Morgunblaðið - 22.04.1986, Blaðsíða 42

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL1986
42
Einar Agústs-
son sendiherra
bömunum og öðrum aðstandendum
innilega samúð. Við vitum hve ást-
vinarmissirinn er sár. Megi Guð
gefa ykkur styrk til að bera sorg
og söknuð. Megi hann einnig gefa
ykkur gæfu á vegi framtíðar.
Erlendur Einarsson
Fallinn er nú frá langt fyrir aldur
fram vinur minn Einar Agústsson
,> á 64. aldursári, en hann var fæddur
23. september 1922 í Hallgeirsey í
Landeyjum. Einar lauk lögfræði-
prófi í maí 1947 með hárri 1. ein-
kunn, þá aðeins 24 ára að aldri.
Örlögin höguðu því þannig að við
vorum samheijar um skeið í félags-
skap auk þess að hafa báðir notið
sömu menntunar og höfðum því
nokkuð mikil samskipti um margra
ára skeið. I kynnum mínum við
Einar varð mér fljótt ljóst að auk
þess að vera karlmannlegur og fríð-
ur sýnum, var hann góðum gáfum
gæddur og geymdi gæskuna í
brjósti sér. Hann var drenglundaður
og góður íslendingur, sem ég held
að hafi oftar hugsað um velferð
einstaklinga og þjóðar, en sinn eigin
hag. Við íslendingar erum svo
heppnir að slíkir menn finnast hjá
okkur í öllum flokkum, sem setja
þjóðarhag ofar sínum eigin. Maður
sem Einar valdist til ýmissa ábyrgð-
arstarfa, s.s. bankastjóri var hann,
alþingismaður, utanríkisráðherra
og nú síðast sendiherra. Að mínu
áliti var hann Islendingur í þess
orðs bestu merkingu án yfirlætis,
hroka eða þjóðarrembings og því
verðugur fulltrúi Iands sfns. Hann
tel ég hafa verið traustan vin vina
sinna, eins og fram kom er erfið-
leikar steðjuðu að hjá mér, en þá
voru sumir hvergi eins og gengur.
I einkalífi var Einar svo lánsamur
að eignast sem eiginkonu Þórunni
Sigurðardóttur, eina af hinum táp-
miklu stúlkum innarlega á Berg-
staðastrætinu, dóttur þeirra hjóna
Sigurðar hafnargjaldkera Þor-
steinssonar og Kristjönu Einars-
dóttur, en heimili þeirra að Berg-
staðastræti 77 var rómað heiðar-
leika og sæmdarheimili. Er mér
þetta nokkuð kunnugt sem ná-
granni um margra ára skeið. Hefur
hún og bömin nú mikils misst að
Einar skyldi falla frá svo fyrir aldur
fram.
Vináttu Einars til mín nú að leið-
arlokum þakka ég af heilum hug
um leið og við hjónin vottum Þór-
unni og bömunum innilegustu
samúðarkveðju. Island er einum
drengskaparmanninumfærra.
Gísli G. ísleifsson
Ég kynntist Einari Ágústssyni
vini mínum fyrst er ég settist í MR
haustið 1938. Við strákamir í
stærðfræðideildinni urðum fljótt
nokkuð samstæður hópur, þótt smá
rígur væri í fyrstu á milli þeirra er
.fyrir voru í skólanum og okkar
nýliðanna. Handboltinn var mikil
lyftistöng fyrir félagsskapinn og
má það merkilegt heita að ekki í
fjölmennri bekk væru til liðsmenn
f tvö góð handboltalið. Annað liðið
var auðvitað töluvert betra enda
vann það meistaratitil skólans strax
í 4. bekk. Atvikin höguðu því þannig
að við Einar völdumst báðir til
markvörslu en hann var miklu betri
og var því auðvitað í A-liðinu. Eftir
vorpróf í 5. bekk var farið nokkra
daga austur í Sel og varð það
upphafíð að bridge-spilamennsku
okkar bekkjarfélaganna, Einars
heitins, Einars Kvaran, Amar
Guðmundssonar og mfn. Veturinn
1940-41 var því ansi drjúgt spilað
og þá oft glatt á hjaila. Eftir stúd-
entspróf fói Einar Kvaran utan en
við þrír héldum hópinn og kepptum
í bridge í fleiri ár og vomm þá
meðal annars stundum í landsliði
íslands. Við.fórurh > h'"'nnisferðir
erlendis og er mér minnisstæðust
för okkartil Færeyja 1949.
