólasafna-
nefnd eða fræðsluráð fyrir að hafa
farið út fyrir verksvið sitt.
Eins og þegar hefur komið fram
hefur fræðslustjóri staðfest það
mat skólasafnanefndar að um-
rædd bók verði ekki keypt fyrir
skólasöfnin til útlána. Útgefendur
bókarinnar eru að sjálfsögðu ekki
ánægðir með þá niðurstöðu og
áróðursfulltrúi bókaútgáfunnar,
Silja Aðalsteinsdóttir, hvetur
starfsmenn skólanna til að hunsa
þessa niðurstöðu og ganga þannig
í berhögg við lögformlega og eðli-
lega afgreiðslu málsins. Hún telur
greinilega að áróðursdeild bókaút-
gáfunnar sé hinn rétti aðili til að
meta námsefni og bækur fyrir
skólana.
í grein sinni, sem birtist í Morg-
unblaðinu sl. föstudag, segir Silja
að málefni homma og lesbía (þ.e.
kynvillinga) sé einungis að finna
í einum kafla bókarinnar, alls sex
síðum. Þetta er alrangt. Bókin er
þvert á móti frekjulegur áróður
fyrir kynvillu og gengur sá boð-
skapur eins og rauður þráður í
gegn um alla bókina. Þeir, sem
1. „Verið getur að bæði (báðar,
báðir) fái fullnægingu með
hjálp hins, en þau hafa ekki
samfarir." (bls. 45)
2. „Síðan verður fólk hrifið af eða
skotið í einhverjum (oft miklu
eldri) af sama kyni eða gagn-
stæðu kyni.“ (bls. 46)
3. „Þá tekur við áköf vinátta
tveggja á svipuðum aldri (en af
sama kyni eða gagnstæðu
kyni).“ (bls. 46.)
4. „Munnlega aðferðin ... Margt
samkynhneygt fólk, bæði
hommar og lesbíur, nota líka
þessa aðferð til að fá fullnæg-
ingu.“ (bls. 49).
5. „Þetta dregur úr ánægju hans
sjálfs og getur komið í veg fyrir
að sú (sá) sem hann er með njóti
kynmakanna." (bls. 129). (Brt.
letur, BJ.)
6. „Þeir geta líka notið þess að
snerta og gæla við þá konu eða
karl sem þeir eru með.“ (bls.
131). (Brt. let. BJ.)
7. Hún getur gælt við kynfæri
hans (hennar) með vörunum og
sjálf finnur hún enn fyrir ert-
ingu í brjóstunum." (bls. 132).
8. „Þrátt fyrir það geta þeir notið
að vera hjá, gæla við og snerta
þá (eða þann), sem þeim þykir
vænt um.“ (bls. 132).
Ég vil að lokum taka fram, að ég
ber mikið traust til kennara og tel
að þeir séu almennt vel hæfir til
starfa. Skólinn hefur ákveðnum
skyldum að gegna fyrir samfélag-
ið, en hann hefur ekki, þrátt fyrir
skólaskylduna, hvorki lagalega né
siðferðilega, uppeldislegt forræði
barna í sínum höndum. Þetta for-
ræði er einungis í höndum foreldr-
anna.
Því er það ámælisvert, þegar
kjörnir fulltrúar fólksins, þar á
meðal foreldra, krefjast þess að
skólinn hafi forystu um innræt-
ingu, sem gengur gegn siðferðisvit-
und almennings. Það er útúrsnún-
ingur þegar því er haldið fram, að
verið sé að banna bækur. Það er
mikill munur á því að banna eða
hindra prentfrelsi og skoðanafrelsi
í landinu og því, að velja námsefni
og bókakost fyrir skyldunámið.
Slíkt val hlýtur að byggjast á því
gildismati, sem ríkir í samfélag-
inu. Hins vegar er rétt að menn
geri sér ljóst, að í samfélagi okkar
eru einstaklingar, sem eru að berj-
ast fyrir gildismati, sem er í and-
stöðu við ríkjandi viðhorf. Hér á
ég við skipulega innrætingu, eins
og þá, sem kynvillingar standa nú
fyrir.
Þegar skólinn, sem stofnun,
samþykkir að kennara sé heimilt
að reka áróður fyrir kynvillu og
annarri úrkynjun, þá er hann um
leið búinn að viðurkenna það gild-
ismat sem þarna liggur að baki.
Skólinn getur því ekki heimilað
einstökum kennurum, sem þannig
hugsa, að standa fyrir innrætingu,
sem stríðir gegn almennu siðgæði.
sbr. 2. gr. laga um grunnskóla. I
þessari sömu lagagrein er einnig
vikið að umburðarlyndi sem mikil-
vægu uppeldismarkmiði, sem það
og er. En umburðarlyndi getur
aldrei gengið það langt að skólinn
samþykki gildismat, sem samfé-
lagið telur í eðli sínu rangt og
skaðlegt.
Höíundur er dósenl við Kennara-
háskóla íslands og á sæti í skóla-
safnanefnd og fræðsluráði.