Morgunblaðið - 27.04.1988, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. APRÍL 1988
Athugasemd við skýrslu Þórs Whiteheads
um „Dag Tangen-máliðu og Ríkisútvarpið
eftirÞorleif
Friðriksson
Þær miklu umræður sem hófust
sl. haust um samskipti Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar við starfsmann
bandarísku leyniþjónustunnar á
þeim árum sem hann var forsætis-
ráðherra, hafa fyrir alllöngu tekið
óvænta stefnu. Stefnubreytingin
birtist í hnotskum í því að í fyrstu
var umræðan almennt nefnd „Stef-
áns Jóhanns-málið", en nú heitir
hún opinberlega „Tangen-málið“.
Hin meintu óeðlilegu tengsl þessa
valdamesta manns þjóðarinnar við
bandarískan sendimann hafa orðið
aukaatriði. í stáð þess að athyglinni
væri beint að þessum kjama máls-
ins hefur verið reynt að snúa allri
umræðunni upp í krossferð á hend-
ur fréttamönnum á fréttastofu
Ríkisútvarpsins; krossferð á hendur
fijálsri fjölmiðlun undir yfírskini
hlutleysisákvæða útvarpslaga og að
verið væri að standa vörð um æm
látins heiðursmanns.
BÆJARTÚN - KÓP.
2 x 150 fm ásamt 30 fm bílsk.
Neðri hæð getur verið 2ja-3ja
herb. íb. Efri hæð er glæsil. 5-6
herb. íb. m. arni. Skipti á minni
eign miðsv. æskileg.
Raðhús
BRAUTARÁS
Ca 2000 fm pallaraðhús ásamt
tvöf. bílsk. Verð 9,9 millj.
LAUFVANGUR
Ca 137 fm neðri hæð ásamt
bílsk. Allt sér. Góð íb.
NESVEGUR - SÉRHÆÐ
Ca 100 fm falleg efri sérh. í
tvíb. (sænskt timburhús). Stór-
ar suðursv. Bílskréttur.
ÁLFHEIMAR
Ca 118 fm falleg og björt ný-
stands. íb. á 5. hæð. Akv. sala.
ÁSBRAUT
Ca 100 fm 4ra herb. íb. á 1.
hæð ásamt bílsk. Laus strax.
JÖRFABAKKI
ca 110 fm íb. á 1. hæð ásamt
aukaherb. í kj. Vel skipul. og
góð íb. V. 5 millj.
3ja herb.
ÁSTÚN
Mjög góð nýl. ca 90 fm íb. á
2. hæð. Endaíbúð. Ca 18 fm
svalir. Falleg ib. V. 4,4 millj.
Sjálft útvarpsráð reið á vaðið og
átaldi fréttaflutninginn án þess að
vitað væri með vissu hvað hæft var
í fréttunum. Útvarpsráð óskaði
síðan eftir að útvarpsstjóri léti fara
fram rannsókn á málinu. Markús
Öm brá við skjótt og sendi siða-
nefnd Blaðamannafélags íslands
beiðni um að hún „veiti umsögn
sína um þennan tiltekna fréttaflutn-
ing Ríkisútvarpsins og meti hvort
og þá hve alvarlega þau vinnu-
brögð, sem viðhöfð voru, brjóti í
bága við þær siðareglur, sem nefnd-
in teiur blaðamönnum skylt að virða
í starfí sínu.“ Siðanefndin fjallaði
um málið á níu fundum fyrir og
eftir áramót og komst loks að þeirri
niðurstöðu að fréttamenn þeir sem
um málið fjölluðu hafí gerst sekir
um alvarlegt brot á siðareglum.
En dómur siðanefndar þótti ekki
nægjanleg trygging til að sú niður-
staða fengist sem að var stefnt.
Enda byggðist dómurinn fyrst og
síðast á vinnubrögðum fréttamanna
í ljósi þess að Tangen hafði reynst
margsaga og heimildir sem hann
ÞINGHÓLSBRAUT
Góð 70 fm íb. í tvíb. Mikið end-
urn. Bílskréttur. Áhv. 1,1 millj.
