Morgunblaðið - 24.11.1987, Blaðsíða 60

r»
60
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMRER 1987
aði í henni.
Súr tóaksreykurinn púaðist yfir
okkur sem ský.
„Þá hætta margir og snúa hæfi-
leikum sínum að öðru,“ sagði ég og
var að kafna.
„Alveg öruggt," sagði hann,
strauk slitið hár sitt og virtist ann-
ars hugar.
Þama var fólk í samræðum með
vínglas í hönd. En alit í einu veitti
ég því athygli að sá sem hafði hald-
ið opnunarræðuna, og var í fínum
svörtum jakkafötum, gekk um með
rifna og tætta bók. Hann gekk á
alla sem voru með sítt hár eðá höfðu
fengið of mikið að drekka, sýndi
tætta bókina og spurði hver hefði
gert þetta. Uppi varð fótur og fit,
brátt snérust samræður allra um
svívirðinguna. Margar skýringar
komu fram. En ég held að þama
hafí afbrýðisemi verið að verki.
Á þriðja degi bókasýningarinnar
hafði ég ekki fengið svar við spum-
ingu minni. Ég fann íslenska básinn,
hann var ekki stór, en hann var
þama. Það var ljúft að tala íslensku
við gamla kunningja og fá að taka
í höndina á fólki. En brátt leið að
lokun og enn hafði ég ekkert svar.
Ég æddi um og skoðaði fleiri bæk-
ur. Sá nýja bók frá Stephen King
sem hét „ÞAÐ" og utaná var mynd
af hrollvekjandi augum sem glóðu
upp um göturæsi. Nei, heyrðu, mér
datt í hug að það væri blanda af
krókódíl og manneskju, sem hefði
verið sturtað niður um klósettið í
bamdóm. Mér fannst eins og svarið
væri á næstu grösum, en mér tókst
ekki að góma það.
Rétt fyrir lokun hitti ég norska
blaðakonu sem ég þekkti frá norska
bókaheiminum. Hún var að fara á
blaðamannafund með norskum rit-
höfundi, Artur Sorensen að nafni.
Hann var ungur, dökkur yfírlitum
og grannur í andliti, líktist eiginlega
ekki rithöfundi. Hann hafði skrifað
bók gegn stressi. Bók ætluð stress-
uðu bissnismönnunum. Ég slóst í
hópinn. Spilið var hvort sem er búið;
næsta dag færi ég aftur til Noregs.
Ég elti blaðamannahópinn upp
langa rúllustiga. Þama voru norskir
blaðamenn, franskir, indverskir og
enskir. Bókarhöfundurinn vísaði
okkur inn í fundarherbergi þar sem
stólar og borð stóðu í hring. En
hann skipaði okkur að ryðja hús-
gögnunum burt til að skapa gólf-
pláss. Næst áttum við að fara úr
skónum og setjast á gólfið með kros-
slagða fætur. Mér fannst þetta
bjánalegt en konumar virtust áhug-
asamar, sérstaklega ensk blaðakona
sem sat við hlið mér. Bókarhöfund-
urinn breiddi dúk á gólfíð og dró
upp granna og breiða trommu.
Hann lagði fuglsvæng, skrautlega
dós og leifar af kókoshnetu í röð á
dúkinn. Síðan kveikti hann kerta-
ljós.
„Þú verður að komast yfír í ann-
að land, þitt eigið land, til að geta
tekið réttar ákvarðanir i bissnes,"
sagði hann.
Svo dró hann asbest upp úr dós-
inni, setti í kókoshnetuna og kveikti
í svo upp gaus illa þefjandi reykur.
Svo sveiflaði hann fuglsvængnum
til að fá betri glóð og herbergið
fylltist af kæfandi reyk. Fyrir utan
gluggana sást í fætur fólksins sem
ferðaðist eftir rúllubandinu og þar
var hávaði og stress.
HINIM MANNLEGIÞATTUR / Asgeir hvítaskáld
A bókasýningu
í Frankfurt
Ég stóð á færibandinu á leið inn
í gríðarstórt glerhús. Allt í kringum
mig vora bissnesmenn í fínum fötum
með þykkar stresstöskur. Þetta vora
útgefendur á leið á bókasýningu.
En ég var með þunnan bakpoka og
í slitnum íþróttaskóm. Ég var rithöf-
undurinn.
Þama stóð ég á færibandinu og
nálgaðist miðpunkt alheimsins; ár-
legu bókasýninguna í Frankfurt.
Mannþvagan geystist eftir göngun-
um á rúllubeltunum eins og í risa-
stórri flugstöð. Heyrðu, mér flaug
í hug að þetta væri geimstöð þar
sem fólk gat látið skjóta sér langt
út í geiminn eða aftur í tímann, já
og jafnvel fram í tímann. Héðan gat
fólk hoppað burt frá gráum deginum
og yfír í aðra veröld. í Finnlandi,
nú fyrir stuttu, höfðu rithöfundar
haldið stóran fund um líf skáldsög-
unnar, um það hvort bókin ætti
framtíð fyrir sér. Hingað var ég
kominn, hafði eytt æfinni í þessa
listgrein og aldrei þénað krónu, en
hafði báðar hendur fullar af ímynd-
unarafli. Ég vildi fá svar við því
hvort bókin myndi lifa í framtíð-
inni. Því ef ekki, þá var eins gott
að hætta strax.