Einar var mjög góður og vand-
virkur spilari en auk þess var hann
mjög þægilegur og hafði þann sjald-
gæfa kost að skamma makker lítið
þótt hann gerði vitleysur. Einar var
einstaklegga heiðarlegur í hvívetna
og kom það glögglega fram í Evr-
ópumóti í Irlandi þegar Cats, einn
af frægum bridgespilurum á þeim
tíma, gaf honum þá einkunn að
hann væri ágætis bridgespilari, en
hefið þann ókost að vera of heiðar-
legur.
Þessi umsögn lýsir Einari vel,
því vandfundinn var heiðarlegri
maður. Við félagamir spiluðum
óslitið saman þar til hann varð ráð-
herra og annir hjá honum urðu of
miklar.
Nú héldum við að þegar hann
hætti störfum gætum við aftur í
ellinni tekið upp fyrri siði og spilað
og ræktað okkar vináttu, en margt
fer öðmvísi en ætlað er. Við brottför
Einars er mikill sjónarsviptir í stúd-
entahópnum frá 1941, sem í vor
heldur upp á 45 ára afmæli og fyrir
hönd þeirra vil ég þakka fyrir
margar ánægjulegar stundir og
góða samfylgd gegnum árin. Við
sendum Þómnni okkar bestu kveðj-
ur og biðjum henni, bömum þeirra,
tengdabömum og bamabömum
allrar blessunar.
Gunngeir Pétursson
Þau sorgartíðindi bámst mér
laugardaginn 12. apríl, að minn
góði vinur og fyrmrn samstarfs-
maður Einar Ágústsson fyrrverandi
ráðherra hefði látist á sjúkrahúsi í
Kaupmannahöfn nóttina áður, á
sextugasta og fjórða aldursári. Með
Einari Ágústssyni er látinn mikil-
hæfur mannkosta maður.
Einar Ágústsson fæddist í Hall-
geirsey í Austur-Landeyjum 23.
sept. 1922. Foreldrar hans vom
Ágúst Einarsson, kaupfélagsstjóri
þar, og kona hans Helga Jónas-
dóttir. Einar varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1941.
Lögfræðiprófi lauk hann frá Há-
skóla íslands árið 1947.
Héraðsdómslögmaður varð hann
1951. Að loknu lögfræðiprófi í júní
1947 réðst hann sem skrifstofu-
stjóri hjá Sölunefnd varnarliðseigna
og frá 1. sept. það sama ár varð
hann einnig starfsmaður hjá fyár-
hagsráði. Hann lét af þessum störf-
um 31. jan. 1954. Þá hafði hann
verið skipaður fulltrúi í fjármála-
ráðuneytinu og gegndi hann því
starfi í þijú ár. Einar var forstjóri
Samvinnusparisjóðsins frá stofn-
degi hans 1. mars 1957. Jafnframt
gerðist hann þá fulltrúi forstjóra
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga og forstöðumaður Lífeyrissjóðs
Sambandsins til ársins 1960. ■
Þann 31. ágúst 1963 hætti
Samvinnusparisjóðurinn störfum,
en við starfsemi hans tók Sam-
vinnubanki íslands hf., sem þá var
verið að stofna. Einar Ágústsson
varð fyrsti bankastjóri Samvinnu-
bankans þann 31. ágúst 1963, en
því starfi gegndi hann til 14. júlí
1971.
Á sjötta áratugnum hóf Einar
virka þátttöku í stjórnmálum. Hann
varð formaður Framsóknarfélags
Reykjavíkur 1958 og gegndi þeirri
formennsku þar til hann baðst
undan endurkjöri árið 1961.
Einar var kjörinn í miðstjórn
Framsóknarflokksins 1960 og er
framkvæmdastjóm Framsóknar-
flokksins var stofnuð árið 1968, var
Einar kjörinn í hana oggegndi þeim
störfum fyrir flokkinn til 1980.
Einar sat í borgarstjóm Reykja-
víkur 1962—1971. í borgarráði var
hann 1963—1964. Hann átti sæti
í ýmsum nefndum á vegum borgar-
innar, svo sem hafnamefnd og
stjói^i Landsvirkjunnar. Alþingis-
maður Reykvíkinga var Einar frá
1963 til 1979, varaformaður Fram-
sóknarflokksins frá 1967 til 1980.
Þau störf sem Einar tók sér fyrir
hendur á lífsleiðinni og hér hafa
verið rakin, sýna best hve vel hon-
um farnaðist, og að honum voru
sífellt falin ábyrgðarmeiri störf.
