Morgunblaðið - 15.12.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR15. DESEMBER1985
Út er komin endurútgáfa af tímaritinu Iðunni, fyrsta árgangi, sem fyrst kom
út árið 1860. Sigurður Gunnarsson prestur á Hallormsstað safnaði, íslenskaði og
kostaði útgáfuna þá, en nú er það bókaútgáfan Dyngja sem gefur tímaritið Iðunni
út, ásamt með ferskeytlusafni, litlu kveri, eftir Jakobínu Johnsen. Vísurnar urðu
til í Islandsferð skáldkonunnar árið 1935.
Frumkvöðull bókaútgáfunar Dyngju er Helgi Vigfússon sem mörgum er kunnur
af ýmsum störfum í sambandi við bækur, Vestur-Islendinga og sem aðstoðarmaður
Hafsteins Björnssonar miðils, svo eitthvað sé nefnt.
Bókin hefur verid mér
sá vinur sem veitt hefur
vináttu á meistarastigi
Bókaútgáfan Dyngjan er
starfrækt í Aal í Hall-
ingdal, þar sem Helgi
hefur átt heimili und-
anfarin þrjú ár, en
hann dvelur um þessar mundir hér
á landi. Blaðamaður Morgunblaðs-
ins hafði tal af Helga á heimili
foreldra hans í Reykjavík.
Ahuga á bókum kvaðst Helgi
hafa fengið strax sem barn og
minntist í því sambandi heim-
sókna sinna á heimili séra Jóns
Auðuns, en hann átti ákaflega
fallegt og gott bókasafn að sögn
Helga. Bókakostur hefur líka allt-
af verið góður á heimili Helga og
nú eru þar til um fjögur þúsund
bindi bóka um hin fjölbreytileg-
ustu efni.
En hvað varð til þess að Helgi
ákvað að endurútgefa tímaritið
Iðunni?
„Eg kynntist vestur í Ameríku
skáldkonunni Jakobínu Johnsen og
hún átti feikna mikið bókasafn,
hún bjó í stóru húsi sem var fullt
af bókum. Einn af dýrgripum
hennar var Iðunn. Pabbi hennar,
Sigurbjörn Jóhannsson skáld frá
Fótaskinni, hafði átt bókina, fal-
legt eintak. Hún hélt uppá þessa
bók og bað mig fyrir hana heim,
því þar vildi hún að bókin yrði
varðveitt. Hún skrifaði á bókina
„Góða ferð heim“. Sú áletrun er á
titilblaði hinnar endurnýjuðu út-
gáfu.“
Ferskeytlusafn Jakobínu sem
Dyngja gefur einnig út er að sögn
Helga komið til hans eftir sömu
leiðum. Jakobína gaf honum leyfi
til að gefa út safnið þegar 50 ár
væru liðin frá Islandsferðinni.
Samfylgdarkona Jakobínu í ferð-
inni var frk. Jóhanna L. Friðriks-
dóttir, yfirljósmóðir á Landspítal-
anum.
„Hún var reyndar frænka Jak-
obínu,“ sagði Helgi. „Og hún var
vinkona móður minnar og það ýtti
undir Jakobínu að gefa mér fer-
skeytlusafnið en frk. Jóhanna á
Býsna margar ferskeytlur í bók-
inni. Þar er ennfremur að finna
tvö bréf frá Jakobínu til mín, sem
lýsa henni sem göfugri konu og
miklum Islandsvini."
Vinátta á meistarastigi
„Bókin sem slík hefur alla æfi
mína verið sá vinur sem veitt hefur
vináttu á meistarastigi. Þegar ég
var ungur maður, árið 1955, vann
ég hjá heiðursmanninum Sveini
Sigurðssyni í „Bókabúð Eimreiðar-
innar“ og sennilega er það honum
að kenna eða þakka að bækur hafa
tengst lífi mínu meira og minna.
Hjá Sveini vann ég í rúmt ár.
Arið 1960 réð Bragi heitinn Brynj-
ólfsson mig í búð sína, Bragabúð,
sem var í Smjörhúsinu við Lækj-
artorg. Þá fékk ég fyrst áhuga
fyrirgömlum bókum.
