Morgunblaðið - 13.12.1987, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1987
Siguröur Nordal um 1918.
samt fundizt eitthvað skorta á, að tilgangi
lífsins væri náð.
Eftir því sem eg hef vitkazt, hef eg fund-
ið betur og betur, að eg vissi ekki neitt og
hefði nauðalítil skilyrði til þess að vita neitt
með vissu um upphaf, eðli og stefnu þeirrar
tilveru, sem mitt litla líf er runnið upp úr
og partur af. Allt í tilverunni er okkur gáta,
frá smæsta duftkorni til sjálfrar Vetrar-
brautarinnar, efnið jafnt og andinn, hið
dauða sem hið lifanda. Engar skýringar
vísindanna ná til kjarna þess viðfangsefnis.
Þær eru ekki nema fitl við að þekkja hism-
ið. Síðan taka meira og minna þokukenndar
getgátur við. Það er ekki víst, að við kunn-
um aimennilega að spyija, hvað þá að svara.
Og hvemig ætti þá hver einstök mannvera
að geta gert sér ljóst, hvers vegna hún er
orðin til, hvert er hlutverk hennar í þessari
óskiijanlegu heild, hvað hún er fyrir tilver-
una og á að vera fyrir sjálfa sig og aðra?
Og samt er það svo undarlegt, að einhver
eðlisnauðsyn virðist knýja okkur til að glíma
við þessa óræðu gátu tilverunnar eða að
minnsta kosti gátu okkar eigin tilveru. Það
þykist eg sjálfur hafa reynt. Ef eg löngum
tímum saman hef látið annríki, ónæði og
þreytu fenna svo yfir mig, að eg hef misst
meðvitundina um hið furðulega ævintýri
lífsins, hefur mér fundizt eg týna sjálfum
mér. Það eitt út af fyrir sig að spytja og
undrast virðist eiga tilgang og laun í sjálfu
sér, þótt ekkert svar né skilningur sé í aðra
hönd. Gakktu út að kvöldi til, sökktu sjón
og huga andartak í djúp næturblámans og
glitrandi stjömugrúann, og finndu til smæð-
ar þinnar. Horfðu inn í augu bams á fyrsta
ári, þegar það fellur í stafi yfir einhverju,
sem þér er fyrir löngu farið að þykja hvers-
dagslegt, og minnstu, hvað þrátt fyrir alla
smæð þína er merkilegt að vera manneskja
og ekki stokkur eða steinn. Líttu í kringum
þig, á sólskin á hvítum snjó eða dögg á
grænu grasi, á skýin og fjöllin eða jafnvel
á sölnaða móa í haustrigningu, og hugsaðu
þér, að á morgun ættirðu að deyja og ljós
augna þinna að slokkna fyrir fullt og allt.
Mun þér þá ekki finnast sem þú hafir hing-
að til gengið blindandi um þessa dásamlegu
jörð? Þú ert að vísu engu fróðari né meiri
spekingur eftir svona augnablik. En er það
samt ekki eins og þú hafír dregið að þér
hreint fjallaloft eftir að hafa lengi verð
byrgður inni í dimmum og loftlausum fanga-
klefa?
(úr „Líf og dauði“)
Tími og peningar
Eg kann ekki að telja allar þær höfuð-
syndir, sem drýgðar em hér í bæ, hvort þær
em sjö eða enn fleiri. En tvær vil eg nefna,
einmitt þær tvær, sem smáþjóð má einna
sízt drýgja: illa meðferð á fé og tíma. Þess-
ar tvær syndir em að sumu leyti hliðstæðar,
og að sumu leyti býður hvor annarri heim.
Þær má báðar að miklu leyti rekja til hins
sama: að Íslendingar kunna enn ekki að lifa
borgarlífi, þeir em hálfgerðir sveitamenn,
sem fluttir hafa verið úr því umhverfí, sem
sveitavenjur eiga við.
íslendingar hafa alla tíma verið óvenju-
lega eyðslusöm þjóð í hlutfalli við efni sín.
Það hefur ekki komið fram í því, að þeir
eyddu meira en aðrar þjóðir, því að til þess
hafa þeir ekki haft nóg handa á milli, heldur
í hirðuleysi um verðmæti þess, sem þeir fái
fyrir féð. Þessu veldur m.a. það ímyndunar-
leysi, sem er fábreyttu umhverfi að kenna.
í stórborg er um svo margt að velja, hægt
að veita sér svo margt fyrir peninga, að það
gerir menn aðgætna. Ef Reykvíkingar stýra
peningum, hættir þeim við að hugsa eins
og Gröndal lætur Þórð í Hattardal segja,
þegar þeir Eggert senda Odd í Félagsgarði
með gullpeninginn sinn í bæinn: „Kauptu
bara eitthvað! Kauptu einhvem andsko-
tann!“ Það er oft engu líkara en fólki liggi
svo lífið á að eyða og spenna, undir eins
og það kemst í álnir, að það fari með pen-
inga eins og drukkinn sjómaður, sem kemur
í höfn eftir útivist á Kyrrahafi. Það spillir
með því ekki aðeins fénu, heldur heilsu sinni
og tíma, viti og sóma, fórnar framtíð bama
sinna með því að ýta undir hegómaskap
þeirra og láta eftir hveijum heimskuduttl-
ungi. Hvergi á byggðu bóli held eg það sé
tíðara, að hlægilega lítill auður verði að
hörmulega stórum meinum.
