Morgunblaðið - 19.09.1986, Blaðsíða 18

MORGUN'BLÁblÐ, FÖSfUDAGÚtt 19. SEPTEMBÉR 1986 m
18* >
AF ERLENDUM
VETTVANGI
eftir JUDY DEMPSEY
• •
Omurlegt ástand heil-
brigðismála í Póllandi
Hópur pólskra vísindamanna og lækna hefur tekið saman
skýrslu um stöðu heilbrigðismála í Póllandi sem vakið hefur
bæði kvíða og ótta. I skýrslunni er ályktað að ef ekki „öllum til-
tækum ráðum er beitt til að bæta úr ríkjandi ástandi" sé líkamlegt
heilbrigði meirihluta þjóðarinnar í hættu.
Skýrslan, sem nýlega komst í hendur neðanjarðarhreyfingar-
innar i Póllandi, beinir athyglinni að sögu heilbrigðismála í
Póllandi. Þar eru einnig ástæðurnar fyrir því hvers vegna heil-
brigðisþjónustan i Póllandi hefur farið versnandi undanfarin 20
ár skoðaðar ofan í kjölinn. Meginatriði skýrslunnar eru þessi:
Umönnun í sjúkrahúsum: 170 létust úr sjúkdómnum í Pól-
r
monnun 1
Mörg sjúkrahúsa Póllands
eru frá því fyrir síðari heimsstyrj-
öldina og það tekur að meðaltali
um 15 ár að byggja nýjan spítala,
sem tekur aðeins um þrjú ár í
löndum á borð við Bretland. Árið
1981 hafði pólska heilbrigðis-
þjónustan á sínum snærum 56
sjúkrarúm fyrir hveija 10.000
íbúa landsins, en samkvæmt regl-
um Alþjóða heilbrigðismálastofn-
unarinnar, WHO, eiga sjúkrarúm
að vera 100 fyrir sama flölda.
I sjúkrahúsunum er mjög
þrengt að sjúklingunum, sem hver
hefur um 3,4 fermetra rými að
jafnaði, en samkvæmt alþjóða
stöðlun er hverjum sjúklingi ætlað
12 fermetra rými. Þessi miklu
þrengsli, þar sem mörgum sjúkl-
ingum er komið fyrir í göngum
sjúkrahúsanna, segja höfundar
skýrslunnar að Ieiði til lífsleiða
og komi í veg fyrir að sjúklingar
nái fullum bata.
Hreinlætisdeildir, eldhús og
þvottahús — ef spítalinn er svo
heppinn að hafa upp á þetta að
bjóða — eru fáliðuð, óheilsusam-
leg og úrelt.
+ Búnaður sjúkrahúsanna: Innan
sjúkrahúsanna ríkir mikill skortur
á algengustu lækningatækjum.
Arið 1985 gerðist það þegar inflú-
enzufaraldur gekk yfir landið að
fjölmiðlarnir, sem eru undir opin-
beru eftirliti, sögðu vart frá
faraldrinum „vegna þess að svo
lítið var til af aspiríni í lyíjabúð-
um.“ Víða ríkir skortur á sótt-
hreinsivökva, gifsumbúðum,
grisjum, glúkosa, saltlausn,
dömubindum, vítamínum og
kvalastillandi og róandi lyljum.
„Daglega," segir í skýrslunni,
„verður vart við skort á undir-
stöðulyfjum og aldrei er unnt að
vita hvað verður til í lyfjabúðunum
á morgun því framleiðslan er ekki
reglubundin. Þetta veldur truflun-
um á áður ákveðnum læknisað-
gerðum."
Árið 1983 var svo komið að
22% þeirra lyfja sem skráð voru
í lyfjahandbók ríkisins voru ófáan-
leg. Árið 1984 var þetta hlutfall
komið upp í 35%. Aðeins 25%
pantana á erlendum lyfjum fást
afgreidd hjá því opinbera.
+ Smitsjúkdómar: Óhjákvæmi-
lega hefiir skortur á vel búnum
lyfjabúðum samfara niðumíðslu
sjúkrahúsanna aukið útbreiðslu
smitsjúkdóma, sérstaklega hjá
ungum bömum, og tölumar sem
birtar em í skýrslunni em ógn-
vekjandi. Sem dæmi má nefna að
á sama tíma og berklatilfellum fer
fækkandi í flestum vestrænum
löndum, „látast um 3.000 manns
árlega úr sjúkdómnum" í Pól-
landi. Þótt nýfædd böm séu
bólusett gegn berklum, em regl-
umar um endurbólusetningu
ungra bama og athugun á við-
námi þeirra í ólestri.
