Morgunblaðið - 28.11.1986, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 1986
19
Lýst eftir nýrri
neyslustefnu
eftirÁstuR.
Jóhannesdóttur
Fæðuval bama og unglinga hér
á landi hefur lengi verið til vansa
og fer síst batnandi. Komið hefur
í ljós, að stór hluti fæðu þeirra er
sælgæti og skyndibitar, — óholl-
ustufæði í einu orði sagt. Afleiðing-
ar þessa eru víða að koma í ljós,
og má þar nefna að tannskemmdir
íslenskra skólabama eru meiri en
þekkjast í nokkm öðm landi á norð-
urhveli jarðar. Þetta kemur líka
niður á heilsufari bama almennt,
þótt það komi ef til vill ekki í ljós
fyrr en síðar.
Það er því löngu orðið tímabært
að mörkuð verði opinber neyslu-
stefna hér á landi, eins og tíðkast
í nágrannalöndum okkar, t.d. Nor-
egi.
Opinber neyslustefna
Markmið slíkrar stefnumörkunar
yrðu: að hvetja til neyslu hollrar
og næringarríkrar matvöm, að
tryggja nægilegt framboð á henni
og efla leiðbeiningar og ráðgjöf um
hollustumataræði, meðferð mat-
væla og matargerð.
Það hefur komið greinilega í ljós,
að nægt framboð matvæla í landinu
er ekki eitt sér trygging fyrir heilsu-
samlegu mataræði.
Verðlag skiptir hér miklu máli.
Stjómvöld geta t.d. stýrt eftirspum
og þar með neyslu hollustuvöm með
lágu verðlagi, samhííða markvissum
áróðri.
Setja þarf ákveðin markmið um
samsetningu neyslunnar og hvemig
draga megi úr óæskilegum þáttum
í fæðunni, svo sem fitu og sykri.
Gera þarf úttekt á því, að hve
miklu leyti er hagkvæmt að full-
nægja fæðuþörf þjóðarinnar með
innlendri framleiðslu, og setja
ákveðin markmið í því efni.
Skólamáltiðir og sam-
felldur skóladagur
Efla þarf fræðslu um hollt matar-
æði og matargerð, bæði í skólunum
og meðal almennings.
í þessu sambandi má benda á að
taka aftur upp lýsisgjafír í skólum,
en sá ágæti siður mun nú löngu
af lagður.
Sömuleiðis mætti koma til móts
við útivinnandi foreldra með því að
bjóða upp á hollar máltíðir í skólum,
svo að ekki sé minnst á þann sjálf-
sagða hlut sem samfelldur skóla-
dagur er, en hann er löngu kominn
á í flestum siðmenntuðum löndum.
Viðleitni stjórnvalda
Skilningur almennings hefur
aukist mikið á hollustu og heil-
brigðu lífemi. En betur má ef duga
skal, og fyrst og fremst verðum við
að huga að heilsufari bama og
unglinga, því þau munu landið erfa.
Hingað til hefur lítið borið á að-
gerðum stjómvalda á þessu sviði
hérlendis. Þó má geta þess, að nú-
verandi ríkisstjóm hefur sýnt
nokkra viðleitni í þessa átt, m.a.
með því að heija sérstakar niður-
greiðslur á mjólk til skólabama,
með lækkun tolla á innfluttu græn-
meti og breytingum á reglum um
kjötmeti, sem miða að því að draga
úr fítu á dilkakjöti.
En hér þarf miklu meira að koma
til, og í raun er þörf á hugarfars-
breytingu meðal stjómmálamanna
og kannski ekki síður í stjómsýsl-
unni. Foreldrar og skólamenn þurfa
að láta í sér heyra og þrysta á um
úrbætur í þessum efnum. Þessir
umboðsmenn æskunnar em líklega
óvíða jafn hógværir og lítilþægir
og hér. Án umræðna myndast ekk-
ert afl, og án afls engar aðgerðir.
Hér má ekki til spara
Fyrirbyggjandi aðgerðir í neyslu-
og heilbrigðismálum hljóta auðvitað
að kosta sitt, en sú_ ijárfesting er
fljót að skila sér. í uppeldis- og
menntamálum má heldur ekki spara
eyrinn og kasta krónunni. Fólki sem
vinnur ómetanleg störf á þessu sviði
verður að greiða mannsæmandi
laun.