Fyrsta bókin af slíku tagi sem
heillaði mig var Flateyjarbók, út-
gáfa Jóns Sigurðssonar forseta,
frá 1860, útg. í Kristjaníu. Eftir
það fór ég að safna gömlum bók-
um. Það var draumur Braga heit-
ins að koma upp reglulega fágaðri
bókabúð fyrir gamlar bækur, líkt
og Klausturhólar eru í dag, en því
miður entist honum ekki líf til
þess. Eg hef engan mann hitt sem
hefur handfjallað bókina á jafn
virðulegan og nærgætinn hátt og
Bragi gerði.
Annað aðaláhugamál mitt á
Móðir Helga, Mildríður Falsdóttir frá
Bolungarvík.
þessum árum, og reyndar enn í
dag, var dulhyggjan. Arið 1953
byrjaði ég, þá 15 ára gamall að
sækja miðilsfundi hjá Hafsteini
Björnssyni. Eg hafði þá kynnst
þessum málum hjá séra Jóni
Auðuns. Hjá honum var ég fastur
kirkjugestur í 27 ár og átti mitt
fasta sæti á, að ég held, áttunda
bekk í Dómkirkjunni. Eg hef ekki
kynnst meiri lærdómslistarmanni
en honum.
Skyggnigáfan hefur fylgt mér
frá blautu barnsbeini. Það var víst
ætlun þeirra beggja, séra Jóns og
Hafsteins að þjálfa mig sem miðil,
en af því varð ekki. Eg varð sitjari
á fundum hjá Hafsteini frá árinu
1954 til ársins 1977. Þetta var mér
ómetanlegur skóli og dýrmæt
reynsla.
Návist látinna
Fyrsta endurminning mín teng-
ist dulrænum atburðum. Eg mun
hafa verið í fangi móður minnar,
tveggja ára og ég man atburðinn
enn þann dag í dag. Við vorum við
stofuglugga sem snéri mót vestri.
Skyndilega sleppti ég takinu um
háís mömmu og hrópaði „Mamma,
mamma“. Móðir mín veitti þessu
athygli og mundi á hvaða tíma
dags það hafði verið. Þá mun skip
hafa verið að sökkva úti fyrir
Garðskaga. Eg man ég sá þegar
skipið fór niður og mér varð svo
kalt og fann mig rennvotann.
Ég man ekki öðruvísi eftir mér
á þessum æskuárum en í návist
látinna ástvina. Eg þorði hins
vegar varla að segja frá þessu, en
lék mér við leiksystkini af öðrum
heimi. Eg trúði þó mömmu fyrir
sýnum mínum. Hún skildi mig og
var kannski eina manneskjan sem
sagði ekki við mig „Þetta er bara
bull.“
Þetta var mjög erfitt gagnvart
mínum jafnöldrum því ég átti í
vandræðum með að greina á milli
lifandi og látinna. Af þessum sök-
um m.a. fékk ég áhuga á dulrænum
málum. Það má geta þess að I
nágrenni við okkur bjuggu frú
Elínborg Lárusdóttir og séra Ingi-
mar Jónsson og vil ég gjarnan
geta þess að viðkynningin við þau
hjón var mér mikils virði.
Eg varð náttúrlega sjónarvottur
á fundum Hafsteins Björnssonar
að ýmsum merkilegum atburðum,
ekki síst lækningum. Eg minnist
sérstaklega vestur-íslenskra
hjóna, en frúin var haldin illkynja
sjúkdómi. Þessi sjúkdómur hvarf
eftir að konan hafði setið þrjá
Faðir Helga, Vigfús Jóhannesson. Helgi Vigfússon fyrír framan hluta af bókakosti á heimilinu.
Hundurinn Tryggur sem fylgdi
Helga í ferðinni með huldukonunni.
Kristín Alexandersdóttir fyrrum hús-
freyja að Kvíum í Jökulfjörðum.
Helgl Vigfúseon, Bogahllö 13 Reykjavík,
hefur verlö um langt árabll aöstoöaraaöur dlnn á nlölls-
funduD ■ínum.Starf eltt hefur hann raekt af elnlægnl og
mlkllli samvizkusemi, og áunniö sár veröekuldaö traust, alára
■lnna stjárnenda.
Fundargestua hefur hann ávalt, sýnt raikla tillltsemi, meö
sinni fáguöu og yflrboröslausu framkoou.
Samstarf okkar hefur ávalt verlö hiö ánægjulegasta.
