Morgunblaðið - 20.04.1986, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. APRÍL1986
B 31
fslendingar virðast kunna að meta kvikmyndina „Jörð í Afríku" sem
sýnd er í Laugarásbíói við mikla aðsókn.
MAXHAVEIAAR
l'iniMISK.MKSlHtV.ViíK
Mánudagsmynd:
Max
Havelaar
— Listaverk
eftir Fons
Rademakers
TILGANGUR mánudagsmynd-
anna er að gefa okkur kost á
að sjá verk merkra kvik-
myndaskálda sem vegna
gróðasjónarmiðsins komast
ekki inn á almennar sýningar
kvikmyndahúsanna. Ein slík
er Max Havelaar eftir hinn
hollenska Fons Rademakers
sem ekki gerir myndir eins
og aðrir.
Form listaverka eru umbúðir
og þykir Rademakers sýna í
Max Havelaar öðrum myndum
fremur hvílíkur dæmalaus snill-
ingur hann er í að finna verkum
sínum form. En innihaldið, til-
finningin í verkinu, skiptir ekki
síður máli en formið. Peter
Cowie segir í grein sinni um
Rademakers í Film Guide 1979
að festan í verkinu, samspil
forms og innihalds, felist í hinni
Ijóðrænu hrynjandi, tengslun-
um milli fegurðar skógarins
sem sagan gerist í og grimmd-
arinnar í lífinu sem þar bærist.
Hollenskur maður að nafni
Eduard Douwes Dekker skrif-
aði söguna um Max Havelaar
árið 1859 og greindi í bókinni
frá hryllilegri reynslu sinni á
eynni Jövu sem var hollensk
nýlenda á þeirri tið. Rademak-
ers hafði lengi dreymt um að
filma þessa bók en kom því
ekki i verk fyrr en árið 1977.
Helsta ástæðan var sú að bók-
in er yfirgripsmikil og nánast
óðs manns æði að gera eftir
henni mynd; Rademakers gerir
henni skil í 160 mínútna langri
kvimynd.
Hér verður ekki reynt að lýsa
sögunni, aðeins getið þess að
Kún sýnir grimmilega nýlendu-
stefnu, heimsveldastefnu í allri
sinni nekt, og vanmátt ein-
staklingsins andspænis hinu
ósýnilega skrímsli sem kallast
mannlegt eðli.
Fons Rademakers gekk í
gegnum reynsluskóla þjáninga
áður en hann gat snúið sér að
lífsköllun sinni. Faðir hans var
læknir og fjölskyldulífið allt var
gegnsýrt af lækningarmætti
hans; sonurinn skyldi feta í
fótspor föðurins. En Radema-
kers stefndi í aðra átt. Hann
var fastagestur í bíói bæjarins,
reyndar var hann ástfanginn
af dóttur bíóeigandans. Kynni
hans af leiklistinni hófst seint
á fjórða áratugnum. Hann lék
með áhugamönnum en kynnt-
ist siðar mönnum eins og De
Sica og David Lean og starfaði
með Fellini. Rademakers gerði
sina fyrstu kvikmynd árið 1958,
38 ára að aldri. Þorpið við ána
(Dorp aan de rivier) hót myndin
og skaut höfundinum upp á
himinhvolf frægðarinnar.
greyið Konchalovsky að hjólin fóru
að snúast
Og þau snúast með ágætum.
Cannon fékk hann til að gera aðra
mynd á síðasta ári, „Flóttalestina“
með Jon Voight, sem útnefndur
var til Óskars. Konchalovsky virð-
ist líka dvölin þar vestra, því hann
hefur þegar hafið undirbúning að
þriðju myndinni, sem mun fjalla
um tónskáldið og píanóleikarann
Rachmaninoff.
Deilt um boðskap
í bandarískum myndum
Eru vinsælustu persónurnar í
bandarískum bíómyndum fasist-
ar: Rocky, Conan og Rambo, svo
aöeins þrjár séu nefndar? Svo
telja margir, ekki síst þeir sem
hatast út í bandaríska kvikmynda-
gerö. í nýjasta hefti tímaritsins
American Film er fjallað um þetta
mál, og vitnað f gagnrýnandann
David Denby, sem heldur þvf fram
að í Rocky og Rambo sá að finna
vissa tegund af fasisma, sjúklega
einstaklingshyggju, ofsóknar-
brjálæði og hernaðardýrkun.
J. Hobermann, sem skrifaði
greinina í American Film, segir að
í myndum eins og Rambo, Rauðri
dögun og Innrás í Bandaríkin, sé
höfðað til hefnigirni í garð Sovét-
ríkjanna, að þessar myndir minni
um margt á áróðursmyndir sem
gerðar voru kringum 1940, þegar
heimsstyrjöld geisaði. Höfundur
greinarinnar gefur þessum kvik-
myndagerðarmönnum kost á að
svara fyrir sig og skulum við at-
huga hverju þeir svara þessari
gagnrýni.
