Morgunblaðið - 20.04.1986, Blaðsíða 7

MÓRGUNBLAÐIÐ, SUNNCTDAGUR 20. APRÍL1986
JLl
Ný lestargöng í
Moskvu ógna einu
merkasta bókasafni
Sovétríkjanna
Sjá: Nú er það svart
MENNTAMÁL
Skólakerfið
riðar til falls
í Póllandi
Pólskum mæðrum gengur yfír-
leitt vel að fá vinnu utan
heimilisins. En það er annað vanda-
mál sem við þeim blasir ef þær vilja
drýgja heimilistekjumar á þennan
hátt, semsagt skortur á dagvistar-
stofnunum. Frá árinu 1982 hafa
nálega tvær og hálf milljón bama
litið dagsins ljós í Póllandi, eða mun
fleiri en dagvistarstofnanir geta
sinnt, enda voru þær yfirfullar fyrir.
Árið 1985 fengu 130.000 böm
synjun um forskólavist. Fyrir
bragðið neyddust mæður þeirra til
að vera heima eða leita á náðir
ættingjanna.
Ekki bætir úr skák að húsakynni
dagvistarstofnanna em mjög léleg.
Flest heimilin vom byggð á 3. og
4. áratugnum og í opinberri skýrslu
um menntunarmál kemur fram að
um 800 skólar em óhæfír til notk-
unar.
Þá ríkir alvarlegur skortur á
kennslubókum í Póllandi. Fjölmiðlar
hafa verið óvenjulega opinskáir í
gagniýni sinni. I opinberri tilkynn-
ingu segir m.a.: „Árið 1981 vantaði
að minnsta kosti 35 milljónir
kennslubóka, en nú er talan nær
55 milljónum." Kennarar hafa enda
ítrekað kvartað yfír því að böm
neyðist til að nota kennslubækumar
í sameiningu. Þá vantar einnig
penna, blek, reglustikur, glósubæk-
ur, minnisbækurog jafnvel strokleð-
ur. „í stuttu máli,“ sagði pólskur
kennari, „er fræðslukerfíð að hrynja
til grunna."
Ástæðurnar em margþættar.
Kommúnistaflokkurinn sem komst
til valda eftir síðari heimsstyijöld
lét innleiða víðtæka menntunar-
áætlun. Árið 1939 vom sjö milljónir
Pólverja ólæsar og óskrifandi. Núna
hefur ólæsi verið útrýmt en orkan
sem fór í menntamálin á 5. og 6.
áratugnum beindist síðan á aðrar
brautir.
Þá hefur kennslustarfíð sett ofan
í Póllandi eins og í öðmm löndum
Austur- og Vestur-Evrópu. Kennar-
ar njóta ekki eins mikillar virðingar
og áður og hafa dregizt afur úr í
launum. Meðallaun í Póllandi em
19.000 zloty á mánuði en menntað-
ur kennari fær aðeins 9.000 í mán-
aðarlaun.
Kaþólska kirkjan í Póllandi reynir
nú að láta til sín taka við að ráða
bót á þessu ófremdarástandi, og
frá árinu 1982 hefur hún unnið að
því að byggja upp sitt eigið fræðslu-
kerfi. En pólskum stjómvöldum er
það mjög á móti skapi að veita
kaþólsku kirkjunni aukna hlutdeild
í menntun ungu kynslóðarinnar. Á
hinn bóginn eiga foreldrar naumast
í önnur hús að venda, þar sem
yfírvöld em fær um að útvega
nægileg námsgögn og beija í
stærstu brestina í hinu almenna
skólakerfí.
— JUDY DEMPSE Y
BJARGARÞURRÐ
Mörgæsirnar hrynja niður
við Falklandseyjar
Aundanfömum vikum hefur
þúsundir dauðra mörgæsa
rekið á land á Falklandseyjum og
þykir mörgum augljóst, að þær
hafi drepist af hungri og vannær-
ingu. Hafa nú mörg hræjanna verið
flutt til Englands til rannsóknar.
Athuganir á þeim geta leitt í ljós
hvort dauði mörgæsanna stafar af
ofveiði gífurlegra flota verksmiðju-
skipa umhverfis eyjamar en þvi
hefur lengi verið spáð, að þessar
veiðar myndu valda stórslysi í
náttúmnni.
Mörgæsimar rak flestar á land
á austur- og vestureyjunum og
innan um þær vom einnig dauðir
albatrossar. Falklandseyjar em
mikilvægustu varpstöðvar beggja
þessara fuglategunda.
Aðalfæða fuglanna er smokk-
fiskur, sem hundmð skipa frá ýms-
um þjóðum hafa mokað upp á
undanfömum þremur ámm. At-
huganir, sem gerðar hafa verið í
port Stanley, sýndu, að fuglarnir
vógu aðeins á milli fjórðungs og
helmings af því, sem eðlilegt er um
varptímann, en fyrstu rannsóknir í
London benda til, að fæðuskortur
sé ekki eina ástæðan fyrir dauða
fuglanna. Svo virðist sem einhvers
konar veimsýking eigi einnig hlut
að máli.
Rannsóknirnar á mörgæsadauð-
anum em á vegum Falklandseyja-
sjóðsins, breskra umhverfísvemdar-
samtaka, sem hafa barist fýrir því,
að einhver stjóm verði höfð á veið-
unum. Simon Lyster, sem einnig
er ráðgjafí Alþjóðanáttúmvemdar-
sjóðsins, segir, að líklegt sé, að
veiran hafi drepið fuglana af því
að þeir vom orðnir máttfamir af
hungri og vannæringu.