V. 4,3 millj.
NJÁLSGATA - TVÍBÝLI
Mjög góð nýstands. ca 70 fm
íb. á 2. hæð. Falleg íb. V. 3,5
millj.
2ja herb.
BALDURSGATA
Ágæt 50 fm íb. á 2. hæð. Verð
2,4 millj.
ÁLFASKEIÐ - HF.
Ca 65 fm falleg suðuríb. á 3.
hæð. Bílsk. Einkasala. Verð 3,7
millj.
KRUMMAHÓLAR + BÍLSKÝLI
Góð lítil 2ja herb. íb. á 4. hæð
m. bílskýli. Laus.
Sumarhús
í GRÍMSNESI
Til sölu fallegur sumarbúst. m.
hita og rafm. Gróið fallegt land.
HVERAGERÐI
Glæsil. 70 fm sumarhús á stórri
lóð (heilsárshús). Húsið er ca
70 fm með 70 fm verönd. Mjög
vandað. Arinn.
Vantar
Vantar miðsv. góðar 3ja-4ra
herb. íbúðir. M.a. fyrir fólk sem
er búsett erlendis og sendiráð.
Mjög góðar greiðslur.
Vantar lagerhúsnæði ca
200-300 fm miösvæðis.
sagðist hafa undir höndum fundust
ekki. Þann 7. desember sl. var lögð
fram á Alþingi beiðni um að
menntamálaráðherra léti fara fram
„rækilega rannsókn um fréttaflutn-
ing Ríkisútvarpsins dagana 9. og
10. nóvember sl. vegna hins svo-
nefnda Dag Tangen-máls“. Með
hliðsjón af því að heimildaþáttur
Tangen-málsins hafði orðið útund-
an í umfjöllun siðanefndarinar var
eðlilegt að sú rannsókn sem Alþingi
óskaði eftir bætti þar út.
Þann 15. janúar fór menntamála-
ráðuneytið fram á það að dr. Þór
Whitehead, prófessor í sagnfræði
við heimspekideild Háskóla Islands,
sem dvelur um stundarsakir í V-
Þýskalandi, tæki að sér rannsókn-
ina. í bréfi ráðuneytisins var þess
farið á leit að dr. Þór legði mat á
eftirfarandi:
1. Skjöl þau um samskipti
íslenskra og bandarískra stjóm-
valda er gerð voru að umtalsefni í
fréttum og fréttatengdum þáttum
Ríkisútvarpsins 9. og 10. nóvember
1987.
^ 29077 @
Einbýlis- og raðhús
Giljasel
Glæsil. 250 fm einbhús með innb. tvöf.
bílsk. og 40 fm einstaklíb. ó jaröh. Stór
garður. Verð 10,7 millj.
Aflagrandi
Lúxus keöjuhús: Stórglæsil. 188 fm
keðjuh. v/opið útivistarsv. Skilast
fullfrág. að utan m. garðst. en fokh.
eða tilb. undir tróv. að Innan. Lóö gróf-
jöfnuð. Framkv. eru byrjaöar af krafti.
Verð 6,7-8,4 millj. eftir byggstigi og
staösetn.
Þingás: Fallegt 230 fm timburh.
m. bílsk. Skilast fullfrág. aö utan og
einangrað að innan. Afh. í ágúst. Verð
5,3 millj.
Sérhæöir
Mosfellsbær: Stórgæsil. 145fm
efri sérh. ásamt bílskrétti. Vandaðar
innr. Arinn i stofu. Glæsil. útsýni. Verð
6,3-6,4 millj.
Stangarholt: Falleg 115 fm íb. á
1. hæð. Þar af 2 herb. í kj. m. snyrt.
30 fm bflsk. Verð 5,5 millj.
Kjartansgata: Falleg 4ra herb.
sérh. 110 fm á 1. hæð I þríb. ásamt
blísk. Nýl. eldhús. Nýtt gler. Nýtt rafm.
Verð 6,7 millj.
4ra-6 lierb. ibúðir
Vallarbarð Hf.: Glæsll. 135 fm
ib. á tveimur hæðum í nýju húsi. Á
neðri hæð er glæsll 2ja-3Ja herb. fb.
