Morgunblaðið - 07.02.1988, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 07.02.1988, Blaðsíða 13
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1988 B 13 Ef þjónunum varð það á að bera honum matinn of seint voru þeir umsvifalaust dæmdir í þrælkun SJA: Timurlenk gengur aftur ÞJOÐARMORÐl Afganski harmleikurinn Mohammed Yusuf var bóndi í norðanverðu Afg- anistan þegar sovéskar hersveitir óðu inn yfír landamærin í desember 1979. Um átta ára skeið bjó hann við það upplausnarástand sem skapaðist vegna stríðsins á milli stjórnarhersins, sem nýtur fulltingis Sovétmanna, og andspymuhreyfíngarinnar Mujahiddeen. Yusuf fór ekki varhluta af afleiðingum átakanna og árið 1987 gafst hann upp. Eftir að þorpið þar sem hann bjó hafði orðið fyrir daglegum sprengjuárásum í hefíidarskyni fyrir árásir andspymuhreyfíngarinnar kvaddi hann landið sem hann unni. „Ég vildi ekki yfírgefa ættjörðina," segir hann. „Við flúðum ekki fyrr en stríðið hafði staðið í átta ár.“ Yusuf og fjölskylda hans lögðu af stað ásamt 18 ijölskyldum öðrum áleiðis til Pakistan. Hópurinn varð fyrir sprengjuárásum og skotum úr launsátri á leið- inni. Ferðin tók sex vikur og 60 manns náðu aldrei á leiðarenda. Þegar til Pakistans kom vom þar fyrir þijár milljón- ir Afgana, sem höfðu einnig flúið átökin heima fyrir. Þau Yusuf vom orðin máttvana og úrvinda af þreytu þegar þau komu til flóttamannabúða, sem vom yfír- fullar. í flóttamannabúðum, sem upphaflega vom reistar fyrir 10.000 manns, búa nú að jafnaði um 100.000 manns. Þar af leiðir að vatn, hreinlætisað- staða, heilsugæsla og önnur þjónusta er engan veginn nægjanleg enda er mörgum nú úthýst. Yusuf segir: „Við höfum enn ekki verið skráð sem flóttamenn og þar af leiðandi fáum við engan matarskammt. Við vonumst til að hitta ættingja í flóttamanna- búðunum, sem geta liðsinnt okkur. Þangað til fáum við ekk- ert.“ Sagt er frá píslargöngu Mo- hammeds Yusufs í athyglisverðri bók, er nefnist Harmleikur Afg- ana, og er nýkomin út. Þar er varpað ským ljósi á þær þjáning- ar, sem átta ára styijaldarátök hafa bakað öllum almenningi í Afganistan. „Við vekjum athygli á því hvílíkar fómir þjóðin hefur þurft að færa,“ segir Martin Barber, framkvæmdastjóri breska flótta- mannaráðsins, en hann vann að samræmingu eftiis í bókinni. Og tölur tala sínu máli um þessar fómir. Áður en átökin hófust vom Afganir 15 milljónir. Nú hefur um það bil helmingur þjóð- FÓRNARLÖMB — Fjögur böra sem ýmist hafa misst limi í árásum afganska stjóraarhersins eða innrásarsveita Sovétmanna. Telpuhnokkinn á hækjunum er fjögurra ára og dóttir skæruliðans sem krýpur hjá henni. arinnar verið drepinn eða hrakinn í útlegð. í bókinni segir að Afgönum sé mjög annt um ættjörðina og því sé aldrei hrapað að þeirri ákvörð- un að flýja land. Fyrir utan þær þijár milljónir afganskra flóttamanna, sem nú eru í Pakistan, em tvær milljónir í íran og aðrar þijár milljónir em á vergangi innanlands. Þeir hafa flúið heimahaga sína og sest að á öðmm stöðum í Afganistan þar sem öryggið er meira. Tveir fímmtu hlutar af saman- lögðum tjölda flóttamanna í heiminum em Afganar. - JOHN MADELEY. sem geymdi meðal annars hengil- ás, úðunarbrúsa með málningu, kort, kexpakka, blómvönd og litla flautu. Loks komst hún að aðalhliðinu. Sér til mikillar undmnar komst hún að raun um að það var opið og engan varðmann að sjá. Hún gekk inn og lokaði hliðinu á eftir sér með hengilásnum til að teija fyrir því að henni yrði veitt eftir- för. Hún vildi að verðimir gæfu sér tfma til að lesa orðsendinguna sem hún hafði skilið eftir ásamt kexpakkanum og blómunum. Orð- sendingin var svohljóðandi: „Ég hef enga byssu, þið hljótið að hafa margar. Engan asa og óþarfa skot. Fáið ykkur kex og líði ykkur sem best.