Stjómmálastörfin létu Einari
afar vel, hann jók fylgi flokks síns
verulega í Reykjavík, svo fulltrúum
flokksins fjölgaði bæði á Alþingi
og í borgarstjóm. Hæfileikar Einars
hjálpuðu honum að ná árangri, en
auk þess var hann mjög vinsæll og
átti auðvelt með að blanda geði við
fólk.
Er ríkisstjórn Ólafs Jóhannesson-
ar var mynduð 14. júlí 1971 varð
Einar Ágústsson utanríkisráðherra,
en þvi embætti gegndi Einar einnig
síðar, í ríkisstjóm Geirs Hallgríms-
sonar, var hann utanríkisráðherra
samfleytt frá 14. júlí 1971 til 1.
sept. 1978.
Eitt mikilvægasta málið á
starfstíma þeirra tveggja ríkis-
stjóma er Einar Ágústsson sat í,
var útfærsla landhelgi Islands úr
12 sjómílum í 200 sjómílur. Þessi
útfærsla var sótt á hendur Bretlandi
og Vestur-Þýskalandi. Hér var ekki
um friðsamlega samninga að ræða,
heldur styijöld, en Einar Ágústsson,
sem utanríkisráðherra, var hers-
höfðingi í þessari sóknarlotu. Og
það merkilega skeði að þrátt fyrir
ofureflið, er hin fámenna vopnlausa
íslenska þjóð átti við að etja gegn
tveimur milljóna herveldum, þá
tókst undir forustu utanríkisráð-
herrans Einars Ágústssonar, að
vinna það afrek á sjö árum, að
færa landhelgi íslands út í 200
sjómílur. Einar var ekki einn að
verki, því báðar ríkisstjómimar og
þinglið þeirra stóðu heilar og óskipt-
ar að baki Einari og svo var um
þjóðina alla. Það breytir ekki þeirri
staðreynd að ef sá sem fór með
utanríkismálin hefði ekki dugað í
baráttunni, hefði orustan tapast.
Það glæsilega afrek sem unnið var
í baráttunni um útfærslu landhelg-
innar í 200 sjómílur mun um langa
framtíð halda nafni Einars Ágústs-
sonar á lofti og það að verðleikum.
Stjóm fiskveiða hér við land hefur
fært okkur sannanir fyrir því hvílíkt
lífsspursmál lausn landhelgismáls-
ins var íslensku þjóðinni.
Hæfileikar Éinars Ágústssonar
vom miklir. Maðurinn var glæsi-
menni í útliti, hann var hygginn
mjög, háttvís í allri framkomu,
duglegur og mjög fastur fyrir þegar
það átti við, auk þess var hann
hreinskiptinn og mikill drengskapar
maður. Þessir hæfileikar Einars
höfðu dugað honum vel er hann var
að vinna sér fylgi í stjórnmálum og
í sókn hans innan síns flokks. Ég
er sannfærður um að hæfileikar
Einars hafa skipt sköpum í samn-
ingaviðræðum um lausn landhelgis-
málsins.
Einar kvæntist þann 7. okt. 1948
mikilhæfri og glæsilegri konu, Þór-
unni Sigurðardóttur Þorsteinssonar
hafnargjaldkera í Reykjavík.
Hjónaband þeirra var afar farsælt.
Heimilið glæsilegt enda vom þau
mjög samhent. Þau eignuðust Qög-
ur böm. Af þeim eru þijú á lífi,
tvær dætur og einn sonur, en eina
dóttur misstu þau af slysfömm.
Persónuleg kynni okkar Einars
urðu mjög náin er við hófum að
starfa saman að stjómmálum, sér-
staklega þann tíma er við störfuðum
saman í ríkisstjómum.
Einar var mjög skemmtilegur
maður, hann var afar fundvís á
sniðugar setningar í umræðum og
eins í samtölum. Auk þess var Einar
góður hagyrðingur, hann átti það
til að læða að manni vísu sem hafði
orðið til í huga hans, er maður var
að svara honum í ræðustólnum. í
þingveislum var hann mjög virkur
þátttakandi.
Gott samstarf okkar leiddi til
mikillar og góðrar vináttu og átti
þessi léttleiki hans ekki síst þátt í
því.
Eftir að Einar gerðist sendiherra
var okkur hjónunum mikil gleði
þegar Einar og Þórunn heimsóttu
okkur í sumarleyfisferðum sínum
hér heima, sem þau gerðu oft.
Ennfremur héldum við vináttu
okkar við með bréfaskriftum. Hann
var sá eini sem ég hefi haldið
sambandi yið pieð þréfaskriftum
síðan ég hætti þátttöku í opinberum
málum.