Rls 40 fm er óinnr. en býður upp i
mikla mögul. Verð 5,5 millj.
Bragagata: Gullfalieg 117 fm íb.
á 1. hæð. 3 stofur, 3 svefnherb. öll
endurn. Verð 6,2 millj.
3ja herb. ibúðir
Bragagata: Falleg 60 fm fb. á 2.
hæð f steinh. 2 svefnherb. Ágæt stofa.
Verð 3,4 millj.
Hverfisgata: Falleg 90 fm íb. á
3. hæð. 2 stofur, rúmg. svefnherb.
Verð 3,5 millj.
2ja herb.
Dúfnahólar — bílsk.:
Glæsil. 65 fm íb. á 5. hæð ásamt
mjög góðum upphituðum 28 fm
bflsk. Stórkostl. útsýni yfir bæinn
og út á Sundin. Verö 4,3 millj.
Atvinnuhúsnædi
Eiöistorg: Glæsil. 390 fm skrifst-
húsn. á 3. hæð. Skiptanl. f 3 ein. Laust
strax. Skuldlaust. Verö pr. fm aöeins
29 þús. eöa samtals 11 millj.
SKÓLAVÖRÐUSTÍGUR 38A
VIÐAR FRIÐRIKSSON H.S. 27072
TRYGGVI VIGGÓSSON hdl.
TÖLVUPRENTARAR
2. Vinnubrögð fréttastofu
Ríkisútvarpsins varðandi skjöl
þessi.
í formála að álitsgerð Þórs, sem
nú hefur verið lögð fyrir Alþingi,
segir að hún byggi á rannsóknum
á öllum gögnum málsins og við-
tölum við ýmsa málsaðila og hún
leiðir í ljós að fréttastofu Ríkisút-
varpsins og dægurmáladeild Rásar
2 hafi orðið á alvarleg mistök í
fréttaflutningi og annarri umfjöllun
í „Dag Tangen-málinu".
Ef álitsgerð ætti að byggja á
öllum gögnum málsins ætti hún
að §alla um öU þau skjöl í banda-
rískum skjalasöfnum sem Dag
Tangen hefði hugsanlega getað
séð og sem hefðu getað orðið kveikj-
an að fullyrðingum hans um tengsl
Stefáns Jóhanns Stefánssonar við
bandaríska fulltrúa. Eins og Þór
Whitehead bendir á er erfitt að
henda reiður á hvaða skjal eða skjöl
Dag Tangen þykist hafa séð; hann
minnir eitt og annað en getur ekk-
ert sannað. Þessi einkennilegi mál-
flutningur Tangens verður Þór
Whitehead tilefni til að rannsaka
akademískan feril og trúverðug-
leika þessa norska heimildamanns
sem kynntur var sem sagnfræðing-
ur. Umfjöllunin um Dag Tangen
og vinnubrögð fréttastofu Ríkisút-
varpsins, — með tilliti til þess að
Tangen reyndist ótraust heimild svo
ekki sé meira sagt eins og Þór sýndi
fram á, — er meginmál skýrslunn-
ar. Sú staðreynd að Tangen varð
margsaga og gat ekki lagt skjölin,
sem hann þóttist hafa séð, á borðið
varð Þór Whitehead ástæða til að
kveða upp dóm um að hér hafí
ekki verið um mistök að ræða held-
ur samsæri, — svik sem framin
voru undir yfírskini fræðimennsku.
Raunar virðist menntamálaráð-
herra draga aðra ályktun af rök-
semdafærslu Þórs um sviksamlegt
eðli þessa máls þvf í skýrslu hans
er einungis talað um mistök en Þór
dæmir málið vera í eðli sínu svika-
mál. Þór telur upphafsmann þess-
ara svika vera Dag Tangen sem
hafí búið til söguna um samband
ráðherrans við leyniþjónustuna í
þeim tilgangi að koma höggi á
pólitískan andstæðing, sem hann
þekkti þó tæpast með nafni, og
flokk hans. Þessari lygasögu áttu
síðan fréttamenn Ríkisútvarpsins
að hafa miðlað þjóðinni gagnrýnis-
laust og því væri sök þeirra víti til
vamaðar. Það hlýtur að hafa þurft
frjótt ímyndunarafl til þess að koma
því heim og saman hvemig þessum
norska „fræðimanni" gat dottið í
hug að búa til slíka sögu, — spinna
lygavef um látinn mann sem hann
gat tæpast nefnt réttu nafni.