John Milius, sem skrifaði hand-
ritin að myndunum um Dirty Harry
og Apocalypse Now og leikstýrði
Rauðri dögun, segir að hann sé
ekki að skapa heimspeki í myndum
sínum, myndir sínar séu fyrst og
fremst persónulegt mat á stöðu
heimsmála. Hann segist hafa gert
Rauða dögun til að sýna Rússum
að honum líki það ekki að flugvélar
fullar af börnum og konum séu
skotnar niður. Hann bendir á að
áróður teygi anga sína inn í allar
listgreinar, hvort sem mönnum lík-
ar það betur eða verr. „Frjálslynda
fólkið sem bölvaði Dirty Harry fyrir
fimmtán árum hrópar nú: Hver á
að vernda okkur gegn öllu ofbeld-
inu?" segir Milius.
Taylor Hackford gerði Officer
and a Gentleman og nú síðast
White Nights. Hann segist vera
hissa á því að nýja myndin sín
skuli vera tekin sem pólitfskur
áróður. Hún sé um frelsi einstakl-
ingsins og listamannsins, ekki óð-
urtil kalda stríðsins.
Buzz Feitshans framleiddi
myndirnar Rauð dögun, First
Blood, Uncommon Valor og
Rambo, sem allar fjalla um sama
efnið. Hann segist vera hrifinn af
slíkum myndum, engu að síður kýs
hann góöa sögu fram yfir pólitísk-
an áróður. Hann viðurkennir að
Rauð dögun sé and-kommúnísk^
enda sé full þörf á slíkum myndum,
þar sem Rússar stefni að heims-
yfirráðum. Feitshans segir að
aðeins fólk, sem lokar augunum
fyrir staðreyndum, taki upp hansk-
Andrei
Konchalovsky
MaríaogJohn Konchalovsky
„Innrásin f Bandaríkinu sem
Regnboginn sýnir er ein af þeim
myndum sem sagðar eru af fas-
fskum toga spunnar.
ann fyrir Rússa, segir að það eigi
að lifa í sátt og samlyndi með
Rússum. „En ef þú ætlar að lifa í
sátt og samlyndi með Rússum þá
veröur þú að hafa barefli við hönd-
ina því þú mátt eig von á árás frá
þeim í næstu andrá," segir Buzz
Feitshans.
Jörð í Afríku"
„Yngra fólkið er
að taka við sér“
— segir Grétar Hjartarson
„Mér sýnist yngra fólkið vera
að skila sér þessa dagana," sagði
Grétar Hjartarson, framkvæmda-
stóri Laugarásbíós, þegar Morg-
unblaðið hafði samband við hann
í vikunni í tilefni þess að kvikmynd-
in „Jörð í Afríku" fékk tvenn mikil-
væg Óskarsverðlaun, besta mynd
og besti leikstjóri, en myndin hefur
verið sýnd í Laugarásbíói síðan 22.
marz síðastliðinn.
„Það er greinilegt," sagði Grétar
enn fremur, „að Óskarsverðlauna-
veitingin hefur haft einhver áhrif á
aösóknina, þótt alltaf sé erfitt að
dæma um það.“ Hann sagði að
eldra fólk, fólk sem fer ekki reglu-
lega í bíó hafi flykkst í bíóið fyrstu
þrjár vikurnar, það hefði yfirleitt
verið uppselt á kvöldsýningarnar
og sér virtist ekkert lát vera á
aðsókninni, því nú væri yngra fólk-
ið að taka við sér. Um síðustu
helgi höfðu 13.500 manns séð
myndina og sagði Grétar það
nokkuö gott, þar sem aöeins tvær
sýningar væru á myndinni í stóra
salnum yfir daginn. Hann bjóst við
að myndin yrði í stóra salnum út
apríl, þar sem myndin væri um-
töluð.
Laugarásbíó hefur sýnt „Aftur
til framtíðar" síðan í byrjun desem-
ber en nú fer sýningum fækkandi,
enda eru tugir þúsunda búnir að
sjá hana. Laugarásbíó tók það ráð
að kaupa tvö eintök af myndinni,
og var annaö þeirra sent út á land.
Grétar Hjartarson sagði að þar
sem margar myndir væru sýndar
svo lengi í borginni hefði borið við
að landsbyggöin svelti á meðan
og því heföi verið drifið í því að
kaupa tvö eintök. Hann sagði að
af því hlytist talsverður aukakostn-
aður en það virtist borga sig, enda
kynni fólk út á landsbyggðina slíkt
að meta.