“ Hún vildi að verðimir gerðu sér ljóst, að hún var þama í friðsam- iegum tilgangi." Þar að auki hélt ég að þeir tefðust við að gera kexpakkanum skil,“ sagði hún. Hún fór eftir skiltum, sem vom auðkennd með Navstar, og braust inní tölvubygginguna án þess að nokkur yrði hennar var. Þar stóð skýmm stöfum: „Viðvömnarkerfí í gangi,“ en samt lét enginn sjá sig. Hún sprautaði alþjóðleg vígorð á veggi byggingarinnar pieð úð- unarbrúsanum og tók síðan til við að eyðileggja tölvumar. Það tók tvær klukkustundir. „Ég dansaði á brotunum úr tækjunum," segir hún. En enginn lét enn sjá sig. Loks varð ég þreytt og tók að leiðast, svo að ég fór inn á bað- herbergið, lagaði á mér hárið, þvoði mér í framan, pakkaði verk- fæmnum saman og fór,“ segir hún enn. Nokkram klukkustundum síðar, þegar hún hafði blásið sigri hrósandi í flautuna sína og fengið sér steypibað og morgunverð heima hjá sér í San Fransisco, hringdi hún til stöðarinnar og við- urkenndi verknaðinn. Menn komast að því fullkeyptu þegar þeir ögra þeim sem með völdin fara í Bandaríkjunum. Dómarinn í máli Kötyu Komisaruk studdi það sjónarmið sækjandans að henni væri óheimilt að skýra kviðdóminum frá tilganginum með athöfnum sfnum. Hann var jafnframt andvígur því að hægt væri að byggja málsvöm hennar á alþjóðalögum og taldi það ekki eiga við í máli hennar. Og nú bíður Kötyu Komisamk áralöng dvöl bak við lás og slá nema henni takist að fá málið tekið upp að nýju. En hvemig lýst henni á að þurfa að dveljast langdvölum í fangelsi?: „Eg verð þar ekki alla ævi,“ segir hún. „En ég er dálitið hrædd, að vísu óttast ég ekki líkamsmeið- ingar í fangelsinu heldur það að ég verði ekki eins hlýleg, traust- vekjandi og opinská og mér er eiginlegt, að ég dragi mig inn í skel til þess áð þrauka þetta. Ég er hrædd um að ég verði gerólík því sem mér er eiginlegt að vera.“ - MARTN THORPE PLAGURl Malla eitrið í eldhúsinu Ibæklingi sem dreift hefur verið víða um Pólland getur að líta nýja útgáfu af boðorðunum tíu. Við hliðina á fímmta boðorðinu — þú skalt ekki drepa — stendur eftirfar- andi viðvömn skýmm stöfum: „Sala á valmúastönglum jafngildir mann- drápi." Vandmál daglegs lffs blasa nú að nýju við Pólveijum að liðnum jólum og áramótagleðskapnum og þar á meðal fíkniefnavandamálið. Dr. Ewa Andrzejewska er höfundur hinnar nýju útgáfu af boðorðunum tíu. Hún starfar hjá samtökum til vamar fíkniefnaneyzlu og þegar hún kom til vinnu þar fyrir skömmu var skrif- stofan rafmagnslaus. Kvikmynda- fyrirtækið, sem er til húsa við hliðina á henni, hafði rétt einu sinni tekið meira af rafmagni en því bar. Dr. Andrzejewska hellir úr inni- haldi úr poka og virðist það í fljótu bragði vera þurrkaður og mulinn reyr — en er í raun réttri stönglar af valmúum, sem em ræktaðir víða um Pólland. Við hliðina á þeim lætur hún ljósmyndir af pottum og steik- arpönnu. Og með því að nota þessi tæki og valmúastönglana að við- bættum auðfengnum efnum líkist útkoman illa löguðum súkkulaðimol- um með dísætri angan. Ef þeir em leystir upp í 'vatni er þar komið „kompot", sem einnig er kallað pólskt herófn. Getum er að því leitt að um 170.000 Pólveijar séu ánetjaðir þessu fíkniefni eða 10 sinnum fleiri en eiturlyfjasjúklingamir sem lög- reglan hefur á skrá. Alls em íbúar Póllands 37 milljónir. Flestir neyt- endur em karlmenn innan við þrítugt. Tveir af hveijum þremur neytendum, sem em á skrá, em borgarbúar úr verkalýðsstétt. Tölur lögreglunnar benda til þess að neyzla dragist nú saman en sérfræðingar em vantrúaðir á þá kenningu. Á síðustu tveimur ámm hefur neyzla Pólveija á marihuana líka aukizt mjög. Það er