Hver voru nú vinnubrögð Þórs
Whiteheads, sem í formála „rann-
sóknardómsins" var kynntur sem
„einhver fremsti sérfræðingur okk-
ar í sögu íslenskra utanríkis- og
öryggismála á fjórða og fímmta
áratugnum" ... sem „gjörþekkir
skjöl er varða ísland og íslenska
menn frá þessum áram og varð-
veitt era í skjalasöfnum í Evrópu
og Bandaríkjunum".
í ljósi þessarar kynningar hefði
mátt ætla að hann fjallaði um öll
hugsanleg skjöl sem Dag Tangen
hefði getað séð í Bandaríkjunum
og sem hefðu getað orðið kveilq'an
að fullyrðingum hans. í beiðni
menntamálaráðuneytisins er einnig
gengið út frá því að sagnfræðingur-
inn, doktorinn og prófessorinn Þór
Whitehead legði höfuðáherslu á
heimildahlið málsins. Gert var ráð
fyrir að hann leiddi í ljós hvort Dag
Tangen hefði hugsanlega byggt
fullyrðingar sínar á traustum skjal-
festum heimildum og þá hvaða. En
Þór Whitehead snýr forgangsröð-
inni á óskalista ráðuneytisins við.
Hann fjallar fyrst og síðast um Dag
Tangen og vinnubrögð fréttamanna
en lætur sér nægja að tæpa yfír-
borðslega á hugsanlegum heimild-
um Tangens.
Ef Þór Whitehead hefði hugsan-
lega gefíð sér niðurstöðuna fyrir-
fram, sem er ótrúlegt en ekki útilok-
að, má segja að þessi vinnubrögð
hafi verið hárrétt, — eða í það
minnsta rökrétt. Rannsókn hans
leiðir í ljós að Dag Tangen hafí
aðeins að baki eins og hálfs árs
háskólanám í sagnfræði við Osló-
ar-háskóla. Hann sé stjómmála-
fræðingur sem hafi skákað í skjóli
heiðurs sem hann hafí aldrei áunn-
ið sér á sviði vísinda. Þór bendir
réttilega á að Tangen reyndist vera
ótraust heimild, — raunar þurfti til
þess litla rannsókn. Auk þess telur
Þór að áróðursblærinn í málflutn-
ingi Tangens hafí ekki leynt sér
þótt hann bendi ekki á nein sérstök
dæmi til styrktar þeirri ásökun.
Þegar Þór fer af stað með rann-
sókn á vinnubrögðum fréttamanna
Ríkisútvarpsins hefur hann „af-
hjúpað" Dag Tangen sem pólitískan
áróðursmann sem vafasamt væri
að treysta. Hann gat sýnt fram á
að minni Tangens var gloppótt og
að hann hafí orðið margsaga. Með
þetta veganesti reyndist honum
„krossferðin" á hendur fréttamönn-
um Ríkisútvarpsins fremur auðveld.
Og hinn „hlutlausi" rannsóknar-
dómari kveður upp þann úrskurð
að fréttamenn hafi látið stjóm-
málaafstöðu sína leiða sig afvega í
fréttaflutningi og fréttamati. Hann
telur að þeir hafí tekið gagnrýnis-
laust við fullyrðingu Dags Tangens
um að Stefán Jóhann Stefánsson
hafí hitt bandarískan embættis-
mann Ieyniþjónustunnar, CIA, og
gefíð ótilgreindar upplýsingar um
ótilgreind málefni sem ströng leynd
hvíldi yfír.
Samkvæmt röksemdafærslu Þórs
Whiteheads bratu fréttamenn
Ríkisútvarpsins hlutleysisskyldu
sína með því að færa fréttina á
borð landsmanna dag eftir dag eins
og hún væri byggð á skjalfestri
heimild. Af þessu hlýtur að mega
draga þá ályktun að Þór geti fært
sönnur á að fréttin um einkennileg-
ar viðræður Stefáns Jóhanns Stef-
ánssonar við bandaríska sendimenn
eigi ekki við rök að styðjast.