Sama ímyndunarleysið og skammsýnin
kemur frma í meðferð tímans. í erlendum
stórbæjum hafa starfandi menn lært margt
af langri reynslu borgarakynslóða: sam-
keppnin er hörð, nógu að sinna, morgunn
kemur eftir hvert kvöld, tími og starfsorka
eru dýrmæt, nágrannarnir eru margir, og
lítinn tíma tekur að sjá þá snöggvast. Þess
’_____________________21
vegna er til dæmis talað um „franskar heim-
sóknir", að Frakkar með sína fomu stór-
bórgarmenningu hafa lært að gera lítil erindi
að stuttum heimsóknum. Og áreiðanlegt er,,
að tímans er að jafnaði því betur gætt sem
þjóðir eru stærri, mun miður á Norðurlönd-
um en í Ameríku, Bretlandi og Þýzkalandi.
Gestrisni íslendinga er við brugðið frá fomu
fari; hún er alltaf falleg, og hún er og var
sérstaklega áður fyrr í sveitinni eitt af
lífsskilyrðum þjóðar í stijálbyggðu landi.
Þar var eðlilegt, að menn þyrftu mat og
drykk og oft gistingu eftir langt ferðalag,
einatt fágæt tilbreyting að fagna gesti. En
of mikið má gera af gestrisninni, t.d. ef
maður skýzt til kunningja síns fáar hús-
lengdir og sezt þar upp eða er haldið í hann,
eins og hann hefði farið heila þingmanna-
leið til samfundanna, og borinn er á borð
fyrir hann álíka forði og hann kæmi lang-
soltinn ofan af Kaldadal. Reykvíkingar hafa
sjaldnast húsakynni til þess að láta vinum
sínum úr næstu húsum í té uppbúin rúm í
gestaherbergjum. En þeir hafa fundið það
þjóðráð til að halda gömlum sveitasið nætur-
gistinganna að sitja uppi með þeim fram á
morgun í staðinn. í öðrum löndum er auð-
velt að taka þátt í miklu samkvæmislífi og
halda eðlilegum háttum. í Bandaríkjunum
má heita fastur siður, að menn fari heim
úr kvöldboðum á ellefta tímanum. Hér í
Reykjavík veit hver maður, sem er morgunn-
inn, sjálfsagðasti vinnutími hveijum heil-
brigðum manni, nokkurs virði, að hætti
hann sér út að kvöldi til, er það sama sem
að kasta unganum úr næsta starfsdegi á
glæ. Þaulsætni gesta og fastheldni hús-
ráðenda er úthverfa hinnar fomu sveita-
gestrisni, átakanleg og gerð í góðu skyni
eða sakleysi, en vandræðaleg, oft eyðileg
og tómleg, því að vel mætti skemmta sér
eins vel saman og skrafa allt, sem efni eru
til, með því að vera styttra að og leggja sig
meir fram.
Texti: Þórhallur Vilmundarson
AMSTRAD W
HUÓMTÆKJASAMSTÆÐA
★ Plötuspilari
★ Tvöfalt segulband
i Útvarp
★ Magnari
★ Tónjafnari
i Skápur
★ Hátalarar
AMSTRAD-greiðslukjör
ElílfCDT I |T« VILDARKJÖR ALLT AO 12 MÍN. OML REST A 6-8 MÁN.
ClVIVCn I U I » E SAMNINOUR ALLT AD 12 MÁW. EÐA CV/O Út, SKULDABRÉFl.
Tollalækkun? kr.giSVO.-
Verðlækkun straxl kf. 19.800.-
HQFUM OPNAÐ
STORGLÆSILEGA
FERMETKA VERSLUNIftO HLEMM.
VERSLUN V/ HlEMM. S. 621122.
OfX Bókabúó
TÖLVUDEILD s: 621122.
Akran«r Bókaikammin / Kaflavfk: Bákab Kaflav.
Akurayrl: Bókav. Edda / laaf). Hl)ómtoro
Tollalækkun? kr.4A-9 OOá-
Við lækkum strax! kr. 39.800.
HÖFÁJMOPNAÐ
STORGLÆSILEGA
200 VERSLUN VIO HLEMM.
AMSTRAD
VERSLUN V/ HLEMM. S. 621122.
[Vj\ Bókabúö
• IkllMfra Laugavegi 116,
105 Reykjavik,
TÖLVUDEILD s: 621 122.
Akranes: Bókaskemman / Keflavík: Bókab. Keflav.
Akureyri: Bókav. Edda / Ísafj. Hljómtorg
mrnantm
HUÓMTÆKJASAMSTÆÐA
með: Plötuspilara - geislaspilara - tvöföldu segulbandi - útvarpi
magnara - tónjafnara og tveimur hátölurum
AMSTRAD-
GREIÐSLUKJOR
EKKERT UTi
“ VILDARKJÖR ALLT AÐ 12 MÁN.
.£ SAMNINGUR ALLT AÐ 12 MÁN. EÐA
REST A 6-8 MAN.
Út, SKULDABRÉFI,