Morgunblaðið - 27.05.1987, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. MAÍ 1987
Þessír krakkar söfnuðu fyrir nokkru tæplega 500 kr. til Hjálpar-
sjóðs Rauða kross íslands er þau efndu til hlutaveltu. Krakkarnir
heita: Eyrún Einarsdóttir, Birgir Tryggvason, Hildur Tryggvadóttir
og Sigríður Einarsdóttir.
Félagarnir Magnús Eyjólfsson, Trausti Óskarsson og Pálmi Gíslason
efndu til hlutaveltu til ágóða fyrir kirkjubygginguna í Árbæjarsókn.
Þeir söfnuðu 970 krónum, sem þeir afhentu sóknarprestinum.
Rj Electrolux
Ryksugu-
úrvalið
D-740
ELECTRONIK.
Z-165
750 WÖTT.
Aðeins
1 .500 kr. út
og eftirstöðvar til allt
að 6 mánaða.
1
Vörumarkaðurinn hf.
Eióislorgi 11 - s»mi 622200
Þessar stöllur söfnuðu tæplega
930 krónum á hlutaveltu sem þær
héldu til ágóða fyrir Rauða kross
Islands. Telpurnar heita: Katrín
Sif Sigurgeirsdóttir, Kolbrún
Hrund Sigurgeirsdóttir, Sigriður
Albertsdóttir og Kolbrún Bene-
diktsdóttir.
Gestaboð
fyrir eldri
Skagfirðinga
Skagfirðingafélögin i
Reykjavík verða með boð fyrir
eldri Skagfirðinga, búsetta í
Reykjavík og nágrenni, á upp-
stigningardag 28. maí.
Boðið verður í Drangey að
Síðumúla 35 í Reykjavík og hefst
kl. 14.00.
X
Sterknrog
hagkvæmur
auglýsingamiöill!
AF ERLENDUM VETTVANGI
Fjjieyjar* halldóru j. rafnar
Friðsæl ferðamanna-
paradís vettvang-
ur kynþáttaátaka
FIJIEYJAR höfðu ekki verið mikið í heimsfréttunum er bylting
var gerð þar 14. maí sl. og kastljósi fjölmiðlanna var beint að
þessu litla eyríki í Suður-Kyrrahafi. Friðsæl ferðamannaparadís
varð skyndilega vettvangur átaka. Suður-Kyrrahaf hefur um
langt skeið notið þess að vera fjarri hagsmunaárekstrum stórveld-
anna, en margt bendir til að þetta sé nú að breytast. Sov’etmenn,
Kúbanir og Líbyumenn hafa undanfarin tvö ár reynt að hreiðra
um sig í eyríkjunum Vanuatu, Kiribati og Nýju Kalidóníu, við
litla hrifningu Ástrala, Nýsjálendinga o.fl. ríkja í nágrenninu.
Einnig minnast menn ræðu er Mikhail Gorbachev, aðalritari Sov-
étrikjanna, hélt í Vladivostok 28. júlí í fyrra og vakti mikla
athygli. Þar sagði aðalritarinn að stjórn sín myndi á næstu árum
beina sjónum að Asíu og Kyrrahafssvæðinu.
Fijieyjar eru á fjórðahundrað
talsins, þ.m.t. kóralrif af
ýmsum stærðum, en aðeins um
100 eyjanna eru byggðar. Frum-
byggjar eyjanna eru Melanesar
og eru ættartengsl mjög sterk. í
mörgum tilfellum eiga ættir enn
land sameiginlega, yrkja það sam-
an og lúta forsjá ættarhöfðingjans
í smáu sem stóru. Evrópubúar
komu fyrst til Fiji, svo vitað sé,
árið 1643 og var það Hollending-
urinn Abel Tasman. Fleiri fylgdu
í kjölfarið og má þar nefna Bret-
ana, James Cook, landkönnuðinn
fræga og William Bligh, skipstjóra
á skipinu „Bounty". Eftir mikil
innanlandsátök náðu Bretar tang-
arhaldi á eyjunum og urðu þær
að breskri nýlendu árið 1874.
Á nítjándu öld hrundu frum-
byggjamir niður úr mislingum og
öðrum farsóttum og gripu Bretar
þá til þess ráðs að flytja fólk til
eyjanna, aðallega Indverja, til að
vinna á sykurekrunum, en sykur
var og er, ein helsta útflutning-
svaran. Fyrsti hópurinn, 489
manns, kom til Fijieyja 14. maí
1879, eða nákvæmlega 108 árum
áður en byltingin var gerð. Síðan
komu þangað 2.000 manns árlega
til ársins 1916, en þá var tekið
fyrir innflutningjnn. En of seint,
frækornum vandans hafði verið
sáð.
Indvetjunum hefur fjölgað mun
hraðar en Melanesunum og eru
þeir nú um 48,6% íbúanna, en
frumbyggjarnir um 46,2%. 5,2%
eru af öðrum uppruna. Lítill sam-
gangur er á milli frumbyggjanna
og manna af indverskum ættum
og hafa í raun þrifist tvö samfélög
á eyjunum. Indverjarnir hafa náð
undirtökum í efnahagslífi eyj-
anna, en þar til í þingkosningun-
um í apríl sl. fóru frumbyggjarnir
með pólitísk völd, eftir að landið
hlaut sjálfstæði frá Bretum árið
1970. Fijieyjar eru þó enn innan
breska samveldisins og er land-
stjórinn, einn áhrifamesti ættar-
höfðinginn, Penaia Ganilau,
fulltrúi Elisabetar Bretadrottn-
ingar, sem er þjóðhöfðingi eyj-
anna. Á meðan Bretar héldu um
stjórnvölinn sáu þeir til þess að
vernda menningu frumbyggjanna
og tryggðu áhrif þeirra á land-
stjórnina. En ekki virðast þau
völd hafa verið nógu vel tryggð í
stjórnarskránni er sett var árið
1970.