„Við verðum að bíða eftir að
rannsóknunum ljúki en ef í ljós
kemur, að fæðuskorturinn er söku-
dólgurinn, munum við setja allt á
annan endann," segir Lyster.
Talsmenn sjóðsins og stjórnar-
innar á Falklandseyjum segja, að
engin dæmi séu um viðlíka fugla-
dauða og nú en dr. John Croxall,
yfírmaður fugla- og selarannsókna
á Suðurheimskautinu, telur ólíklegt,
að ofveiðin valdi mestu um. Segir
FÓRNARLAMBIÐ — Hvarf ætið
ofan í belginn á togurunum?
hann, að mörgæsin lifi aðallega á
smáum smokkfíski, sem smjúgi
vörpur togaranna.
Það getur einnig hafa ráðið miklu
um þennan óvanalega mörgæsa-
dauða, að síðasta klak algengustu
smokkfísktegundarinnar í Suður-
Atlantshafi misfórst að mestu leyti.
Croxall tekur þó fram, að stjóm-
lausar veiðarnar við Falklandseyjar
séu meiriháttar slys. „Til að vera
alveg vissir verðum við þó að bíða
eftir niðurstöðum rannsóknanna,"
segir hann.
— JOHN EZARD
MISTÖK
Á dauða sínum
átti hann von
Maður nokkur á Englandi
var á unga aldri úrskurðað-
ur hjartveikur og í hálfa öld bjó
hann við þennan „sjúkdóm" sinn
og neitaði sér um margt það, sem
lífið hefur upp á að bjóða heil-
brigðu fólki. Þegar loksins kom í
ljós, að sjúkdómsgreiningin var
röng höfðaði hann mál á hendur
viðkomandi heilbrigðisyfírvöldum
en tapaði því.
Noel Smith var aðeins 10 ára
gamall þegar honum var sagt, að
hann myndi ekki lifa fram til 20.
afmælisdagsins. í 45 ár forðaðist
hann alla líkamlega áreynslu en
árið 1981, eftir nærri hálfrar aldar
stöðugan ótta við dauðann, var
hann skoðaður og þá lýstu lækn-
amir því yfír, að hjartað í honum
væri eins og nýsleginn túskilding-
ur.
Vanrækslusyndir og mistök
fymast á sex ámm og þegar
Noel höfðaði mál á hendur heil-
brigðisyfírvöldum í Liverpool var
því vísað frá á þeirri forsendu,
að það væri 44 árum of seint á
ferðinni. Noel ætlar samt að
áfrýja þeim úrskurði.
„Allt mitt líf hef ég óttast, að
flest áreynsla, t.d. venjulegt sýsl
í garðinu, gæti riðið mér að fullu
og ég hef aldrei getað unnið annað
en léttustu störf. Ég er ákveðinn
í að reka þetta mál áfram þótt
það geri mig að öreiga,“ segir
Noel.
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
rLJ CATERPILLAR
L n SALA Sl tUÓNUSTA
Caterpillar, Cat ogffleru skrásett vörumerki
TIL SÖLU
NOTAÐAR VINNUVÉLAR:
Cat 980 B hjólaskófla árg. 1975
Cat 966 C hjólaskófla árg. 1981
Cat 966 C hjólaskófla árg. 1977
Cat 966 C hjólaskófla árg. 1974
IH 520 hjólaskóf la árg. 1977
JCB 428 hjólaskófla árg. 1977
Cat D6C jarðýtur árg. ’71 -’80
Cat D5B jarðýta árg. 1975
Cat D4D jarðýta árg. 1974
Cat D4E jarðýta árg. 1981
Cat D4E jarðýta árg. 1982
Komatsu D45A jarðýta árg. 1980
MustangMK 11-120 grafa árg. 1977
Bröyt X-3 grafa árg. 1970
Atlas 1602 grafa árg. 1974
Atlan 1902 grafa árg. 1983
Ford Country með
Hiab Faco krana 1165 árg. 1975
Allex Oxford
grindbómukrani 30T árg. 1969
HEKIA HF
Laugavegi 170-172 Sími 21240
y
H
H
H
[h][h|[h]|h][h][h]|h]
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
sérlega. skemmlileg íbúð
í ánu affallegustu
norgarinnar
húsum
‘Risíbúöm nð ‘Tlúkíigötu 63, ‘Reykjavík. fjott útsýni
yjir borgum og allt tid Snœfellsjökli, þegar vedur le\’fir.
IbúÚin er 120 nr, lofthœd liennar er 2,80 m og lítið
undirsúÚ. Ibúðin skiptist i 2V1 svefnkerbergi, 2 stórar
stofur, badkerbergi og nýstandsett eldhús. íbúdm er
ötl tiýmdluð í Ijosum lil og Ijós teppi eru ú öllum
gólfum. Svalir cru stórar og snúa í suóur. Stórt
manngengt hdaloft fylgir íbúðinni. í kjallara er
þvottahús, sameiginlegt fyrir 3 ibúðir, með nýjum
[nirrkara.
Ibúðiti er að óllu /eyfi vönduð, vel byggð og rnikið í
hana lagt í upphafl, t.d. mahóníhurðir og -karrnar.
Ílníðin verður sýnd í dag, sunnudaqinn 20. apríl,
rnilli kl. 16 oq 18. Jíeitt kafji & könnunni.
Sóluverð 3,5 rnillj. Jiugmyndir urngreiðslukjör munu
liggja framrni til umfjöllunar.
Skjalafrdgang mun‘Tétur‘T’ór Sigurðsson hdl. annast.
Cíiristian T)am
Sí'ni 23536