Morgunblaðið - 28.02.1988, Side 6

Morgunblaðið - 28.02.1988, Side 6
6 B MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1988 þessum sal hittast leiðtogar NATO-ríkjanna á fimdi sínum i Brussel á miðvikudag og fimmtudag’. Við þörfnumst ekki brunagafla Vesturlönd deila um afvopnun og breytingar á vopnabúnaði í Evrópu eftir Christoph Bertram Leiðtogar aðildarríkja Atl- antshafsbandalagsins hittast í Brussel miðvikudaginn 1. mars og fimmtudaginn 2. mars. Eitt af málunum sem þeir ræða er framtíð kjarn- orkuvopna í Vestur-Þýska- landi. Um þau hafa orðið tölu- verðar umræður undanfarið og gefur meðfylgjandi grein mynd af því um hvað þær snú- ast. Þjóðir Atlantshafsbandalags- ins hafa góða ástæðu til að óska sjálfum sér til hamingju með árangurinn. í fjörutíu ár höfðu þær staðið saman og sjá: And- stæðingurinn voldugi í austri hefur látið undan. „Öryggi,“ seg- ir nú Míkhaíl Gorbatsjov, „tryggjum við ekki með sam- keppni, heldur með samvinnu. Sá sem ekki viðurkennir það, blekkir sjálfan sig.“ Nú hafa Kremlveijar komið lengra til móts við hugmyndir Vesturlandabúa um afvopnun, en nokkum hefði órað fyrir fyrir fáum árum. Að vísu er það öðru fremur auknum skilningi að þakka, en síður þrýstingi Vestur- landa. Þó hefði það samt orðið hinum sovésku endurbótamönn- um mun erfíðara að skapa „nýrri hugsun" sinni virðingu heima fyrir, ef ekki hefði komið til sam- heldni vestrænna ríkja. Af þess- um sökum geta Vesturlönd leyft sér svolítið stolt. Þess í stað eru þau nú að drukkna í áhyggjum. Þau virðast hræðast meir nýja sovéska af- vopnunartillögur, en nýja heims- styrjöld. Ringulreið hefur tekið völdin og tortryggni breiðist út eins og eldur í sinu, í stað hug- myndaauðgi, sjálfsöryggis og trúnaðartrausts sem væri við hæfí. Það sem undir niðri hafði ver- ið að búa um sig undanfama mánuði, kom skyndilega upp á yfírborðið á árlegum fundi Atl- antshafsbandalagsins um vam- armál, sem haldinn var í Miinc- hen fyrstu helgi febrúarmánað- ar. Tilefnið var andstaða flestra stjómmálamanna í Bonn við skjóta endumýjun skamm- drægra kjamorkueldflauga í Evrópu, en tekin var ákvörðun um endumýjunina í Montebello í Kanada 1983, og styðja þeir m.a.s. viðræður við austantjalds- ríkin um fækkun slíkra vopna! Vegna þessa saka bandamenn þeirra þá um að vera að íjarlægj- ast bandalagið. „Hlutleysi" Þýskalands er gamall draugur sem Frakkar hafa lengi óttast, en hefur nú einnig heiðrað um sig í heilabúum breskra og bandarískra stjómmálamanna. Alfred Dregger heitir formað- ur þingflokks Kristilega sam- bandsflokksins og hefur hann síðustu mánuði varað ákaft við „kjamorkuógnun sem beinist einungis gegn Þjóðveijum". Kanslarinn varð að taka hann undir sinn vemdarvæng á fund- inum í Munchen vegna ásakana Bandaríkjamanna á hendur hon- um; „Hættið þessum aðdróttun- um.“ Bandamennimir voru ekki síður þverúðarfullir í kröfum sínum. Það eitt koin til greina að endumýja eldflaugamar eftir þeirri forskrift sem gefín hafði verið í Montebello. Carlucci, vamarmálaráðherra Banda- ríkjanna, var ósmeykur við að hóta að senda heim alla banda- ríska hermenn í Evrópu, yrði ákveðið að íjarlægja bandarísk kjamorkuvopn þar. Hefði Moskvubúi verið þama staddur hefði hann getað gert sér í hugarlund að Sovétríkin væru nú loks að ná því takmarki sem þau hafa árangurslaust keppt að síðustu fjörutíu