Hér er raunar komið að því sem
tilfært var undir fyrsta lið á óska-
lista menntamálaráðuneytisins sem
Þór fékk í hendur. Hvernig skilar
sér svo hin mikla þekking prófess-
orsins á heimildum sem hugsanlega
hefðu getað orðið kveikjan að full-
yrðingum Tangens? Niðurstaða
Þórs er að kveikjan að „aðdróttun-
um“ Tangens hafí verið eftirfarandi
klausa úr skýrslu Þjóðaröryggis-
ráðsins bandaríska frá 1949:
í viðræðum í Washington í mars
1949 milli íslensku utanríkisráð-
herranna [svo] og fulltrúa utanrík-
isráðuneytisins [bandaríska] og
hersins, kom mönnum saman um,
að hugsanlegur undirróður komm-
únista væri bráðasta hættan, sem
steðjaði að íslandi. Til marks um
þessa hættu má hafa óeirðir komm-
únista, meðan á umræðum stóð á
Alþingi 31. [svo] mars.
Hér telur Þór sig hafa fundið
flöðrina sem í meðferð Tangens og
með aðstoð fréttamanna auk undir-
ritaðs varð að ránfugli sem ætlað
var að rífa í sig æra látins heiðurs-
manns. Hann bendir á að banda-
rískir leyniþjónustumenn hafí
hvergi komið nærri þessum viðræð-
um og Stefán Jóhann ekki heldur
enda hafí hann verið um kyrrt í
Reykjavík. Síðan segir í álitsgerð
Þórs:
Það er með ólíkindum, að tæpum
Ijöratíu áram síðar skyldi vera
hægt að leggja svo út af stuttri til-
vísun í þessar viðræður í áður-
nefndri skýrslu (röskum áratug eft-
ir útkomu hennar) að úr yrði æsileg
saga um launráð Stefáns Jóh. Stef-
ánssonar og bandarísku leyniþjón-
ustunnar CIA.
Hér er Þór ekki í nokkrum vafa,
fjöðrin er fundin. Nokkra síðar seg-
ir hann að þessar viðræður hafi
verið „einu viðræðumar", sem ráð-
gerðar vora af Bandaríkjamönnum
VANTAR GÓÐAR EIGNIR Á SÖLUSKRÁ.
Sérstaklega sérhæðir, raðhús, einbhús í Hafnar-
firði, Garðabæ, Kópavogi, Reykjavík og Mosfells-
bæ svo og minni íbúðir og einnig verslunarhúsn.
við Laugaveg fyrir mjög góðan kaupanda. Hús-
næðið má vera í leigu.

SVERRIR KRISTJÁNSSON
HÚS VERSLUNARINNAR 6. HÆÐ
LÖGM. HAFSTEINN BALDVINSSON HRL?
0
FASTEIGN ER FRAMTÍÐ
EINBHÚS Á SELTJNESI
Einkasala á nokkrum glæsil. einbhúsum í smíðum.
Stærð ca 175 fm. Verð 8,5 millj. Ca 210 fm til 137 fm.
Verð 11,5-13,0 millj. Öll húsin eru á einni hæð. Teikn.
Ormar Þór. Húsin afh. fokheld, fullkl. að utan með frág.
garðst. og öllum lóðarfrág., þ.m.t. frág. bílastæði og
stéttar. Glæsil. hús. Falleg staðsetn.
GOÐATÚN GB.
Ca 160 fm einbhús á einni hæð ásamt bílsk. Eldra timb-
urhús. Mjög fallegur garður. Ýmsir mögul. til breytinga.
Ýmisskonar eignaskipti koma til greina.
MJÓSUND - HAFNARFIRÐI
Til sölu ca 84 fm einbhús. Járnkl. timburh. Skiptist í
forstofu, góða stofu, eldhús og bað. í risi er svefnloft.
Húsið er með nýju þaki, gluggum og allt nýuppgert að
innan.
Einbýli