Bókasýningin var haldin í 39. sinn
í peningabænum Frankfurt í Vest-
ur-Þýskalandi. Þar sem hús ban-
kanna era risavaxnir skýjakljúfar
úr áli og gleri. Fyrsta bókasýningin
var haldin í bragga fyrir strið og
þá vora aðeins 205 forlög. En nú
var sýningin á 96.000 fermetra gólf-
plássi þar sem vora 7.100 forlög frá
88 löndum. Hér vora 350.000 titlar
til sýnis og boðnir til kaups. Ca.
100.000 titlar koma svo út í öðra
landi næsta ár. Sýningin stendur
yfír í eina viku í október á hveiju
ári. Og á sýningarsvæðinu era 14
veitingahús sem alltaf era full.
Loks kastaði rúllubeltið mér út á
kyrrt steingólfíð svo mér skrikaði
fótur. Ég var kominn inn í fyrsta
salinn sem var á stærð við Laugar-
dalshöllina. En það voru 10 slíkir
salir. Varlega gekk ég inn í bjartan
salinn. Ég heyrði lágan klið er blað-
að var í bókum, staðið upp af stólum
og flöskur opnaðar.
Ég sá bása eins langt og augað
eygði þar sem forlög frá öllum
heimshomum stilltu út sínum
fínustu bókum. Útilokað var að
skoða alla þessa bása. Nei, heyrðu,
ég ímyndaði mér að ég tæki allar
setningamar úr bókunum og stafl-
aði þeim í haug. Úr varð risastórt
fjall sem tók að gjósa glóðheitum
setningum upp í himininn sem
kveiktu í vængjum englanna. Ég
arkaði af stað inn í ævintýralandið
til að fá svar við spumingu minni.
En er ég reyndi að ná tali af for-
lagsfólkinu mátti enginn vera að því
að tala við mig. Því þetta fólk var
að gera bissnes og átti viðtalstíma,
og það kom fólk frá Kína og Arg-
entínu, settist við borðin og upp
vora dregnir pappírar. Það talaði,
blaðaði í bókum, las í gegnum hand-
rit, hélt svo áfram yfir í næsta bás.
Allir að reyna að fínna sveiflur í
heiminum til að taka með heim.
Konur í fínum tweed-dressum sátu
við borðin með fínar stresstöskur
og lögðu fætuma í kross svo pils-
faldurinn lyftist, kveiktu í sígarett-
um eins og frægar leikkonur, voru
með lituð nýmóðins gleraugu og
nýsminkaðar. En undir yfírborðinu
var dulið blikk sölumannsins. Marg-
ar pylsur vora étnar, mörg ölglös
drukkin, mörg ný kynni og margir
samningar gerðir.
Og þama var Kóraninn tij sýnis
í mosaikpuntuðu skinnbandi. í öllum
hillum vora bækur og aftur bækur.
Og það var eins og ég stæði í miðj-
um furaskógi. Svo var stöðugur
straumur af fólki. Sá nokkram ís-
lendingum bregða fyrir. Þeir vora í
áberandi penari fátum en aðrir. Mér
mistókst að ná tali af þeim því þeir
„Hvaða bók á ég að gefa út á næsta ári?“
og bangsar, froskar og flugur. í
sterkum litum og líflegar. Undir
eins gleymdi ég stað og stund. í
einni bókinni sá ég kött sem mér
fannst svo tómlegur að ég bætti á
hann gítar svo hann gat spilað og
sungið, þama var íkomi sem leidd-
ist svo ég gaf honum fótbolta. Nei,
heyrðu, þama var hestur með
vængi, gæs úr gulli, þrír syngjandi
negrafroskar, ugla sem las í bók,
ljón í þungum þönkum, fíll með rúll-
ur í hárinu, lítill andarungi með
regnhlíf. Og ég átti fullt í fangi
með að passa að dýrin slyppu ekki
laus og tækju að ærslast upp á al-
varlegum samningaborðunum.
Brátt hafði ég fengið sára fætur
upp að hnjám. Og var alveg að leka
niður þegar ég kom beint á fangið
á tveim geimveram sem teymdu
stúlkur í keðju. Ég hrökk í kút og
ætlaði að taka til fótanna. En þá
sá ég að þetta var gangandi auglýs-
ing fyrir þýska vísindaskáldsögu
sem hafði seist í 6 milljón eintökum.
Lifandi persónur úr vísindaskáldsögu gengu um gólf.
vora á hraðferð, áttu sjálfsagt áríð-
andi stefnumót.
Ég barst með straumnum blað-
andi í bók við hvert stopp. Vínflösk-
ur komu upp á samningaborðin.