ár; að koma á sundurlyndi milli Evr- ópumanna og Bandaríkjamanna, raunar fremur milli Þjóðverja og bandamanna þeirra. En það er heimska, eins og Kohl kanslari °g Vogel, leiðtogi stjómarand- stöðunnar, hafa sýnt fram á með áhrifamiklum ræðum. Jafnvel þótt krafa Þjóðverja — sem bor- in er fram af munklegri venju- festu — um að Atlantshafs- bandalagið verði fyrst og fremst að móta heildarstefnu kynni að vera fram komin vegna vonar um að vinna tíma, þá er ekki því að neita að orðtakið „Busi- ness as usual" getur ekki haldið áfram að vera hið eina rétta. Síðan árið 1983 hefur nefnilega ýmislegt gerst. Gamlar áætlanir þarf að hugsa upp á nýtt í ljósi nýrra aðstæðna, og þær þarf að endurlífga eins og kostur er. Sá sem krefst þess er ekki þreyttur á samstarfínu. Innantómt slagorð Þessum málefnum er raunar lítill greiði gerður með öllum þeim ummælum sem um þau hafa fallið undanfarið beggja vegna Atlantshafsins. Hver sá, sem að hætti Alfreds Dreggers, uppmálar yfírvofandi einangrun Sambandslýðveldisins, ætti ekki að undrast þó Bretar og Banda- ríkjamenn, Hollendingar og Norðmenn, mótmæli fullum hálsi iíkt og gerðist í Munchen. Slagorðið „Því skammdrægari eldflaugar, því dauðari Þjóðverj- ar“ verður aldrei sannleikanum samkvæmt, hversu oft sem það er endurtekið. Það er nefnilega ekki aðeins Þjóðverjum sem stafar hætta af skammdrægum flaugum Sovétmanna, heldur draga þær einnig til Tyrklands, Danmerkur og Noregs, svo ekki sé minnst á hermenn sameinaðs herafla NATO sem dvelja á þýskri grund með fjölskyldum sínum. I öðru lagi er villandi að einblína á þau vopn sem draga skemmra en 500 km. Það er nú einu sinni þannig að hægt er að sprengja Evrópu og Bandaríkin í tætlur með sovéskum eldflaug- um. Austur-Evrópu og Sovétríkj- unum er svo hægt að gjöreyða með eldflaugum Bandaríkja- manna. Skammdrægar eldflaug- ar eru engin „einkaógnun" við Christoph Bertram Þjóðveija. Engu fremur en lang- drægar flaugar séu einungis hættulegar risaveldunum. Að halda þessu samt sem áður fram, gerir aðeins Þjóðveijum erfíðara fyrir. Þessu má snúa þannig við: Ef bæði vamarmálaráðherra Bandaríkjanna og mörg banda- lagsríki Þýskalands einnig, haga sér eins og fylgja verði kjam- orkuvopnaáætluninni frá 1983 um alla framtíð og við hvaða kringumstæður sem er, breytist atkvæðagreiðsla innan NATO í skrípaleik. Það er ekki síður fár- ánlegt þegar bandamenn Þjóð- veija hefja til skýjanna áætlanir frá Montebello um endumýjun eldflauga, og líta á þær sem trúnaðareið NATO-ríkjanna. Þvert á móti hefur það sýnt sig greinilega í fjörutíu ára sögu Atlantshafsbandalagsis að upp- setning eða útrýming kjamorku- vopna er ekki rétta prófraunin á samstöðu ríkjanna innan þess. í stað þess að deila um kredd- ur, ættu ráðamenn að ganga út frá ákveðnum forsendum, sem ekki eru allar nýjar af nálinni, en vilja oft gleymast í áköfum orðasennum. í fyrsta lagi: Ekkert er í sjón- máli sem komið getur í stað kjamorkufælingar, og vilji menn viðhalda fælingunni er ekki hægt að miða við skrifstofuáætlanir. Þess í stað verður að horfast í augu við pólitískar og hemaðar- legar aðstæður hveiju sinni. Um fyrirsjáanlega framtíð þarfnast V-Evrópa þess bakhjarls sem bandarísk kjamavopn eru fæl- ingarstefnunni. Þau hafa — ásamt sovéskum vopnum hinum megin jámtjalds — fælt burt stríðsóttann og skapað meðvit- und