Hinn Oxford-menntaði ættar-
höfðingi, Kamisese Mara, leiðtogi
Sambandsflokksins, (AP) varð
Reuter
Fijibúar bíða rólegir úrslita
fundar ráðs ættarhöfðingjanna
með Gan ilau, landstjóra.
forsætisráðherra 1970 og stjórn-
aði hann eyjunum þar til í apríl
sl. Var stjórn hans hlynnt sam-
starfi við vestræn ríki. I kosning-
um árið 1977 fékk stjórnarand-
staðan, er menn af indverskum
uppruna voru í forsvari fyrir,
meirihluta, en tókst ekki að
mynda ríkisstjórn. Er sagt að þeir
hafi ekki treyst því að frumbyg-
gjarnir myndu sætta sig við slíkt.
Árið 1985 var stofnaður Verka-
mannaflokkur og var frumbygg-
inn Timoei Bavadra, læknir, í
forsvari fyrir honum. í kosningun-
um í apríl fengu Verkamanna-
flokkur og Þjóðarflokkur, er menn
af indverskum ættum styðja,
meirihluta, 28 þingsæti af 52.
Mynduðu þeir ríkisstjórn, Bavadra
varð forsætisráðherra, en 8 af 14
ráðherrum eru af indverskum
ættum. Stjórnin lýsti því yfir að
hún styddi hugmyndir um kjarn-
orkuvopnalaust svæði á Suður-
Kyrrahafi og hygðist draga úr
samskiptum við vestræn ríki, en
efla tengsl við óháð ríki.
Þegar eftir kosningarnar létu
frumbyggjarnir í ljósi mikla
óánægju. Efnt var til ijölmenns
útifundar og einn skipuleggjenda
fundarins, Inoke Tabua, öldung-
ardeildarþingmaður, minnti við-
stadda á að í Ástralíu, á Nýja
Sjálandi og Hawaiicyjum, hefðu
útlendingar náð völdum af inn-
fæddum og hvatti til þess að
frumbyggjar eyjanna gerðu nú
þegar ráðstafanir til að slíkt gerð-
ist ekki á Fijieyjum. Bavadra,
forsætisráðherra, reyndi að full-
vissa landa sína um að hagsmuna
þeirra yrði gætt og að ekki stæði
til að taka landareignir þeirra
eignarnámi, en um slíkt gengu
sögusagnir. Um 80% alls lands á
eyjunum er í eign frumbyggjanna,
yfirleitt sameign ættanna. En allt
kom fyrir ekki. Fleiri mótmæla-
fundir voru skipulagðir og bensín-
sprengjum var varpað að
stjórnarskrifstofum. Nokkrum
dögum fyrir byltinguna var fyrr-
verandi ráðherra handtekinn
sakaður um þátttöku í sprengjutil-
ræðunum.
Sitiveni Rabuka, leiðtogi upp-
reisnarmanna, sem er Melanesi
segir byltinguna hafa verið gerða
til að koma í veg fyrir frekari
átök. Rabuka, er hlaut menntun
sína í Sandhurst-herskólanum í
Bretlandi, hefur ekki tekið þátt í
stjómmálum en er þekktur fyrir
að vera ákafur baráttumaður fyr-
ir hagsmunum Melanesa. Hann
virðist njóta stuðnings hins 2.600
manna hers eyjanna, en um 95%
hermanna em Melanesar. Um
helmingur þeirra er um þessar
mundir við friðargæslustörf fyrir
Sameinuðu þjóðimar í Líbanon og
á Sínaiskaga. Æðsti yfirmaður
hersins, Epeli Nailatikau; hers-
höfðingi, er staddur var í Ástralíu
er byltingin var gerð hefur þó
lýst því yfir að hann styðji ekki
byltingarmenn.
Forvitnilegt verður að fylgjast
með framvindu mála á Fijieyjum
á næstunni því ljóst er að Mela-
nesar ætla ekki að láta hlut sinn
fyrir afkomendum innflytjenda.
Helstu ættarhöfðingjar fmm-
byggjanna mynda sérstakt ráð
sem um langt skeið hefur verið
mjög áhrifamikið, þótt ekki hafi
það haft nein formleg völd. Höfð-
ingjarnir, með Ganilau landstjóra
í broddi fylkingar, vilja tryggja
réttindi frumbyggja eyjanna og
ætla að láta breyta stjórnar-
skránni með ákvæðum þar að
lútandi. Styðja þeir því aðgei-ðir
hersins, þrátt fyrir fordæmingu
ýmissa nágrannaríkja s.s. Ástralíu
og Nýja Sjálands. Ekki er þó búist
við því að utanaðkomandi aðilar
grípi til hernaðaraðgerða.
Elisabet Bretadrottning er i
sérkennilegri aðstöðu. Hún er
þjóðhöfðingi eyjanna og landstjór-
inn hcnnar persónulegi fulltrúi
þar. Komið hefur fram að hún
hefur hvatt hann til að stuðla að
því að stjórn Bavadra taki aftur
við völdum, en Ganilau hefur
þvei-skallast við því. Er þetta í
fyrsta skipti sem gerð er bylting
í ríki þar sem Bretadrottning er
þjóðhöfðingi og velta menn því
fyrir sér hvernig mál muni standa
er leiðtogafundur bresku sam-
veldislandanna verður haldinn í
Vaneouver í Kanada í október í
haust.
Thc Far East and Australasia 1986, Reuter,
Newsweek, Time.