Þama vora rithöfundar, blaðamenn,
útgefendur, bókaklúbbar, teiknarar,
umboðsmenn, bókabúðaeigendur,
prentarar, tölvufólk. Allir sem tengj-
ast þessum risastóra iðnaði. En
almenningur fékk ekki að koma inn
fyrr en klukkan tvö. Þar sem ég
ráfaði um langa ganga í seilingar-
fjarlægð frá 350.000 bókum þá tók
ég að velta fyrir mér hvað það
væri eiginlega sem gaf hverri bók
líf. Hvað gefur bókin lesandanum?
Ég kom í aðra sali þar sem vora
sýnd dæmi um bókabúðir framtíðar-
innar, sýnt hvemig ætti að pakka
inn bókum í pappa svo þær skemmd-
ust ekki. Og tölvufyrirtæki sýndu
tölvuforrit fyrir forlög, bókabúðir
og rithöfunda.
Ég sá hátt metnar skáldsögur,
spennubækur, unglingabækur,
geimsögur, vísindabækur, atlasa,
tækni- og uppsláttarrit, matarupp-
skriftabækur, bækur um megranar-
leikfími, æfisögur, kynlífshjálp-
arbækur. Ég sá helling af rasli sem
yrði gleymt eftir jól. En klassísku
rithöfundamir, sem skrifuðu drama-
tískar sögur, vora prentaðir aftur
og aftur frá alda öðli.
Einhvem veginn i andskotanum
villtist ég inn á svæði þar sem vora
aðeins bækur trúarlegs eðlis og
ætlaði aldrei að fínna leiðina út.
Nei, heyrðu, mér flaug í hug að það
kæmu þijár nunnur, settu mig í
handjám og færa með mig í klaust-
ur. Þar fengi ég mat og brauð og
gæti skrifað alla daga. Fyrir utan
gluggann minn var pálmatré og ég
sá hvar nunnumar fækkuðu fötum
þar sem þær sóluðu sig í aldingarð-
inum. En fyrir rest fann ég leiðina
út og lenti í stóram sal þar sem
vora sýndar bamabækur. Og það
var skemmtileg sjón. í bókunum
vora alls konar teiknifígúrar, fílar
Mun bókin lifa eða deyja?
„Ég er stundum seinn
að skilja. En nú rann
upp fyrir mér ljós.
Hvernig gat ég spurt
um annað eins. Svo
lengi sem mannskepn-
an hefur ímyndunarafl
munu bækur verða
gefnar út. Bækur eru
vængir hugans.“
Ég settist og þurrkaði af mér svit-
ann.
Ég fékk þær gleðifréttir að ein
norsk skáldsaga hefði verið seld
dönsku forlagi, þama fyrsta daginn.
Það er sannsöguleg bók um Víet-
namstríðið. „Purpurhjertene" heitir
hún og er eftir Fredrik Skagen.
Ungur Norðmaður, sem upplifði
Víetnamstríðið, segir frá þar sem
hann liggur á geðveikrahæli og
Fredrik Skagen skráði. Sönn saga
um helvíti.
15 forlög kynntu ævisögu Gorba-
tjovs sem á að koma út á alþjóða-
markaði 18. nóvember. Greinilega
toppsölubók ársins. Á knallhörðu
uppboði sigraði forlagið Hjemmet
og fékk norska útgáfuréttinn en það
kostaði 33.000 dollara. Ævisöguna
skrifaði leiðtoginn er hann tók sér
3 vikna sumarfrí síðastliðið sumar.
Nú vinna 6 þýðendur við að þýða
bókina, og munu klára verkið á 3
Gerhard Hart, með listaverk sitt
„Bókin í böndum“.
vikum í staðinn fyrir 6. Mun bókin
koma í norskar bókabúðir þann 10.
nóvember og er það nýtt met.
Klukkan tvö stillti ég mér upp
við útgöngudymar og almenningur-
inn streymdi inn með glorhungrað
og þyrst augu eftir að sjá nýjustu
bækumar og blaða í þeim, ungt
fólk var í meirihluta. Ekki vantaði
áhugann, það var vist. Það gaf mér
traust en ekki svar við spuming-
unni.
Mér var boðið á blaðamannafund
þar sem átti að kynna tvo norska
rithöfunda sem komu út á þýsku.
Það var á fínasta hótelinu í Frank-
furt, fínna en ég hef oft ímyndað
mér. Ræðuhöldin fóra fram á þýsku
og ég skildi ekki baun í bala. En
ég skildi snittumar og hvítvínið. Ég
var kynntur fyrir norskum rithöf-
undi sem lifði og skrifaði í Hamburg
og hét Ingvar Ambjomsen. Hann
var spennuhöfundur en kom með
unglingabók í ár og var með sítt
hár. Hann sagði mér athyglisverða
hluti um afkomu þýskra rithöfunda.
„Hér í Þýskalandi era rithöfundar
þakklátir ef þeir fá gagnrýni í blöð-
unum þó bókin sé rifín niður. í
Þýskalandi era 60 milljón íbúar en
samt er upplagið engu stærra en
heima í Noregi. 2.000 eintök þykir
gott. Þar fyrir utan era prósentum-
ar til rithöfunda helmingi lægri og
þar ofan á er bókaverðið aðeins V4
af því sem það er í Noregi," sagði
hann og tottaði pípu sína svo surg-