Veitl ág honum þvl hin beztu meönæll min.
Reykjavík, 2o.febr. 1965

Vottorð frá Hafsteini Björnssyni til handa Helga Vigfússyni.
fundi hjá Hafsteini og framliðni
læknirinn, Magnús Jóhannsson
sem fæddur var 27. júlí 1874 en
dó 23 des. 1923 og starfaði alla tíð
í sambandi Hafsteins, gaf henni
ráðleggingar sem hann bað konuna
að fylgja með fyrrgreindum afleið-
ingum.
Eg kynntist óhemju mörgu fólki
í sambandi við starf mitt hjá
Hafsteini Bjömssyni. Þetta fólk
varð sumt að góðvinum mínum og
ég hef notið góðvildar þess allt til
þessa dags. Hátíðlegustu fundir
sem ég sat voru að jafnaði á föstu-
daginn langa. Þessi störf mín fyrir
Hafstein Björnsson hafa komið að
ýmsu gagni, einnig á öðrum vett-
vangi.
Iluldufólk hefur fylgt
mér meira og minna
Eg hef alltaf haft yndi af ferða-
lögum og notið í ríkulegum mæli
náttúru landsins og kynnst huldu-
fólkinu. Þegar ég var um tíma
kennari við Seljalandsskóla undir
Eyjafjöllum var það eitt sinn að ég
vaknaði um nótt við að það kemur
inn til mín kona í skartklæðum,
gullfalleg, engilbjört vera. Hún
biður mig um að koma með sér. Eg
fer með henni í náttfötunum og
hundurinn minn, hann Tryggur,
slóst í förina. Ferðinni var heitið
upp að klettaborg fyrir ofan skól-
ann. Þegar við komum að berginu
þá opnast dyr og þar er allt eins
og í Krónborgarkastala í Dan-
mörku, íburður geipilega mikill og
margt fólk. Velgjörðarkona mín
bað mig um að gera sér þann
greiða að segja ekki nei við mjólk-
urglasi, sem ég og bergði af.
Lætur hún svo um mælt að ef ég
sé nokkurn tíma í vanda staddur
þá skuli ég hugsa til þeirra, ná-
granna minna. Síðan göngum við
út. Konan fylgir mér sömu leið til
baka og hundurinn trítlar með. I
morgundögginni sáust fótspor
okkar.
Skömmu síðar fæ ég þá lífs-
reynslu að koma að dánarbeði
skólastjóra míns. Var ekki huldu-
konan að undirbúa mig undir at-
burðinn?
Langafi Helga, Vigfús Þórarinsson,
sem verið hefur verndari fjölskyldu
Helga Vigfússonar, og Helgi kveðst
hafa að staðaldri samband við, þó
Vigfús sé löngu látinn.
Huldufólk hefur fylgt mér meira
og minna alla tíð síðan og veitt
mér ýmsar mikilvægar upplýsing-
Söluhæstur í hciminum
árið 1967
Arið 1965 kynntist ég Birni Sv.
Björnssyni sem var umboðsmaður
Encyclopædia Britannica hér á
landi og býður hann mér starf við
sölu á alfræðiritinu.
Hér gerir Helgi hlé á frásögn
sinni og sýnir blaðamanni skjöld
þar sem vottast að hann varð sölu-
hæstur sölumanna ritsins í öllum
heiminum árið 1967.
Þetta kemur blaðamanni ekki á
óvart því fyrir mörgum árum var
hann á ferð austur í Breiðdal og
kom í hús sem var rétt hálfkarað,
engar hurðir né innréttingar, en í
horni stofunnar voru margir kass-
ar fullir af bókum. Sagði húsfreyja
að hún hefði ekki getað staðist að
kaupa Encyclopædiu Britannicu
sem Helgi var þá að selja þar um
slóðir. Þó kunni enginn á heimilinu
að lesa enska tungu.
Mikilvægt fyrir horfna
vini að þeirra sé minnst
við leiðarlok
Eitt er það sem Helgi hefur
unnið við sem fáir hafa lagt fyrir
sig á Islandi og þó víðar væri leit-
að. Hann hefur fengist við að rita
minningargreinar fyrir fólk um
ættingja og vini, oft gegn þóknun.
Þetta hefur hann gert líka eftir
að hann fluttist til Noregs.
.agOlBMCS