Enn uggvænlegri mynd er
dregin upp varðandi utbreiðsiu pólsku bami gefin joðupplausn til að vinna gegn hugsanlegri
. f11' l-i Aust-:Evr°Pu.cr geislun eftir Chernobyl-slysið. f skýrslu pólskra lækna og vísinda-
floldi lifrarbolgusjuklinga miðað manna segir, að ástandið í heilbrigðismálunum einkennist af
við hveija 100.000 íbua mein en skorti á öllum sviðum og að heilbrigðisþjónustan sé 20 eða jafn-
í nokkm vestrænu landi. Rumlega vej 50 árum á eftir því, sem gerist á Vesturlöndum.
landi árið 1983. Ein aðal ástæðan
fyrir þessari þróun, segir í skýrsl-
unni, er að holræsakerfum og
sorphreinsun í Póllandi er „mjög
ábótavant". Jafnvel bólusetning
gegn lifrarbólgu er „ekki fyrir
hendi í Póllandi“.
I skýrslunni er komizt að ugg-
vekjandi niðurstöðu: Ef ekki fást
úrbætur í holræsa- og sorphreinsi-
málum, og ef lyfjaframboð hjá
heilbrigðisþjónustunni verður ekki
aukið, mun sjúkdómurinn enn
breiðast út.
Höfundar skýrslunnar, sem
ekki vilja láta nafngreina sig,
hafa bersýnilega aðgang að gögn-
um heilbrigðisyfírvalda, og
upplýsingar þeirra virðast réttar.
Þeir segja ennfremur að tilfellum
matareitmnar fari ijölgandi aðal-
lega vegna mengunar í mjólkur-
vinnslustöðvum, mengaðs vatns,
vansoðinna matvæla og slælegs
eftirlits í sláturhúsum.
Hreinlætisaðstæður í sjúkra-
húsum em einnig slæmar, og
mæður em almennt illa haldnar
líkamlega auk þess sem fram hef-
ur komið jámskortur hjá 90%
bamshafandi kvenna í Póllandi.
Nýfædd böm em þessvegna næm-
ari fyrir smiti. Og, segja skýrslu-
höfundar, mörg böm eiga á
brattan að sækja frá fæðingu.
Vinnuaðstaða mæðranna, sér-
staklega þeirra sem starfa í
vefnaðariðnaðinum, „þar sem
konur em óvarðar fyrir hávaða,
titringi og þröngri vinnuaðstöðu
auk þess sem þær verða oft að
reyna mikið á sig líkamlega“, leið-
ir til þess að bömin hafa oft ekki
náð eðlilegri þyngd við fæðingu —
og em móttækilegri fyrir smiti.
Pólland, land sem menningar-
lega og sögulega á rætur í
vestrænni siðmenningu, virðist nú
þar á vegi statt, að því er heil-
brigðisþjónustuna varðar, að um
stöðuga afturför er að ræða. Og
höfundar skýrslunnar skella allri
skuldinni á pólsk yfirvöld.
Á liðnum ámm, segja þeir, hafa
yfírvöld skorið niður fjárframlög
til heilsugæzlu og félagslegrar
þjónustu. „Heilbrigðisþjónustan
hefur dregizt 20 ár, eða jafnvel
50 ár aftur úr þjónustunni í vest-
rænum ríkjum og útilokað er að
brúa þetta bil. Kerfið gerir ekki
ráð fyrir neinni upplýsingaskyldu
er gerði læknastéttinni kleift að
ræða opinskátt um heilsufar þjóð-
arinnar."
Jafnvel þótt læknastéttin gæti
látið álit sitt í ljós, er vaxandi
svartsýni á að unnt geti verið að
blása nýju lífi í heilbrigðisþjón-
ustuna. Állan áttunda áratuginn
var lyfjaiðnaðurinn að ganga úr
sér. Þetta var á árunum sem pólsk
yfirvöld vom að taka stórlán hjá
vestrænum bönkum og öðmm
vestrænum peningastofnunum.
Fyrir hluta þessara lána vom
keypt lyf frá Vesturlöndum.
Nú, þegar mun erfiðara er orð-
ið að fá erlend lán, skortir fé til
að byggja upp úr sér genginn og
lamaðan lyfjaiðnað Póllands. Ekki
er heldur nægu fé varið til þjálfun-
araðstöðu né umönnunar í sjúkra-
húsum. Jafnvel að því er varðar
geislavarnir segir í skýrslunni að
Pólland sé „eina ríkið, þar sem
unnið er að virkjun kjamorkunn-
ar, sem ekki rekur sérstaka
stofnun til að þjálfa starfsfólk í
geislavörnum og geislalíffræði".
Það er ekki einu sinni nein lækna-
miðstöð sem gæti gripið til
aðgerða ef vart yrði við geislunar-
veiki eða geislavirkni í landinu.
Skýrslunni lýkur með þeim orð-
um að á þessu væri unnt að ráða
bót skjótlega „ef Pólland væri
sjálfstætt lýðræðisríki". Lækn-
amir og vísindamennimir sem
sömdu skýrsluna vita að þetta er
óskhyggja. En þeir segja í lokin:
„Umheiminum ber engin skylda
til að annast um Pólland. Það er
skylda ríkisstjómar Pólska Al-
þýðulýðveldisins."
(Heimild: The Observer.)
-
Bókaklúbbur AB:
Dætur frú Liang
eftir Pearl S. Buck
BÓKAKLÚBBUR Almenna bóka-
félagsins hefur sent frá sér
skáldsöguna Dætur Frú Liang
eftir Pearl S. Buck. Þýðandi er
Arnheiður Sigurðardóttir.
