Morgunblaðið - 15.12.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR15. DESEMBER1985
„Töluð orð
verða ekki
aftur tekin“
Spjallað við
Andrés Björnsson
í tilefni af útkomu
áramótahugleiðinga hans
„Hugleiðingum þessum var að
ýmsu leyti þröngur stakkur
skorinn. Allar skyldur þær vera
jafn langar í flutningi, allar fluttar
á sama stað og tíma og tilefni
jafnan hið sama. Þær bera þess
nokkur merki. Samtyrðu þættir
þessir hvorki fugl né fiskur með
úrfellingum eða breytingum eftir á.
Þeir eru tímans börn.“
Þannig kemst Andrés Björnsson, fyrr-
um útvarpsstjóri, að orði í stuttum for-
mála fyrir bók sinni, Töluð ord, sem hefur
að geyma áramótahugleiðingar þær, sem
Andrés flutti í sjónvarpi og útvarpi á
árunum 1968 til 1985. Má segja að með
þessum hugleiðingum sínum hafi Andrés
ætíð haft síðasta orðið í ríkisfjölmiðlun-
um á hverju ári.
„Ég fann alltaf til ábyrgðar því mér
fannst það nokkurt ábyrgðaratriði að
koma fram fyrir sundurleitan hóp sem
við íslendingar erum þrátt fyrir allt. Ég
vildi nú ekki hneyksla náungann og ég
vona að ég hafi ekki fellt mikla sleggju-
dóma en reynt frekar að nota ábendingar.
Mér fannst þetta erfitt og vandasamt og
ég átti ekkert auðvelt með þetta stundum.
Auk þess urðu þættirnir til kapphlaupi
við tímann í jólaannríkinu á hverju ári,“
sagði Andrés Björnsson þegar blaðamað-
ur Morgunblaðsins hitti hann að máli I
tilefni af útkomu bókarinnar. Ég spurði
hann hver væri tilurð áramótahugleið-
inga í sjónvarpinu.
„Þetta er einn af elstu þáttum útvarps-
ins. Vilhjálmur Þ. Gíslason hafði flutt
svona pistla, sem voru meira fréttannáll,
í tugi ára í útvarpinu og færði þá yfir í
sjónvarpið þegar það tók til starfa. Hann
kvaddi á gamlárskvöld 1967 og mér
fannst rétt að halda áfram og ég held
að fólk hafi ekki verið því andsnúið. En
ég breytti um form að verulegu leyti svo
hugleiðingar mínar urðu töluvert ólíkar
því sem áður hafði verið. Áður hafði þetta
verið tengt mjög fréttum af liðnu ári
jafnvel byggt á tölulegum upplýsingum
ýmsum. Ég reyndi að breyta til í þeim
efnum, reyndi að impra á einu atriði eða
svo og leggja út af því og hugleiða það
eftir því sem best ég kunni.
Þættirnir byggjast því hver um sig á
einhverju þema án þess þó að innihalda
beina tilvitnun í það sem gerst hafði á
árinu heldur frekar sitthvað úr minni
einkareynslu eða eitthvað sem varð mér
umhugsunarefni úr því sem ég hafði
lesið. Þannig er efniviðurinn víða að
kominn. En flestir fjalla þættirnir um
manninn sjálfan, stöðu og viðhorf og
þann grundvöll sem tilvera hans stendur
á.“
En hver er ástæðan fyrir útgáfu hug-
leiðinganna?
„Mér hafði upphaflega ekki dottið í hug
að þetta yrði gefið út á prenti og þegar
þættirnir voru allir samankomnir var ég
enn efins um að það ætti að birta þá.
Mér fannst eins og þetta gæti orðið ein-
hæft því efnið er bundið stað og stund
Andrés Björnsson.
en fannst, eftir nánari athugun, það þó
svo fjölbreytt og jafnvel ólíkt að útgáfan
ætti rétt á sér. Þótt maður breytist með
aldrinum breytist lífsskoðunin ekki.
Mínar grundvallarskoðanir hafa ekki
breyst að neinu leyti á þessu árum.
Þessar tilraunir mínar með flutning
áramótahugleiðinga tókust eiginlega
betur en ég hafði ímyndað mér og ég hélt
þess vegna áfram alla mína tíð og varð
þess var að ýmsir hlustuðu og tóku eftir
og þá var tilganginum náð: að fá fólk til
að hugsa með mér um það sem var
umhugsunar virði eftir því sem gerist og
mætir okkur í lífinu.“
Hvað finnst þér hafa einkennt þetta
tímabil sem áramótahugleiðingar þínar
ná yfir?
„Það er kannski ennþá of nálægt manni
til að metnar verði þær breytingar, sem
orðið hafa. Það var óróleikatímabil þegar
ég tók við og kannski bera fyrstu hugleið-
ingarnar óbein merki þess. Sextíuogátta
stóðu stúdentabyltingar sem hæst og
róstursamt var bæði hér og annarsstaðar
og í kringum sjötíu fór að bera mikið á
flugránum og meðal þess sem umræddast
var á fyrstu árum mínum sem útvarps-
stjóri var tungllending Bandaríkja-
manna. Svona leið ár af ári og engin tvö
eru í rauninni eins.“
Er einhver hugleiðing þér sjálfum
kærari en önnur?
„Það er ákveðinn kjarni í hugleiðingun-
um öllum þótt þær séu ekki eins að
byggingu. Ég vil ekki nefna neina sér-
staka en vona að menn finni eitthvað
áhugavert í þeim öllum.“
Má búast við öðrum verkum frá þér í
framtíðinni?
„Það getur vel verið ef mér endist aldur
og heilsa en ég hef engar bjargfastar
áætlanir. Það safnast að manni eitt og
annað en ég hef engan tíma haft fyrr en
núna að sinna þessum hlutum.“
í lokin skal vitnað aftur í formála
Andrésar að bókinu Töluð orð, en þar
segir hann:
„Kannski hafði ræðusnillingurinn
Stanley Baldwin á réttu að standa þegar
hann sagði að ræðumennskan væri létt-
úðardrósin meðal listagyðjanna. Það
mun þó varla algilt lögmál enda þyrftu
menn þá mikla dirfsku til að gefa út
ræður sínar, sem hann raunar sjálfur
gerði. Ýmsir hafa látið í ljós við höfund
þessara hugleiðinga að þeim væri ekki á
móti skapi að hafa þær tiltækar á prenti.
Fyrir þá uppörvun er bókin til orðin, og
töluð orð verða ekki aftur tekin.“
— ai.
Utibu Sa ra o9 e^ b;6nustuna t»\ ’ þágU.
^or9° kautegt efla r' ^nusta í V>‘n
oKkur mogu 9 ^ornna-
°jösK\ptamenn
SAMVINNUBANKINN
útibúið í Austurveri, Háaleitisbraut 68.
_