um sameiginiegt öryggi austurs og vesturs. Fæling og slökun eru aðskiljanlegar, að minnsta kosti eins og málum er nú háttað. En vegna þessa em vígvallarvopnin í Evrópu alls ekki ósnertanleg. Það hafa þau heldur ekki verið hingað til. Fram á miðjan níunda áratuginn vom 7.000 kjamavopn í Evrópu hreinlega yfírskilvitleg tala og tákn fyrir samstöðu NATO-ríkj- anna. Síðan þá hefur þeim fækk- að í nálægt 4.000. Fælingar- stefnan leyfír nefnilega að ójafn- vægi milli austurs og vesturs sé nú tekið með meiri stillingu en áður. í öðru lagi: Sum vopn em betur til fælingar fallin en önnur og skammdrægar eldflaugar til- heyra þeim síðamefndu, en þau hræða þann sem notar þau sér til vamar meir, vegna þess að þeim yrði beitt á eigin yfirráða- svæði), en árásaraðilann. Þau gagnast því aðeins að litlu leyti til fælingar, því með þeim er gert ráð fyrir hinu ósennilega: Að forseti Bandaríkjanna taki ákvörðun um að beita þeim. Ef kjamorkuvopnabúrin yrðu end- urskipulögð nú, yrði vígvallar- vöm eða skammdrægustu vopn- in þar ekki að finna framar, en til þeirra má telja sprengjur í flugvélum, stórskotaliðskúlur og flugskeyti sem draga á milli 10 og 110 km. Það em til aðrir og betri möguleikar, s.s. stýriflaug- ar sem skotið er af skipum, eða langdrægari flaugar um borð í flugvélum, sem gagnlegri væm til að sannfæra herskáan sovésk- an yfírforingja um hættuna af árás, og dygðu þannig til fæling- ar. Þriðja núll-lausnin Er þá alveg óhugsandi að Atl- antshafsbandalagið geti tekið ákvörðun um slíka endurskipu- lagningu strax, og hætt að líta svo á að hvert einasta vopn sé lífsnauðsynlegur hlekkur í vam- arkeðju Vesturlanda? „Þriðja núll-lausnin" væri þá á engan hátt skref aftur á bak í öryggis- málum, heldur þvert á móti gífurlegur árangur. Ef fjarlægð- ar yrðu um hundrað bandarískar skammdrægar flaugar, myndu Sovétmenn á móti taka niður um 1.400 slíkar. Breski forsætisráð- herrann hefur komið með orðið „bmnagafl“ inn í deilurnar um hvort taka eigi skammdrægu flaugamar með í afvopnunarvið- ræðum: Eftir að núlllausn hafí verið framkvæmd varðandi lang- drægari flaugar, megi ekki af- vopnast frekar. Að minnsta kosti ekki fyrr en nokkum veginn hafí náðst jafnvægi á hefðbundn- um vopnabúnaði. En í raun og vem er ekkert vit í slíkum bmna- gafli. Hvort og hvemig samning- ar ganga ræðst allvemlega af þeim tilslökunum sem samningar gætu tekist um. Vesturlönd mega ekki setja upp branagafla til að veijast þeirri skynsamlegu prófraun að svara spumingunni um hvers konar kjamorkuvopn- um og hve mikils af þeim, verður þörf á í Evrópu í framtíðinni. Á fundi forsætisráðherra NATO-ríkjanna, sem haldinn verður nú 2. og 3. mars í Bmss- el, mun koma í ljós hvort banda- lagið hefur nægan styrk til að- gerða. Kanslari þýska sam- bandslýðveldisins hefur að minnsta kosti ágætt tilefni til að veita kröfum Bandaríkja- manna um endumýjun þá þolin- móðu andstöðu sem margir kalla „þrákelkni". Bandalagið átti nú að láta af æsingi og tortryggni og minnast þess að árangur síðustu sjötíu ára ber að þakka rólegri yfirvegun og samstöðu þegar á reynir, en ekki krampa- kenndum taugaæsingi. Höfundur ritar um alþjóða- stjómmál og öryggismál íþýska vikuritið Die Zeit. Hann var áður forstjóri Alþjóðahermálastofn- unarinnar i London (IISS).

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.