í fréttatilkynningu frá útgefanda
segir: Pearl S. Buck varð heimsfræg
og hlaut nóbelsverðlaun fyrir sögur
sínar í Kína m.a. Gott land og
Austan vindar og vestan, sem báðar
komu út á íslensku. Hún var á
sínum tíma í hópi mest lesnu höf-
unda heimsins, enda er haft fyrir
satt að enginn einstaklingur hafi á
borð við hana glætt skilning Vestur-
landa á Kína og kínverskum
hugsunarhætti. Pearl S. Buck var
alin upp í Kína og var þar lengi
háskólakennari. Hún lést 1972.
Dætur frú Liang kom út 1969
og er síðasta bók skáldkonunnar.
Hér er lýst Kína gærdagsins og
dagsins í dag — höfundurinn nær
með göldrum skáldskaparins að
sýna þetta fjölmennasta ríki verald-
ar betur en staðreyndarunur frétta-
manna nútímans.
Frú Liang er e.t.v. ekki mjög
ólík Pearl S. Buck sjálfri, ákveðin,
skilningsrík, menntuð. Hún hefur
verið byltingarsinnuð í æsku og
heldur enn góðu sambandi við suma
af stjómendum kommúnista. Hún
rekur virðulegt veitingahús í
Shanghai-borg þar sem áhrifamenn
stjórnarinnar em daglegir gestir.
Þó að frú Liang sé mikil nútíma-
kona stendur hún mjög föstum
fótum í hinni rótföstu kínversku
menningu og kínverskum viðhorf-
um. En dætur hennar em nokkuð
ólíkar henni að þessu leyti. Þær
hafa gengið í skóla í Bandaríkjun-
um og em skiptar milli Vestursins
og Austursins — em börn eftir-
stríðsáranna. Kemur ákaflega
glöggt fram í bókinni mismunur
þessara viðhorfa, og er ekki vafi á
því að við skiljum Kína nútímans
og viðbrögð Kínveija við málum
miklu betur eftir lestur hennar en
við áður gerðum.
Atburðimir sem gerast eftir
heimkomu dætranna magna spennu
í bókinni. Önnur dóttirin eignast
elskhuga sem er kommúnisti, eigin-
maður hinnar er kjamorkuvísinda-
maður. Önnur dóttirin uppgefst á
landi sínu og þjóð, hin ekki, og frú
Liang aldrei þrátt fyrir áskoranir
um að flýja ti Vesturheims. Hún
er of mikill Kínveiji til þess. Og þó
að frú Liang fari illa út úr menning-
arbyltingunni lifir vonin áfram um
hið mikla Kína — elsta og mesta
menningarríki heimsins.
Bókin er í senn kynningarbók
kínverskra viðhorfa og ástarsaga.
Hún er 262 bls. að stærð og unnin
í Prentsmiðjunni Odda.
Júní frá Syðri-Gróf
íslenskir hestar í Bandaríkjunum:
Koma fram á sýningu
í Madison Square Garden
í BYRJUN nóvember nk. munu íslenskir hestar koma fram á
mikilli hestasýningu á Madison Square Garden í New York. Það
er fyrirtækið íslandssport sem stendur fyrir þátttöku í þessari
sýningu og munu kunnir reiðmenn fara héðan til að sýna hest-
ana. Hafa þegar verið keyptir nokkrir kunnir gæðingar til
þátttöku í þessari sýningu og má þar nefna Júní frá Syðri-Gróf
sem stóð efstur gæðinga í A-flokki á Landsmótinu I sumar.
Einn af aðstandendum íslands-
sports er Ingvar Karlsson og sagði
hann að búið væri að selja öll þau
hross sem færu á sýninguna. Meg-
intilgang með þátökunni sagði
Ingvar þann að kynna íslenska hest-
inn í Bandaríkjunum og í framhaldi
að vinna varanlegan markað fyrir
íslenska hestinn í Bandaríkjunum
og jafnvel víðar.
Sýningin sem hér um ræðir kall-
ast „The National Horse Show“ og
er að sögn Ingvars elsta hrossasýn-
ing í heiminum og mun hún nú
verða haldin í 104. sinn. Til að
koma hrossum inn á sýninguna
þurfa þau að taka þátt í minni sýn-
ingum í nágrenni New York þannig
að þarna koma eingöngu fram hross
í háum gæðaflokki. íslenskir hestar
hafa aldrei komið fram á þessari
sýningu en tildrögin að því að þeir
hjá Islandssporti koma þeim þarna
inn nú sagði Ingvar vera þau að
hann fór utan með myndbönd af
íslenskum hestum á sýningum hér
heima og sýnt þau aðstandendum
sýningarinnar. Þeir hafi síðan fallist
á að taka íslenska hestinn inn ef
tryggt væri að toppreiðmenn
myndu sitja hestana sem einnig
þyrftu að vera í hæsta gæðaflokki.
m lnrgMinl U
2 Áskriftarsíminn er 83033