Það er augljóst mál að skólamir
sinna ekki hlutverki sínu þegar alls-
staðar er til sparað. Við fáum ekki
góða og ánægða kennara nema
borga þeim sómasamlega.
í vikunni var sagt frá því í frétt-
um, að ljöldi bama og unglinga
leitar til hjálparstöðvar Rauða
krossins í Reykjavík. 70% þeirra em
hvorki í skóla né vinnu og sum jafn-
vel heimilislaus. Þama er dæmi um
„spamað" sem í koll kemur. Hér
hefur þjóðfélagið bmgðist skyldum
sínum, og þar með heimili og skólar.
Það verður að minnka vinnuálag
foreldra með því að greiða mann-
Ásta R. Jóhannesdóttir
„Við konur lítum
málin oft öðrum augum
en karlar, vegna ólíkr-
ar reynslu okkar. Við
þörfnumst viðhorfa
kvenna jafnt sem karla
á þingi, til að þoka hin-
um ýmsu þjóðþrifamál-
um áleiðis.“
sæmandi laun fyrir 40 stunda
vinnuviku.
Gera menn sér grein fyrir því,
að margar fjölskyldur hér á landi
hafa sjaldan eða aldrei tækifæri til
að matast saman, nema e.t.v. á
sunnudögum? Þessi óheillaþróun er
til komin bæði vegna langs vinnu-
dags foreldranna og sundurslitins
skóladags bamanna. Hvemig er nú
komið fyrir fjölskyldunni, „kjölfest-
unni“ eða „homsteininum" sem
stjómmálamönnum er svo tíðrætt
um?
Ný viðhorf í heil-
brigðismálum
Við þörfnumst nýrra viðhorfa í
heilbrigðismálum og heilsugæslu.
Heilsugæslan sem við búum við
í dag er lítið annað en orðin tóm,
þegar ungbamaeftirlit og önnur
sérhæfð ummönnun er undanskilin.
Við verðum að koma á markvissri
og raunverulegri heilsugæslu, þar
sem fylgst er reglulega með heilsu-
fari hvers einstaklings frá fæðingu
og út lífíð. Það er ekki nóg að
hlaupa til þegar eitthvað gefur sig,
því þá getur verið of seint að bæta
skaðann.
í þjóðfélagi okkar hugsa menn
jafnvel betur um bflinn sinn en
heilsu og velferð sína og fjölskyldu
sinnar. A.m.k. verða menn að fara
með bflana reglulega í skoðun og
eftirlit. Engar reglur gilda hinsveg-
ar um læknisskoðun og eftirlit með
heilsu eigandans.
Dýrmæt reynsla
kvenna
Við konur lítum málin oft öðram
augum en karlar, vegna ólíkrar
rejmslu okkar. Við þörfnumst við-
horfa kvenna jafnt sem karla á
þingi, til að þoka hinum ýmsu þjóð-
þrifamálum áleiðis.
Reynsla kvenna hefur veri dýr-
mæt á hveiju heimili í landinu um
aldir, og hún er líka dýrmæt á stóra
þjóðarheimilinu.
Höfundur er dagskrárgerðarmað-
ur lýá Ríkisútvarpinu og vara-
þingmaður Framsóknarflokksins
iReykjavík.
Þrjár nýjar til dreifingar á
! I
yndbandaleigum í dag
Copacabana
Mynd sem vann til verðlauna fyrir
góða tónlist í stórtímaritinu Variety.
Aðalhlutverk: Barry Mainlow, An-
nette O’Toole og Joe Bologne.
On The Line
Hörkuspennandi mynd með David
Carradine, Scott Wilson og Victoriu
Abril í aðalhlutverkum.
Dreifing:
Myndform sf.
Sími 651288
Thompsonfs Last Run
Barátta tveggja vina sem lenda sitt
hvoru megin við lögin. í aðalhlut-
verkum eru Robert Mitchum,
Wilford Brimley og Jennifer
Faulstich.
i