Síðasta bréf mitt frá Einari var
frá því í janúar sl. í því víkur hann
meðal annars að störfum sínum í
stjómmálum með hlýju. Hann getur
þess hvað þau hafi komið sér að
góðum notum í starfi því er hann
þá gegndi.
Fráfall Einars svo langt fyrir
aldur fram er mikið áfall, að sjálf-
sögðu mest fyrir fjölskylduna, konu
hans og börn. En það er það einnig
fyrir þjóðina sem treysti honum,
sem fyrr, til góðra verka. Það er
erfitt fyrir okkur vini hans og fyrr-
um samstarfsmenn og samheija,
að hugsa til þess að hann sé horfínn
okkur að fullu yfir móðuna miklu.
Þó sárt sé að hugsa til þess er þó
mest um vert að minnast trausts
vinar og góðs drengskaparmanns,
sem starfaði vel meðan dagur var.
Þess vegna kveðja vinir hans og
samheijar Einar Ágústsson með
þakklæti og hlýju.
Við Margrét færum frú Þórunni,
börnum hennar, tengda- og bama-
bömum og öðmm nánum ættingj-
um innilegar samúðarkveðjur.
Halldór E. Sigurðsson
Einar Ágústsson sendiherra lést
í Kaupmannahöfn hinn 12. þ.m.,
aðeins 63 ára að aldri.
Ég var svo lánsamur að kynnast
Einari vel þegar hann var utanríkis-
ráðherra og starfaði með honum
að landhelgis- og vamarmálum.
Fljótt kom í ljós að þar fór mikill
mannkosta maður, samviskusamur
og hjartahlýr. Hann vann að þess-
um málum með alúð og dugnaði,
hafði ávallt lokatakmark í huga og
fylgdi málum eftir með þrautseigju
og góðri dómgreind. Hlýleg fram-
koma og heiðarleg einkenndi Einar
í óvenju ríkum mæli, enda ávann
hann sér traust og vináttu, þótt
fram væri sótt af hörku dugnaði.
Enda varð árangurinn eftir því.
Einkennandi var hve Einar var
samvinnuþýður þótt hann léti aldrei
sinn hlut. Með slíkum manni var
gott að vinna og eignast hann að
vini var ómetanlegt. Táknrænt var
þegar Einar flutti ræður á Alls-
heijarþingi SÞ um landhelgismálið,
þar sem hann rakti höfuðdrætti
málsins. Breski fulltrúinn fór síðan
í ræðustól og mótmælti helstu rök-
um. Að vörmu spori tók Einar aftur
til máls og reif niður svör breska
fulltrúans lið fyrir lið. Þetta vakti
mikla athygli í fundarsalnum og
ánægjusvipurinn á Einari var auð-
sær. Hann vissi að þar hrundu full-
yrðingarnar svo að allir gátu séð.
En fáir vissu að mikill undirbúning-
ur hafði átt sér stað hjá Einari, til
að sjá fyrir hvað andstæðingurinn
mundi segja og hafa haldgóð og
skýr rök til andsvara á reiðum
höndum.
Frú Þórunn og börn þeirra hjóna
hafa mikið misst. Ég votta þeim
innilega samúð mína. Blessuð sé
minning Einars Ágústssonar.
Hans G. Andersen
„Mjökerumtregt
tungu at hræra“...
Þannig kvað Egill og svo er
okkur nú farið.
Einar Ágústsson, kær frændi og
góður vinur, hefur verið hrifinn
brott svo óvænt og langt um aldur
fram. Einar var fádæma hugljúfur
drengskapar- og mannkostamaður.
Hjartalag hans var hlýtt og skiln-
ingsríkt og hann mátti ekki vamm
sitt vita. Einar var gæddur óvenju-
góðum og fjölbreyttum gáfum.
Hann unni mjög fögrum listum,
einkum bókmenntum og tónlist.
Hann las ógrynni bóka, ekki síst
Ijóð, og var hagmæltur. Hann hafði
yndi af söng og óperur voru uppá-
hald hans. Hann hafði mikinn
áhuga á ættfræði og var fróður um
sunnlenskar ættir.
Þetta eru nokkrir þættir í eðlis-
fari Einars sem koma upp í hugann
þegar við minnumst hans og sem
gerðu samskiptin við hann ógleym-
anleg.
Við sem áttum því láni að fagna
að eiga nána sanjeið með Einarii
minnumst fyrst og fremst óbrigðull-
ar vináttu hans og tryggðar.
Óteljandi eru ánægjustundimar
sem við höfum átt með Einari og
Þórunni. Hvort sem leiðir okkar
lágu saman heima eða erlendis var
alltaf jafngaman að hittast.
