Morgunblaðið - 19.08.1987, Page 16

16_________________MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1987_
Islenzkt eigfnarhald trvefg'ir
yfirrað og sjalfstæði
eftir Guðmund H.
Garðarsson
Fyrir skömmu var opnað nýtt og
glæsilegt hótel í Reykjavík. Hótelið
ber erlent nafn og heitir Holiday Inn
Hotel, sem er samheiti fjölda hótela
víðs vegar um heim. Þetta er heims-
þekkt og viðurkennd hótelkeðja.
Þótt fyrir séu í landinu mjög góð
og glæsileg hótel, er það að sjálf-
sögðu merkisatburður, þegar nýtt
hótel á heimsmælikvarða er opnað
á Islandi, svo ekki sé talað um und-
ir hinu heimsþekkta nafni Holiday
Inn.
íslenzkt vörumerki með
alþj óðaviðurkenningn
í vissum skilningi _má líkja nafn-
inu við vörumerki. í áratugi hafa
samnefnd hótel verið viðurkennd
sem fyrsta flokks hótel. Tugir millj-
óna manna hafa notið þæginda
þeirra og fyrsta flokks þjónustu.
Þetta fólk skiptir við hótel með
sama nafni og sambærilegri þjón-
ustu, hvort sem þau eru á íslandi
eða annars staðar. í því felst gildi
nafnsins.
Þótt fslendingar séu fámennir og
ráði ekki yfir miklu fjármagni og
auðæfum, eiga þeir eitt sem hefur
notið sambærilegrar alþjóðlegrar
viðurkenningar. Það er íslenzkur
fiskur — Icelandic Fish. A helstu
fískmörkuðum heims, hvort sem er
í Japan, Evrópu eða Bandaríkjunum
er íslenzkur fiskur eftirsóttur. Með
þrotlausu starfi og skipulögðu
söluátaki, hefur íslenzku útflutn-
ingsfyrirtækjunum tekist að afla
þessarar viðurkenningar fyrir
íslenzkar sjávarafurðir. í áratugi
hefur þjóðin notið afraksturs velút-
færðrar starfsemi þessara fyrir-
tækja, heima og erlendis.
Hentistefna brýtur niður
Eignarhald íslendinga í fram-
leiðslu- og sölufyrirtækjum hefur
verið ótvírætt og tryggt. Það hefur
ráðið úrslitum í mati íslendinga
sjálfra hvar, hvemig og hvenær
hentaði bezt að hagnýta einstaka
markaði fyrir þessar mikiivægu af-
urðir, sem eru forsenda sjálfstæðis
þjóðarinnar. Það er flókið mál að
meta á hvetjum tíma, hvemig nýta
ber hinn mikla afla í vinnslu með
tilliti til hagkvæmustu markaðs-
möguleika. I þeim efnum er ekki
einhlítt að líta á hvaða verð fæst
fyrir afurðirnar á géfnu augnabliki.
í sölumálum og uppbyggingu
framleiðslufyrirtækjanna verður að
hafa lengri tíma markmið í huga,
sem m.a. em tengd ríkjandi pólitísk-
um sjónarmiðum um heildarupp-
byggingu og viðhald byggðar í
landinu. Hentistefna í þessum mál-
um getur brotið niður veigamikla
uppbyggingu útgerðar og fisk-
vinnslu í landshlutum, sem verða
að vera í byggð af félags- og stjóm-
málalegum ástæðum. ísland mun
ekki geta verndað sjálfstæði sitt til
frambúðar, ef þessi einföldu sann-
indi eru ekki viðurkennd. Ábyrgir
og heiðarlegir menn viðurkenna
þessar staðreyndir. Þeir gera sér
einnig grein fýrir því að eignarhald
íslendinga sjálfra yfir útgerð, fisk-
vinnslu og öflugum sölufyrirtækj-
um, er algjör forsenda þess að
þjóðin fái sem mest í sinn hlut.
Að sjálfsögðu verða íslendingar
að eiga góða samvinnu við erlenda
aðila í endanlegri sölu afurðanna,
en þeir verða að vera aðilar þar að
í gegnum sterk íslenzk útflutnings-
fyrirtæki, sem tryggja gott verð og
skilvísar greiðslur. Það gerist ekki
nema fjársterk og öflug fyrirtæki
standi að baki þessari starfsemi.