yfirleitt ræktað í heimahúsum og dr. Andrzejewska telur að um 750.000 ungmenni neyti þess. Kókaín hefur ekki borizt til Pól- lands en þar em framleidd með leynd lyf eins og amfetamín og seld á svörtum markaði. Neyzla á pólsku heróíni og afleið- ingar hennar em hluti af alvarlegu vandamáli sem á rætur að rekja til síðasta áratugar. Á rfkisjörðum og meðal sjálfstæðra bænda var valmúi ræktaður fyrir lyfíaframleiðslufyrir- tæki í Austur-Evrópu og innihélt hann mikið af morfíni. Valmúastilk- ar vom verðlitiir, þar til ungur maður, sem rekinn hafði verið frá læknanámi vegna fíkniefnaneyzlu, fann leið til þess að búa til úr þeim efni méð miklu morfíni. Bændur selja nú poka af þurrkuðum stilkum fyrir sem svarar um 4.500 krónum, en það jafngiidir ríflegum mánaðar- launum þeirra. Þessar staðreyndir komu illa við stjómvöld f Póllandi því að þau höfðu hamrað á því, að fíkniefnaneyzla bæri vott um úrkynjun og spiliingu Vesturlanda og væri því ekki vanda- mál í Austur-Evrópu. En frá árinu 1975 bárast ríkisstjóminni árlegar skýrslur um vaxandi fíkniefnaneyzlu en kaus þá að þegja þunnu hljóði. Það var ekki fyrr en á tímum Sam- stöðu á áranum 1980—1981 sem sannleikurinn kom í ljós. - MARK FRANKLAND AUSTURRIKI Þjarmað að þjóðarbroti Syðsta hérað Austurríkis heitir Carinthia og að þvf liggja landamæri sambandslýðveldisins Slóveníu í Júgóslavíu. Carinthia komst í heimsfréttimar fyrir ára- tug, er ríkisstjóm Austurríkis gerði tilraun til að sefja þar upp skilti með götuheitum á tveimur tungu- málum. Allar borgir og bæir á þessu svæði eiga sér tvö nöfn, annað þýskt en hitt slóvenskt. Samkvæmt alþjóðlegri samþykkt em Aust- urríkismenn skuldbundnir til að virða óskir beggja málsamfélag- anna. En ekki reyndust allir sáttir við það. Skiltin vom annaðhvort rifín af og eyðilögð eða málað var yfír slóvensku nöfíiin. Þetta landamærasvæði varð end- anlega hluti af Austurríki að afstaðinni þjóðaratkvæðagreiðslu eftir fyrri heimsstyijöldina og hmn austurríska keisaraveldisins. Slóv- enar beggja vegna landamæranna áttu erfíða ævi í síðari heimsstyij- öldinni vegna harðneskju nasista og í stríðslok gerðu Júgóslavar ör- væntingarfulla tilraun til að endur- heimta landsvæðið sem landar þeirra byggðu í Austurríki. Banda- menn vom á hinn bóginn á öndverð- um meiði og skipan landamæranna hélst óbreytt. Samkvæmt manntali var slóv- enski minnihlutinn til skamms tíma um 40.000 manns, það er sá hópur sem taldi móðurmál sitt fremur vera slóvensku en þýsku. Nú er hann aðeins talinn um átta þúsund manns á opinbemm skýrslum. Slóv- enar telja skýringuna annaðhvort þá, að niðurstöðum samkvæmt manntali hafí verið hagrætt eða að stór hópur hafí ekki skilið spuming- una. Þeir ásaka þá, sem með völdin fara í héraðinu, að nota tölfræði til að gera út af við minnihlutann. Amm saman hafa talsmenn slóv- ena kvartað yfír því, að réttur minnihlutans sé ekki virtur og þró- unin hafi verið sú, að aðstæður til að hlúa að slóvenskri menningu hafi stöðugt farið versnandi. Það er aðeins einn framhaldsskóli í hér- aðinu þar sem kennsla fer að mestu fram á slóvensku. Helstu „rök“ þýskumælandi manna eru hinsveg- ar þau að ekkert sé því til fyrirstöðu að þeir, sem mæla á slóvensku, flytjist yfir landamærin til Júgó- slavíu. En þrátt fyrir allt em slóvenam- ir í Austurríki stoltir yfír því a vera Austurríkismenn. Forddrar þeirra ákváðu við atkvæðagreiðslu að halda austurrískum ríkisboigara- rétti sínum og þeim var heitið því á móti að réttindi þeirra sem minni- hlutahóps yrðu virt. Þeir fara í rauninni aðeins fram á að ríkis- stjómin vfrði stjórnarskrá landsins. - SUE MASTERMAN.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.