Við sáumst síðast í Kaupmanna-
höfn fyrir röskum mánuði og áttum
þá eina af þessum ánægjulegu
samverustundum. Þá var meðal
annars talað um næstu Islandsferð
nú í sumar. „Skjótt hefur sól brugð-
ið sumri."
Vegir almættisins eru óskiljan-
legir.
Hólmfríður og Ingvi
Mér bárust ill og óvænt tíðindi að
morgni föstudagsins 12. apríl sl.
Einar frændi minn lá helsjúkur á
sjúkrahúsi í Kaupmannahöfn. Hann
andaðist þar nóttina eftir að loknum
uppskurði. Vissulega var mér vel
kunnugt, að fyrir mörgum árum
þurfti hann að beijast við alvarleg-
an sjúkdóm, sem margan manninn
hefur að velli lagt. En honum batn-
aði og hann náði fullri heilsu og
starfsþreki. Skyndilegt andlát hans
kom því bæði mér og öðrum mjög
á óvart. Enda þótt við Einar værum
náskyldir og að nokkru leyti aldir
upp í næsta nágrenni, þekkti ég
hann lítið á þessum árum. Meðan
ég var smápatti í föðurhúsum og
hafði naumast séð út fyrir túngarð-
inn, var hann kominn til náms í
Menntaskólann í Reykjavík og
dvaldi eftir það aldrei langdvölum
austan íjalls. Á skólaárum okkar
sá ég hann lítið, samtímis áttum
við aldrei setu í sama skóla. Það
var ekki fyrr en ég flutti aftur til
íslands fyrir tæpum tuttugu árum,
að ég fór að kynnast Einari Ágústs-
syni og fjölskyldu hans. Sá kunn-
ingsskapur hefur síðan þróast upp
í nána vináttu við hann og hans
fólk. Ekki man ég eftir öðrum
mönnum, er mér þótti betra að
deila geði með en Einari Ágústs-
syni. Mér leið alltaf óvenjulega vel
í návist hans og svo var um aðra,
og bar þar margt til. Hann var
óvenju hlýr maður, kurteis og
nærgætinn og gestrisni var honum
í blóð borin. Vissulega hef ég sótt
margar veislur og góðar hjá þeim
hjónum, ekki kunni Þórunn síður
að fagna gestum. En miklu minnis-
stæðari eru mér þó mörg kyrrlát
kvöld á heimili þeirra, bæði hér
heima og í Kaupmannahöfn. Við
Einar áttum mörg lík áhugamál,
umræðuefni skorti ekki. Síðustu
árin gátum við reyndar einnig
þagað saman, en slíkt er hámark
vináttu. Hann þekkti mikinn Ijölda
fólks, bæði af afspum og eigin
kynnum. Hann var ættfróður vel
og ættrækinn. Hann fékkst töluvert
við ættfræðigrúsk og vann það
skynsamlega að venju. Oft barst
talið austur fyrir Þjórsá, og kom
hann mér oft á óvart með þekkingu
sinni á mönnum og málefnum í
Rangárþingi. Hafði hann þó dvalið
þar skemur en ég.
Margt lærði ég af honum um
ættartengsl manna þar í sveitum
og skildi margt betur en áður. Ekki
var heldur komið að tómum kofan-
um ef talið barst að Njálu, hana las
hann árlega og hafði tilvitnanir úr
henni á reiðum höndum. Eitt sinn
gaf hann mér Njálu þá, er höfð var
til upplestrar á búi afa okkar á
Reynifelli. Hefur líklega talið skað-
laust, að ég yki einhveiju við þekk-
ingu mína í þeim fræðum. Einar
var ljóðelskur maður og kunni að
skilja kjamann frá hisminu. Ég
ætla, að hann hafi sjaldan flutt
tækifærisræðu, án þess að vitna í
Einar Benediktsson, en hann kunni
einnig að meta ljóð yngri skálda.
Sögufróður var hann vel og kunni
skil á lífi fólksins í landinu fyrir
daga nútímaþæginda. En auðvitað
er hann þekktastur fyrir stjóm-
málaafskipti sín, bæði sem borgar-
fulltrúi í Reykjavík, alþingismaður
og ráðherra. Á þeim 16 ámm, sem
hann sat á Alþingi, komst hann til
æðstu metorða, var varaformaður
flokks síns og utanríkisráðherra
ámm saman í tveimur ríkisstjóm-
um. Margir hafa þurft að bíða leng-
ur. Ekki dreg ég í efa, að Einar
hafi hafist til slíkra metorða af sjálf-
um sér, en þó ætla ég að/SÚ ganga