Eignarhald tryggir
yfirráð
í upphafi þessarar greinar var
vitnað til þess að íslenzkur athafna-
maður, Guðbjöm Guðjónsson, hefði
hafið starfrækslu hótels í Reykjavík
undir Holiday Inn-nafninu. Ymsir
munu hafa haldið að hann væri
leppur erlendra aðila, sem væm að
reyna að ná fótfestu í vaxandi
ferðamannaþjónustu á íslandi. Þeir
sem þekkja til Guðbjörns vissu að
svo var ekki. Hann byggði upp
öfiugt innflutningsfyrirtæki úr
engu og greiddi sína skatta eins
og lög mæla fyrir. Eftir 25 ára
starfsemi selur hann þetta fyrirtæki
og setur alla fjármuni sína, um 100
milljónir króna, í hótelið.
Það er fróðlegt að lesa hveiju
hann svarar ritstjóra Þjóðviijans,
Össuri Skarphéðinssyni, í viðtali í
blaðinu 2. ágúst sl. um þýðingu
þess að eiga fyrirtækið, hótelið
Holiday Inn í Reykjavík, sjálfur.
Ritstjórinn spyr:
— Þú ert þá að engu leyti leppur
fyrir útlent fjármagn?
Guðbjörn svarar: „Ekki til. Ekki
til. Mer hefur verið boðið það. Mér
hefur verið boðin erlend aðstoð til
að byggja hótelið upp. Ég vildi það
ekki. Þá vilja þeir nefnilega stýra
þessu . . . og þá langar mig ekki til
að standa í svona framkvæmdum."
— Þannig að ekkert útlent fjár-
magn er í hótelinu?
„Ekkert. Já, ég hef auðvitað
fengið erlent lán. En enginn er-
lendur aðili á í hótelinu.“
Síðar í samtalinu kemur fram að
Guðbjörn á góða samvinnu við
Holiday Inn-hótelkeðjuna.
Allir vita að mikil framtíð er í
íslenzkum ferðamannaiðnaði, ef svo
heldur fram í þessari atvinnugrein
í heiminum sem nú horfir. ísland
hefur upp á margt að bjóða, sem
erfitt er að fá víða annars staðar.
Meðal annars mikla náttúrufegurð,
sem unnt er að nálgast án mikilla
þvingana sem svo víða tíðkast í
hinum þéttbýlu löndum. Þetta eru
eftirsótt gæði.
Það er því athyglisvert að lesa
skoðanir athafnamannsins Guð-
björns Guðjónssonar á þýðingu þess
að hann hafi sjálfir ótvírætt eignar-
hald og yfirráð yfir mikilvægu
fyrirtæki í þessari vaxandi atvinnu-
grein sem á væntanlega eftir að
skila þjóðinni miklum tekjum í
framtiðinni.
Staða smáþjóðar
er viðkvæm
En hvað kemur það fisksölumál-
um við? Fiskur er eitt og hótelrekst-
ur annað. Óskyldir hlutir! Svo er
ekki, ef nánar er að gætt.
í báðum tilvikum eru íslendingar
að reyna að selja verðmæti, sem
byggjast í meginatriðum á íslenzk-
um náttúruauðæfum. Annars vegar
Guðmundur H. Garðarsson
vAð sjálfsögðu verða
Islending'ar að eiga
góða samvinnu við er-
lenda aðila í endanlegri
sölu afurðanna, en þeir
verða að vera aðilar þar
að í gegnum sterk
íslenzk útflutningsfyr-
irtæki, sem tryggja góð
verð og skilvísar
greiðslur. Það gerist
ekki nema fjársterk og
öflug fyrirtæki standi
að baki þessarar starf-
semi.“
er fiskur, sem veiddur er á eftirsótt-
um og auðugum fiskimiðum við
landið. Hins vegar er verið að selja
aðgang að landinu sjálfu, náttúru
þess og örðu því sem það hefur upp
á að bjóða sem ferðamannaland.
Nýting fiskimiðanna, útgerð og
fiskvinnsla, á sér lengri sögu. Upp-
hafsmenn þessara atvinnugreina
gerðu sér fljótlega grein fyrir því